IPSAS 13 Kiralamalar (Leases)

IPSAS 13 Kiralamalar standardı, faaliyet ve finansal kiralamaların, kiracı ve kiralayan tarafından muhasebeleştirilme usullerine ilişkin esasları belirlemektedir. 1 Ocak 2008’den sonraki dönemleri kapsamaktadır. Finansal kiralama ve faaliyet kiralamalarıyla ilgili olarak uygulanacak uygun muhasebe politikaları ve açıklamaları, kiracı ve kiralayanların muhasebe politikalarını belirlemektedir. Finansal Kiralama ve faaliyet kiralaması olarak ikiye ayırmıştır (IPSASB, IPSAS 13 Leases, 2006).

Kamu sektörü kuruluşları, bir takım farklı kaynaklardan finansman elde edebilir. Kiralama işlemleri büyük bir finansman kaynağı olabilir ve bu nedenle finansal tabloların, kullanıcıların bu işlemleri tam olarak anlayabilmeleri için yeterli bilgi sağlaması önemlidir.

“Kira”, iki taraf arasında, kiralayan ve kiracı arasında yapılan bir işlemdir. Bu şekilde, bir varlığın kullanım hakkı kiracıya tanımlanmış bir dizi ödeme karşılığında kiracıya aktarılır (IPSAS 13.4).

IPSAS 13.25, bir sözleşmenin yalnızca bir varlığı kiralamak için bir anlaşma içerebileceğini belirtir. Bununla birlikte, bir kiralama, özel sektör kuruluşlarının varlıklarını inşa etmek, sahiplenmek, işletmek ve / veya devretmek için daha geniş bir anlaşma kümesinde de olabilir. Kamu sektörü kuruluşları, özellikle uzun süreli fiziksel varlıklar ve altyapı varlıkları ile ilgili olarak bu tür anlaşmalara girmektedirler.

68

Bir düzenlemenin başlangıcından sonra düzenlemenin bir kira sözleşmesi içerip içermediğinin yeniden değerlendirilmesi, yalnızca aşağıdaki koşullardan herhangi birinin karşılanması durumunda yapılır:

- Sözleşme şartlarında yenileme ya da sözleşmeyi uzatan bir yenilik bulunması durumunda

- Yenileme veya uzatmanın süresi başlangıçta kiralama süresine dâhil edilmedikçe, bir yenileme seçeneği uygulanır veya taraflar arasında bir uzatma kabul edilir. - Gerçekleşmenin belirli bir varlığa bağlı olup olmadığının belirlenmesinde bir

değişiklik söz konusudur.

- Varlık üzerinde önemli bir değişiklik söz konusudur, örneğin, maddi duran varlıktaki önemli bir fiziksel değişim.

Tahminlerdeki değişiklikler (örneğin, ekonomik ömrün tahminlerinde veya kiralanan varlığın kalan değerindeki değişiklikler) veya koşullardaki değişiklikler (örneğin, kiralayan tarafından varsayılan olarak) bir yeniden değerlendirmeyi gerektirmez. Bir anlaşma yeniden değerlendirmede leasing koşullarını içeriyorsa (ya da içermiyorsa) standarttaki hükümler uygulanmaktadır (IPSAS 13.18).

Bir kiralamanın sınıflandırması, sahiplikle ilgili risk ve ödüllerin kiraya verenden kiracıya ne ölçüde aktarıldığına bağlıdır. Bir kiralama, normal olarak bir varlığın mülkiyeti ile ilişkilendirilen tüm riskleri ve ödülleri önemli ölçüde transfer ederse, finansal kiralama olarak sınıflandırılmalıdır; aksi halde, bir operasyonel kiralama olarak sınıflandırılmalıdır (IPSAS 13.13).

IPSAS 13.9, finansal kiralama sözleşmesinin, kiralamanın başlangıcında, kiralamanın başlangıcında ölçülen değerlere göre gerçekleştiğini belirtir. Kiralamanın, kira sözleşmesinin başlangıcı ile kiralama süresinin başlangıcı arasında kiraya verenlerin maliyetlerindeki değişiklikler için ayarlanırsa, söz konusu değişikliklerin etkisi başlangıçta gerçekleşmiş sayılır.

69

IPSAS 13 kapsamında, bir kiralamanın sınıflandırması, kiralanan varlığın yasal mülkiyetinin bulunduğu yere bağlı değildir, bunun yerine, varlığın mülkiyetine ait risk ve ödüllerin, kiralayandan kiracıya geçmiş olma şartı aranır.

IPSAS 13 ayrıca, bireysel veya toplu olarak, normalde finansal kiralama olarak sınıflandırılmış bir kiralamaya yol açan özel durumları da ortaya koymaktadır.

- Malvarlığının mülkiyeti kiralama süresi sonunda kiracıya transfer olur

- Varlığın mülkiyeti, sözleşmenin sonunda otomatik olarak kiracıya geçmezken, kiracının varlığı satın alma opsiyonu vardır.

- Varlığın mülkiyeti, kiralama süresi sonunda devredilmese de, kiralama süresi, varlığın ekonomik ömrünün çoğunluğuna eşittir.

- Varlık o kadar özelleştirilmiştir ki kiracı o varlığı ancak majör değişiklikler ile kullanabilmektedir.

- Kiraya veren tarafından kiralanan varlığın asgari kira ödemelerinin bugünkü değeri, varlığın gerçeğe uygun değerinin tamamına eşittir.

- Kiralanan varlık başka bir varlık tarafından kolayca değiştirilemez.

IPSAS 13, finansal kiralama olarak sınıflandırmaya yol açabilecek üç ilave durum sunmaktadır:

- Kiralamanın iptali ile ilgili zararlar kiracı tarafından karşılanır.

- Kira süresi sonunda gerçeğe uygun değerindeki dalgalanmalar kiracı tarafından karşılanır.

- Kiracı, ikinci bir dönem için, piyasa oranının oldukça altında bir oranda kontratı uzatma opsiyonuna sahiptir.

Arazi ve binalar üzerindeki bir kiralamanın özelliklerini belirlemek için, iki unsur ayrılmalıdır. Arazi genel olarak belirsiz bir ömre sahip olduğu kabul edilir ve bu nedenle kira sözleşmesi, kiraya verilen arazinin tapusu gibi başka özellikler olmadıkça, normal olarak bir faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılması gerekmektedir (IPSAS 13.19)

70

Tutarlar, varlığın gerçeğe uygun değerinden veya kiralamanın başlangıcında belirlenen asgari kira ödemelerinin bugünkü değerinden kaydedilmelidir (IPSAS 13.28). Asgari kira ödemelerinin bugünkü değeri, kiralama süresi boyunca ödenmesi gereken asgari kira ödemeleri ve paranın zaman değeri dikkate alınarak indirilmesiyle hesaplanır (IPSAS 13.28). Kira kontratı kapsamında asgari kira ödemelerinin “kira sözleşmesi kapsamındaki faiz oranı” üzerinden iskonto edilmesi durumunda, sonuç kiralanan varlığın gerçeğe uygun değerine eşit olmalıdır (IPSAS 13.8).

Varlık faydalı ömrü boyunca amortismana tabi tutulmalıdır. Kiralanan varlıklar için amortisman politikası, yasal olarak sahip olunan varlıklarla tutarlı olmalıdır, çünkü satın alınan bir varlık ile kira sözleşmesi kapsamında kiralanan varlık arasında bir fark yoktur (IPSAS 13.37).

Bir finansal kiralama kapsamında yapılan her bir taksit, finansal bir borç ve bir yükümlülüğün azaltılmasından oluşur (IPSAS 13.34). Toplam faiz maliyeti, kiralama yükümlülüğünün mevcut olduğu muhasebe dönemleri üzerinden, yani kiralama işleminin başlangıcından son geri ödeme yapılıncaya kadar muhasebeleştirilmelidir.

Bir satış ve geri kiralama işlemi, bir varlığın satışını ve aynı varlığın geri kiralama işlemini içerir. Bir satış ve geri kiralama işlemi bir finansal kiralama ile sonuçlanırsa, defter değerinin üzerindeki herhangi bir satış hasılatı tutarı, satıcı-kiracı tarafından derhal gelir olarak muhasebeleştirilmez. Bunun yerine, kira süresi boyunca ertelenir ve itfa edilir (IPSAS 13.71).

UNESCO 2016 finansal tablo dipnotlarında Place de Fontenoy ve Rue Miollis’de iki araziyi 99 yıllığına kiralamıştır ve kira anlaşması uyarınca anlaşmayı sınırsız yenileme hakkına sahiptir. UNESCO arazi kullanım bedeli olarak kira ödemektedir. UNESCO arazilerin 99 yıllığına kiralanmasının ve kullanım hakkının verilmesinin ardından arazileri birer varlık olarak kaydetmiş ve maddi duran varlık standardına göre muhasebe işlemlerini yapmaktadır.

71

2.2.16. IPSAS 14 Raporlama Tarihinden Sonraki Olaylar (Events After the