IMF’in Üye Ülkelere Sağladığı İmkânlar

IMF’e üye olan ülkenin talep etmesi üzerine fon, krediyi bir düzenleme ile anlaşma çerçevesinde talep eden ülkeye verir. Yapılan anlaşma kapsamında ülkenin ödemeler dengesindeki sorunları çözmek için uygulamayı kabul ettiği belirli politikalar ve tedbirler yer almaktadır. IMF mali imkân üye ülkenin kullanımına sunarken, geri dönüşünü de sağlayacak politikaların imkanı kullanan ülkeler tarafından uygulanmasını zorunlu kılmaktadır. IMF’in bu tutumuna şartlılık politikası denmektedir. Bu imkanların kullanılmasında tüm üye ülkeler eşit haklara sahiptir.IMF ile üye ülkearasında şartlılık politikası kapsamında Niyet Mektubu hazırlanarak IMF’in Yönetim Kuruluna sunulmaktadır. Ve kurul tarafından onaylanmasından sonra taksit şeklinde ya da tek sefer de peşin olarak maddi destek verilmektedir. Fon anlaşma kapsamında krediyi kullanan ülkenin uyması gereken performans kriterlerini belirleyerek yakından takipçisi olmaktadır. Bu anlaşma, krediyi kullanan üye ülkenin kullandığı tutarı geri ödemesi ve taahhüt edilen kararları yerine getirmesi ile son

31 _{T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Resmi İnternet Sayfası ‘’G-20 ve IMF Sıkça Sorulan Sorular-Madde}

IV Görüşmeleri Nedir?’’ https://www.hmb.gov.tr/g20-ve-imf-sikca-sorulan-sorular (Erişim Tarihi: 12.09.2018).

19

bulur.33_{Fona üye ülkeler finansman ihtiyaçlarını karşılamada farklı hesap ve}

kaynaklardan imkan sağlayabilirler. Bu imkanlar; Rezerv dilimi, kredi dilimi, uzatılmış fon kolaylığı ve genişletilmiş finansman hesabı, telafi edici olası durumlar hesabı, tampon stok finansman kolaylığı, acil yardım kredileri ve özel kredilerden oluşmaktadır. Maddi desteklerin yanı sıra IMF’ in önerdiği programları tam anlamıyla uygulayan ülkeler için kredi derecelendirme kuruluşları tarafından olumlu referans oluşmaktadır. 34

1.1.6.1. Rezerv Dilim Politikası

Rezerv dilim pozisyonu, fona üye olan ülkenin yüksek önem arz eden durumu olmasa da ödemeler dengesi sorunu ile karşılaştığında IMF’den kullanabileceği ilk imkândır.Rezerv dilim politikası üye olan ülkenin fonda bulunan ulusal parasından, kotası ve fondan o güne kadar kendi ulusal parası karşılığında kullandığı, henüz ödemediği imkânların düşürülmesi suretiyle bulunan miktardır. Eğer üye ülkenin kotası, Fon’da bulunan ulusal parasından daha yüksekse ve o ülkenin Fon’dan herhangi bir kullanımı yoksa rezerv dilimi pozisyonu, kotasından Fon’da bulunan ulusal parasının miktarı düşülerek hesaplanır. Fonda bulunan üye ülkenin ulusal parası, üye ülkenin kotasına eşit ise kullanabileceği bir rezerv dilimi yoktur.35

Eğer ki üye ülkelerden birisi ödemeler dengesi sorunu ile karşılaşıyorsa Fonda bulunan rezerv dilimi politikasını kullanabilir. Söz konusu kullanım talebi hiçbir koşula bağlı değildir. Nedeni ise üye olan ülkenin kendi rezerv dilimleri arasında yer almasıdır. Ve koşula bağlı olmayan tek imkân budur. Bu pozisyon üye olan ülkenin kendi hesabından çekiş olduğu için şarta bağlı değildir. Ve bu kullanım karşısında üye ülkeden kullanım bedeli istenmemektedir. 36

1.1.6.2. Kredi Dilimi Politikası

Kredi dilimi politikası, IMF’ye üye olan ülkelerin kotalarının %25’erlik dört gruba ayrılması ile oluşan dilimlerin kullanımına dair düzenlemelere denilmektedir. Birinci kredi dilimi ilk %25’lik dilime denilir ve aynı zamanda Fonun kuruluş tarihinden 1971 yılına kadar bu dilime altın dilimi denilmiştir.37

33_{Siverekli ve Ener, a.g.e, s. 29.}

34 _{Şükrü Binay, Tarihsel Süreçte Uluslararası Para Fonu (IMF), TCMB Yayınları, Ankara, 2004 s. 24.} 35 _{Eğilmez, a.g.e, s. 36.}

36 _{Ener ve Siverekli, a.g.e., s. 31.} 37 _{Eğilmez, a.g.e, s. 36}

20

Bu dilimin kullanımı rezerv dilim politikasından sonra en az koşula dayanan imkândır. Burada bulunan tek koşul ise üye olan ülkenin ödemeler dengesi sorununun çözümü için kendiliğinden harekete geçerek bazı önlemleri almış olması ve Fon’un bu önlemleri yeterli bulmasından ibarettir. Bu kredinin kullanımı tek seferde olmaktadır. Fon’un üye ülkeye bu imkânı taksitlendirerek vermesi söz konusu değildir.38

1.1.6.3. Üst Kredi Dilimleri

Her bir kotanın %25‘ini kapsayan ve ilk dilimleri izleyerek devam eden üç adet kredi dilimine üst kredi dilimi denilmektedir.Ve bu kredi dilimlerinin kullanımı çeşitli koşullara bağlıdır. Şöyle ki; üye olan ülke, birinci kredi diliminden farklı olarak üst kredi dilimlerini nispeten serbest bir şekilde kullanamaz. Üst Kredi Diliminden faydalanabilmenin temel şartı fonun görevine uygun uyarlanan niyet mektubunun üye ülkenin yetkili üst düzeyleri tarafından imzalanması ile IMF Başkanına gönderilmesi ve IMF’nin bu mektuba uygun olarak hazırladığı stand-by düzenlemesini IMF İcra Direktörleri Kurulu tarafından onaylanmasıdır. Taksitlendirme, performans kriterleri, konsültasyonlar üst kredi dilimlerinin kullanımına dair koşullardır.39

Fona üye ülkenin üst kredi dilimi kullanım öncesinde rezerv dilimi pozisyonu veya birinci kredi dilimini kullanması zorunlu değildir. Üye ülkenin karşılaştığı ödemeler dengesi sorunun boyutuna göre doğrudan doğruya bütün kredi dilimlerini birlikte kullanmayı talep edebilme hakkı vardır. Bu takdirde birinci kredi diliminin kullanımı, stand-by ya da süresi uzatılmış düzenleme yürürlüğe girdikten itibaren ilk taksit olarak kullandırılır. Kredi dilimlerinin kullanımına ilişkin stand-by düzenlemesi 1- 2 yıllık bir süreyi kapsar. Stand-by çerçevesinde kredi dilimlerinin kullanımı 31/4_{–5 yıllık}

geri ödeme süresine tabidir.40

1.1.6.4. Süresi Uzatılmış Fon Kolaylığı

Süresi uzatılmış fon kolaylığı orta vadeli programlara bazı durumlar haricinde üç yıla kadar finans desteği sağlamaktadır. Fonun amacı yapısal ve makroekonomik temelli sorunlar sebebiyle dış ödeme problemlerinin giderilmesi konusunda yardımcı olmaktadır. Üç yıllık dönemin genel amacı ve politikaları ilk programda belirtilmektedir.

38_{Zeynep Erdinç, ‘’Uluslararası Para Fonu-Türkiye lişkilerinin Gelişimi ve 19.Stand-By Anlaşması’’,}

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2007, Sayı: 18, s. 101.

39 _{Siverekli ve Ener, a.g.e., s. 30.} 40 _{Eğilmez, a.g.e., s. 45.}

21

İlk uygulama sonrası devam eden uygulamalar, her yıl yapılan görüşmeler sonrası verilen karara ve uzatılmış fon kolaylığından yararlanabilmek performans kıstaslarına bağlı olup, kredinin geri ödeme süresi dört ile on yıl arasında değişmektedir.41