1.6 Ekolojik Güvenlik
2.1.3 Küresel İklim Değişikliğinin Kanıtları ve Etkileri
Yeryüzünde, küresel anlamda ortalama sıcaklıkların artışı ve diğer değişiklikler, atmoferden alınan ölçümlerle ve uydu verileriyle anlaşılabilmektedir. Bu anlamda iklim değişikliğinin yaşandığına dair kanıtlar ele alınırken NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration), NASA (National Aeronautics and Space Administration), NSDIC (National Snow and Ice Data Center) ve Met Office Hadley Centre gibi merkezlerin verileri kullanılmıştır. İklim değişikliğinin gerçekliğine ve gezegenin ısındığına dair bilimsel veriler aşağıdaki gibidir:
169
Aksel, 2011:163. 170 Aksel, 2011: 164.
171 NASA, Global Climate Change, Satellite data confirm annual carbon dioxide minimum above 400 ppm,
https://climate.nasa.gov/news/2535/satellite-data-confirm-annual-carbon-dioxide-minimum-above-400-ppm/
(erişim tarihi: 09.03.2017). 172 Barlas, 2013: 118-123.
40 -Küresel sıcaklık artışı: NASA ve NOAA gibi merkezler tarafından yapılan bağımsız
araştırmalara göre, 2016'da Dünya’nın yüzey sıcaklıkları, ölçümlerin yapılmaya başlandığı 1880 yılından beri en yüksek sıcaklık rekoruna ulaşmıştır173. Bu anlamda ısınmanın büyük çoğunluğu son 36 yıl içinde meydana gelmiştir. Ayrıca 2015 yılı küresel ortalama sıcaklığın, 1880-1899 aralığının ortalamasından, 1 derece ve daha üstü olduğu ilk tarihtir174.
-Deniz seviyesinin yükselmesi: Gelgit göstergeleri ve uydular, küresel anlamda deniz seviyesinin yükseldiğini göstermektedir175. Küresel deniz seviyesi son yüzyılda yaklaşık 17 cm yükselmiştir. Bununla birlikte son on yılda ölçülen yükselme oranı geçen yüzyıldaki oranın neredeyse iki katı üzerinde olmuştur176. Yükselen sular kıyılardaki ekosistemleri, tatlı su kaynaklarını ve insani gelişmeleri tehdit etmektedir177.
-Okyanusların Isınması: Okyanusların artan sıcaklığı, küresel iklim değişikliğine yönelik en
önemli kanıtlardan biridir. Uzmanlara göre artan güneş ısısı, okyanuslar tarafından artan bir oranda absorbe edilmektedir178. Gemilerdeki termometreler, okyanus yüzeyine yakın yerlerdeki havanın ısınarak suyun buharlaşmasını artırdığını göstermektedir. Bu durum, yağış olaylarında yoğun bir artış ve bunun bir sonucu olarak karada sel ve su baskınları meydana getirmektedir179. Bu anlamda kıyı toplulukları risk altında bulunmaktadır. Bunun dışında okyanus sıcaklıklarındaki bu artış, kutuplarda yaşayan canlıları tehlikeye sokmakta, mercan resifleri ve balıkçılığı tehdit etmektedir. En önemli olarak ise yükselen okyanus sıcaklıkları, küresel anlamda yaşanan ısınma etkisini hızlandırmaktadır180.
-Buz Tabakalarının Değişmesi: Dünya üzerindeki tatlı suların büyük bir bölümünü
barındıran Grönland ve Antarktik buzulları hızlanan bir oranda küçülmektedir181.
-Arktik Buzullarının Erimesi: Uyduyla alınan verilere göre Arktik Okyanusu’nda buzla kaplı
alanlar gittikçe azalmaktadır. Bu bölgedeki buzullar hem kapsam hem de kalınlık olarak son birkaç on yılda hızlıca azalmıştır182. Arktik buzul miktarındaki düşüşler, 2017 yılında da
173 NASA, Global Climate Change, Vital Signs of The Planet, Graphic Global Warming from 1880 to 2016,
http://climate.nasa.gov/climate_resources/139/ (erişim tarihi: 09.03.2017).
174 NASA, Global Climate Change, Evidence, http://climate.nasa.gov/evidence/ (erişim tarihi: 09.03.2017). 175
NOAA, Ten Signs of a Warming World, Global Sea Level,
https://cpo.noaa.gov/warmingworld/global_sea_level.html (erişim tarihi:10.03.2017).
176 NASA, Global Climate Change , Evidence, http://climate.nasa.gov/evidence/ (erişim tarihi: 09.03.2017). 177 NOAA, Ten Signs of a Warming World, Global Sea Level,
https://cpo.noaa.gov/warmingworld/global_sea_level.html (erişim tarihi: 10.03.2017).
178 Climate Change Guide, Evidence of Climate Change, http://www.climate-change-guide.com/evidence-of-
climate-change.html (erişim tarihi: 10.03.2017). 179
NOAA, Ten Signs of a Warming World, Air Temperature over Ocean,
https://cpo.noaa.gov/warmingworld/air_temperature_over_ocean.html (erişim tarihi: 10.03.2017).
180 Union of Concerned Scientists, Climate Hot Map, Ocean Temperature, http://www.climatehotmap.org/global-
warming-effects/ocean-temperature.html (erişim tarihi: 10.03.2017). 181
Met Office Hadley Centre, What is Climate Change, http://www.metoffice.gov.uk/climate-guide/climate- change (erişim tarihi: 05.03.2017).
41
devam etmektedir183. Buzul örtüsünde meydana gelen bu küçülmeler, yeni nakliye güzergahları ve doğal kaynaklara daha kolay erişim sağlayabilme yolları açılabilmektedir; ancak bu durum, ulusal güvenlik ve istilacı türlerle ilgili yeni bir takım problemlere de neden olabilecektir184. 2017 Ocak ayında, (geçmiş yıllardaki aynı ay baz alındığında) Güney Yarımküre buzul alanlarında da rekor düzeyde düşük seviyeler gözlemlenmiştir. Bunların hepsinin etkisiyle beraber küresel anlamda ise, denizlerdeki buzul örtüsü rekor düzeyde düşük seviyerlerde kalmıştır185.
-Buzul Kitlelerinin Küçülmesi: Buzulların, kar yağışlarının birikmesinden ve yeni buzulların
oluşması sürecinden daha hızlı bir şekilde erimesi veya ortadan kalkmasıyla oluşan durum, geri çekilme olayıdır. Daha yüksek sıcaklıklar ve daha az kar yağışı, dünya üzerindeki buzulların son zamanlarda geri çekilmesine neden olmustur186. Tarihi resimler, fotoğraflar ve
diğer uzun dönemli kayıtlar, çoğu dağ buzulunun eridiğini göstermektedir187. Buzullar; Alpler, Himalayalar, And Dağları, Rocky Dağları, Alaska ve Afrika'da olmak üzere neredeyse dünyanın her yerinde geri çekilmektedir ve bu geri çekilme oranları son birkaç on yılda büyük artış göstermiştir188. Buzulların erimesiyle birlikte açığa çıkan suya bağımlı olan insanlar; yaşam ihtiyaçları, hayvancılık ve ekinler anlamında sıkıntılar yaşamaktadır189.
-Kar Örtüsünün Azalması: Uydulardan alınan verilere göre Kuzey Yarımküre'de, bahar
aylarında karla kaplı alan gittikçe küçülmektedir. Buna göre kar örtüsü miktarı son 50 yılda büyük oranlarda azalmış ve daha erken erime göstermeye başlamıştır190. Kar, doğa ve insanlar için ne kadar suyun ne zaman uygun olduğuna dair adapte olunmuş şartların değişmesine neden olacak şekilde, erkenden erimektedir191.
-Ekolojik Bulgular: Küresel iklim değişikliğinin ekosistem üzerindeki belirtileri günümüzde
açıkça gözlemlenebilmektedir. Bu belirtilerin en önemlilerinden biri, toplanan fenolojik192 verilerin gösterdikleridir. Bu anlamda Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da yapılan araştırmalarda kuş türlerinin göç zamanlarında ve çiftleşme zamanlarında değişiklikler gözlenmiştir. Yine
183 NSDIC, Arctic Sea Ice News & Analysis, http://nsidc.org/arcticseaicenews/ (erişim tarihi: 11.03.2017). 184 NOAA, Ten Signs of a Warming World, Arctic Sea Ice,
https://cpo.noaa.gov/warmingworld/air_temperature_over_ocean.html (erişim tarihi:11.03.2017).
185 NSDIC, Arctic Sea Ice News & Analysis, http://nsidc.org/arcticseaicenews/ (erişim tarihi: 11.03.2017) 186 NSDIC, All About Glaciers, Glacier Types: Retreating,
http://nsidc.org/cryosphere/glaciers/gallery/retreating.html (erişim tarihi: 11.03.2017). 187
NOAA, Ten Signs of a Warming World, Glaciers ,
https://cpo.noaa.gov/warmingworld/air_temperature_over_ocean.html (erişim tarihi:11.03.2017).
188 Met Office Hadley Centre, What is Climate Change, http://www.metoffice.gov.uk/climate-guide/climate-
change (erişim tarihi:05.03.2017). 189
NOAA, Ten Signs of a Warming World, Glaciers,
https://cpo.noaa.gov/warmingworld/air_temperature_over_ocean.html (erişim tarihi:11.03.2017). 190 NASA, Climate Change, Evidence, http://climate.nasa.gov/evidence/ (erişim tarihi:09.03.2017) 191
NOAA, Ten Signs of a Warming World, Snow, https://cpo.noaa.gov/warmingworld/snow.html (erişim tarihi:11.03.2017)
42
bitkilerin çiçeklenme zamanlarında değişiklikler yaşanmaya başlamıştır193. Sıcaklıkların ve bahsi geçen diğer küresel iklim değişikliği işaretlerinin etkisiyle mevsimlerde yaşanan değişimler, tür davranışlarında bu tür değişikliklere yol açmaktadır194. İklim değişikliği etkileriyle ekolojik çeşitliliğin azalması durumu sözkonusudur. Kentlerde ve kırsal alanlarda, tarım ve endüstrinin habitata (doğal ortama)girme baskıları genetik, tür ve ekosistem veya tüm dünyada bulunan yaşam formlarının çeşitliliğinde (biyoçeşitlilikte) bir düşüşe neden olmaktadır. İnsanlar biyoçeşitliliği, diğer canlıların yaşam alanı olan ağaçları kesmek gibi eylemler vasıtasıyla doğrudan; küresel iklim üzerindeki etkileri vasıtasıyla da dolaylı yönden etkilemektedirler195.
-Aşırı hava olayları: Dünya çapında; tropikal fırtınalar, kasırgalar, sıcak hava dalgaları,
kuraklıklar, orman yangınları ve seller gibi aşırı hava olaylarının sıklık ve yoğunluklarında artış görülmektedir196. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde NASA gibi merkezler tarafından, kaydedilen yüksek sıcaklık olaylarının sayısı artarken, düşük sıcaklık olaylarınının sayısı 1950'den beri azalmaktadır197.
-Okyanus Asitlenmesi: Sanayi Devrimi'nin başlamasından bu yana yüzey okyanus sularının
asitliği, yaklaşık %30 oranında artmıştır. Bu artış, insani faaliyetler sonucu atmosfere daha fazla karbondioksit yayılması ve dolayısıyla okyanuslarca daha fazla emilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Okyanusların üst tabakası tarafından emilen karbondioksit miktarı yılda yaklaşık 2 milyar ton artmaktadır198. Bu asitlilik deniz ekosistemine zarar vermektedir.
Küresel iklim değişikliğinin gerçekleştiğine dair gösterilen bilimsel kanıtlar, aynı zamanda iklim değişikliğinin yeryüzündeki etkileridir. Yukarıda verilen bilimsel veriler ışığında iklim değişikliğinin kesin olarak sebep olacağı belli başlı durumlar şunlardır: aşırı sıcaklıklar, seller ve kuraklık, buzul örtülerinde incelme ve genel anlamda buzulların erimesi, deniz seviyesinde yükselme, okyanusların ısınması ve asitlenmesi, kasırgalar ve diğer fırtınalar, ekosistemde meydana gelen değişimlerin flora, fauna ve tarıma etkisi (türlerin yok olması, fenolojik verilerin değişiklik göstermesi, gıda üretiminde sorunlar vs.)199. Küresel iklim değişikliği sonuçlarının, en büyük etkilerinin gerçekleşeceği sistemler ise şöyledir200:
193 Walther, 2002: 389. 194
Met Office Hadley Centre, What is Climate Change, http://www.metoffice.gov.uk/climate-guide/climate- change (erişim tarihi: 05.03.2017).
195 Global Change Project, Biodiversity Loss, http://www.priweb.org/globalchange/bioloss/bl_06.html (erişim tarihi: 07.04.2017)
196
Climate Change Guide, Evidence of Climate Change, http://www.climate-change-guide.com/evidence-of- climate-change.html (erişim tarihi:10.03.2017).
197 NASA, Climate Change, Evidence, http://climate.nasa.gov/evidence/ (erişim tarihi: 09.03.2017). 198
NASA, Climate Change, Evidence, http://climate.nasa.gov/evidence/ (erişim tarihi: 09.03.2017). 199 Henson, 2011: 51-186.
43
tatlı su kaynakları, karasal ve tatlı su ekosistemleri, kıyı sistemleri ve düşük tabanlı alanlar, deniz sistemleri, gıda güvenliği ve gıda üretim sistemleri, kentsel alanlar, kırsal bölgeler, ekonomik sektörler ve hizmetler, insan sağlığı, geçim ve yoksulluk. Bu sistemler üzerinde meydana gelebilecek olan değişimler, ulusların ve uluslararası ilişkilerin siyasi, ekonomik, sosyal ve toplumsal alanda tüm birimlerini etkileyecektir. Bu noktada etkileşim içine giren iklim değişikliği ve güvenlik kavramı arasındaki ilişkiler daha sonraki bölümlerde ayrıntılarıyla ele alınacaktır.
Küresel iklim değişikliği; nedenleri, kanıtları ve etkileri incelendiği üzere tüm gezegeni etkileyen ve hızla yaşanmakta olan bir sorundur. Bu şekilde küresel anlamda dünyanın en acil sorunu olarak karşımıza çıkan iklim değişikliği sorununun çözümüne ve görülen zararlı etkilerin sınırlanmasına yönelik bir amaçla ülkeler günümüze kadar çeşitli aşamalardan geçmiş ve ortak bir anlaşma üzerine odaklanmışlardır. Problemin çözümünde bireylerden devletlere ve daha fazlasına kadar tüm birimlerin önemi çok büyüktür; fakat genel anlamda devletlerin en önemli karar vericiler konumunda olması nedeniyle, bu konuda yapılan uluslararası müzakareler süreci küresel iklim değişikliği açısından kritiktir. Bir sonraki bölümde küresel iklim değişikliği konusunun dünyada dikkat çekmeye başladığı andan itibaren günümüze kadar olan süreçler incelenerek, uluslararası ortamda gerçekleşen müzakerelere odaklanılacaktır.