EndTasKHK. m.43‟ün son bendinde kısmi hükümsüzlük “Hükümsüzlük nedenleri tasarım başvurusu veya tescilin sadece bir bölümüne ilişkin bulunuyorsa, sadece o bölümü etkileyen ürün veya ürünler için iptal suretiyle, kısmi hükümsüzlüğe
87Jose, J. Izquierdo Peris, “OHIM Practice In The Field of Invalidity of Registered Community Design”, European
42
karar verilir. Kısmi hükümsüzlük sonucu, iptal edilmeyen ürün veya ürünlerle ilgili kısım için koruma geçerliliğini sürdürür” şeklinde tanımlanmıştır.
Madde 43‟teki tanımı okuyan kişinin aklına ilk gelen, çoklu tasarım tescilinde bir veya birkaç ürünün yeni ve ayırt edici olmaması sebebiyle hükümsüz kılınabileceğidir. Hükümsüz kılınmayan ürün veya ürünlerle ilgili kısım için korumanın geçerli olacağı söylenmektedir. Öğretide bu konuda, “Ancak bu ihtimalin yasa koyucu
tarafından düzenlenmesi anlamsızdır. Çünkü çoklu tasarımlardan her birisi, hem hükümsüzlük hem tecavüz, hem de koruma şartlarını taşıyıp taşımadığı gibi incelemelerde zaten tek tek ele alınmaktadır. Oysa yasa koyucu, esasen mehaz hukuktaki düzenlemeyi iç hukukumuza aktarmak istemiş fakat bunda başarısız olmuştur” 88
görüşü ileri sürülerek, bu düzenlemenin hatalı olduğu söylenmektedir.
EndTasKHK‟deki hata fark edilmiş olacak ki, Tasarım Kanun Tasarısı‟nın
hükümsüzlük nedenlerini sayan 54. maddesinin 2. bendinde AT Tasarım Tüzüğü ve uygulamasına uyum sağlanarak “hükümsüzlük nedenleri tasarımın sadece bir bölümüne ilişkin bulunuyorsa, sadece o bölümün hükümsüzlüğüne karar verilir. Koruma şartlarını karşılaması kaydıyla, kısmi hükümsüzlük dışında kalan bölümle ilgili koruma geçerliliğini sürdürür” denilmiştir.
Tasarıdaki düzenlemenin, Topluluk Tasarım Tüzüğü‟nden tek farkı hükümsüz kılınmayan kısım için tasarımın kimliğini muhafaza etme şartının aranmamasıdır. Tasarı‟daki düzenleme uygulamanın koruma ihtiyacını karşılasa da, tasarım hukukundaki genel izlenim ilkesi ile çelişmektedir. Zira bir tasarımın koruma şartları incelemesinde genel izlenime bakarak karar verilir. Eğer kısmi hükümsüz kılınmayacak kısım, genel izlenim incelemesinde o tasarımın kimliğini muhafaza etmiyorsa, sadece o kısmın korunması anlamsız olacaktır.
Tasarım Kanun Tasarısı‟na göre, bir ayakkabının koruma şartlarını karşılayan taban kısmına kısmi koruma sağlanıp, geriye kalan kısmın hükümsüz kılınması halinde genel izlenimde o kısmın ayakkabı tasarımı kimliğini muhafaza etmesi mümkün olmayacaktır. Bu nedenle kısmi hükümsüzlük kararlarında, kısmen tescil olan kısmın, genel izlenimde başvurusu yapılan ürünün izlenimini vermesi gerektiğine dikkat edilmelidir. Örneğin bir kay-kay tasarımının tekerlekleri harcı alem olduğundan kısmen
88
43
hükümsüz kılınsa dahi, kay-kayın tahtası kısmen tescil olunursa, genel izlenimde kay- kay kimliği içerecek ve kay-kay tasarımı ismiyle tescil edilebilecektir. İşte kısmi tescil bu tür tasarımların ziyan olmaması için düzenlenmiştir.
TPE 2006 tarihinde, EndTasKHK Yönetmeliğinde değişiklik yaparak, tasarımın başvuru ve tescil aşamasında yapılan yayına itiraz durumunda, kalan kısmın tasarım kimliğini koruyup korumadığına bakmaksızın başvurunun bir kısmını iptal edip, kısmen tescile karar verebilmektedir. TPE‟nin örnek YİDK kararında; 89
“..ayakkabıların üç boyutlu modeli açısından benzer görülmüş olmakla birlikte, kullanılan desenlerin farklı olması sebebiyle; tescilin sadece deseni kapsayacak şekilde devam etmesinin uygun olduğu düşünülmüştür. .. numaralı tasarımların tescilinin sadece kullanılan deseni kapsayacak şekilde devamını teminen ürün adının „Ayakkabı Deseni‟ olarak değiştirilmesine oybirliğiyle karar verilmiştir” diyerek bir ayakkabı
başvurusunu yalnız üzerindeki farklı deseni nedeniyle genel görünümü incelemeksizin ayakkabı deseni ismiyle kısmen tescil etmiştir. TPE‟nin bu kararı açıkça kanuna aykırı olduğundan Yargıtay bir kararında benzer YİDK kararının mümkün olmayacağına karar vermiş ve “Yeniden İnceleme Kurulu‟nun açıkça çakmak tasarımına ilişkin başvuruya
üçüncü kişilerin haklarını etkileyecek şekilde çakmak deseni olarak tadil etmek suretiyle verdiği kararın usul ve yasaya aykırı olduğu,..” diyerek kısmi hükümsüzlükle yapılan
tadilin yanlış olduğuna karar vermiştir.
Topluluk Tasarım Tüzüğü m.25 ise EndTasKHK‟den farklı bir anlam ifade
etmektedir. Şöyle ki; “Hükümsüz kılınmış bir topluluk tasarımının, kalan kısmı koruma
şartlarını karşılıyorsa ve tasarım kimliğini koruyorsa tadil edilmiş biçimiyle korunabilir”. Bu maddeden çoklu tasarımın bir parçasının değil, bir tasarımının belirli
kısmının hükümsüz kılınması durumunda geriye kalan kısmın yeni ve ayırt edici olması, Paris Sözleşmesi 6. maddeye aykırı olmaması, bir esere ya da özel sembole tecavüz edilmemesi ve tasarım kimliğini muhafaza etmesi durumunda geriye kalan kısmın tasarım korumasının devam edeceği anlaşılmaktadır. Örneğin İspanyol ressam Pablo Picasso‟nun ünlü tablosu „Guernica‟90
izinsiz olarak bir bardak tasarımında kullanılırsa, bir esere tecavüz edilmesi sebebiyle hükümsüz kılınabilecektir. Buna rağmen, resmin kısmi hükümsüzlükle bardaktan kaldırılması halinde, kalan kısım başvurudaki tasarım
89 Cahit Suluk, “Tasarımların Kısmi Hükümsüzlüğü”, Tekin Memiş (Ed.), Fikri Mülkiyet Hukuku Yıllığı 2009, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık, 2009, ss.326-327.
90Resmi görmek için bkz.
44
kimliğini halen muhafaza ediyor ve koruma şartlarını karşılıyorsa, kalan kısım için koruma devam edecektir.
Öğretide, uygulamada genellikle harc-ı alem tasarımda kaş, bacak, kulp gibi ayrıntılar koruma şartlarını taşıyıp özgün olduklarından sadece bunların tescile konu tasarım kimliğini muhafaza edemeyeceğinden, AB hukukunda bu tasarımın kısmen değil tamamen hükümsüz kılınacağından bahisle AB düzenlemesi uygulamanın ihtiyaçlarına cevap veremeyeceğini belirtilmektedir.91
Buna karşılık EndTasKHK‟da ve TPE Yönetmeliği‟ndeki gibi harc-ı alem unsurların tasarımda bulunmasının hiçbir kısıtlama yapılmadan kısmi hükümsüzlük nedeni olarak görülmesi de genel izlenim ilkesi ve tasarım hukukuyla açıkça çelişmektedir. Bu nedenle, yapılacak düzenleme ile AB hukukunda olduğu gibi geriye kalan tasarımın kimliğini muhafaza şartı aranmalıdır.
91
45