İzole Sinyalize Sistemler

Yaygın bir kullanımı bulunan bu sinyalizasyon türünde, diğer kavşaklarda bulunan sinyalizasyonlardan bağımsız olarak kontrol yapısı bulunmaktadır. Bu kontrol yapısı çevrimiçi ve çevrimdışı çalışma olarak iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Trafik akımı gibi kavşağa ait herhangi bir verinin sürekli olarak izlenmeden çalışması sağlanan sinyalizasyon sistemi çevrimdışı kategorisine girmekte olup, sabit zamanlı kontrol sistemleri buna en iyi örnektedir. Detektör gibi farklı cihazlarla trafik akımı başta olmak üzere kavşak verisinin sürekli izlenmesi ve buna bağlı olarak sinyalizasyona ait devre süresi, yeşil süre ve faz sayısı ve hareketleri gibi operasyonel bileşenlerinin ayarlanması ile çalışan sistemler çevrimiçi olarak adlandırılır ve uyarmalı kontrol sistemleri bu çalışma mantığına göre oluşturulmuş kontrol sistemleridir. İzole sinyalize sistemler dört

başlık altında toplanmakta olup, bunlar; sabit zamanlı, trafik uyarmalı, yaya uyarmalı, el ile kumandalı sinyalizasyon sistemidir.

3.2.1.1. Sabit Zamanlı Sinyalizasyon

Kavşak kollarındaki trafik akımlarına ve pik saatlerinde oluşan trafik durumlarına göre faz düzeni ve sinyal süreleri (kırmızı, sarı ve yeşil) önceden belirlenmiş olan kavşak işletim sistemidir. Farklı zaman dilimlerine ait birden fazla faz düzeni ve sinyal sürelerinin belirlenebilmesi sisteme iyileştirici bir katkı sağlamaktadır. Bu sistemdeki en önemli nokta ise, kavşağa ait veri toplama işidir. Çünkü bu sinyalizasyon sisteminde devre süresi, faz düzeni gibi sinyalizasyonun parametrelerinin belirlenmesi kollarda bulunan trafik durumuyla doğrudan ilişkili olduğundan dolayı trafik durumunun doğru bir şekilde belirlenmesi sistemin performansı açısından önem arz etmektedir.

Her ne kadar yaygın şekilde kullanılsa da bu sistemin sabit zamanlı olarak çalışması kavşak performansını olumsuz olarak etkilemektedir. Bu olumsuz etkinin temel nedeni trafik akımların stokastik yapısından dolayı değişkenlik göstermesi ve sistemin buna adapte olabilecek bir çalışma mantığına sahip olmamasıdır. Mevsim özellikleri ve kavşağın bulunduğu bölgenin fiziki yapısı gibi trafik durumlarını etkileyen faktörler de kavşak performansını olumsuz etkilemekte ve özellikle gecikmenin artmasına neden olmaktadır.

3.2.1.2. Trafik Uyarmalı Sinyalizasyon

Sabit zamanlı sistemin aksine taşıtların geçiş hakkı sırası ve süreleri kolların üzerinde bulunan trafik yüküne ve taleplerine bağlı olarak değişkenlik gösteren bir çalışma prensibine sahiptir. Detektörlerin kullanılması ile kavşak kollarındaki trafik akımı bilinmekte ve sinyal süreleri buna göre tayin edilmektedir. Trafik uyarmalı sistemlerin gecikmeyi azaltma, kapasiteyi arttırma, trafik akımındaki değişikliklere adapte olabilme gibi avantajları bulunurken, yüksek kurulum maliyeti ve bakım giderleri gibi dezavantajları da bulunmaktadır.

Detektörlerin kavşak kollarında yerleştirilme durumlarına göre trafik uyarmalı sinyalizasyon sistemi kendi içinde iki kısma ayrılarak, yarı trafik uyarmalı ve tam trafik uyarmalı olarak adlandırılır.

Yarı trafik uyarmalı sistemler kavşak kollarında bulunan trafik akımları arasında farkın fazla olması durumunda uygulanmaktadır. Trafik hacminin fazla olduğu kol veya kollar anayol olarak nitelendirilmekte ve bu kola sürekli yeşil ışık yakarak trafik hareketliliğin durmasının ve gecikme oluşmasının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Tali yola ise detektörler konulması suretiyle herhangi bir trafik uyarısı alınması neticesinde bu kola geçiş hakkı verilmesi sağlanarak sistemin düzgün bir işleyişi amaçlanmaktadır [39].

Tam trafik uyarmalı sistemlerde ise, bütün kollara detektörlerin konulması ile trafik durumları sürekli izlenmekte ve bu verilere göre geçiş hakkı sıra ve süresinin değiştirilmesi söz konusudur. Kavşak üzerinde bulunan mevcut taleplerin anlık olarak algılanması ve buna göre sinyalizasyondaki geçiş sürelerinin otomatik olarak tayin edilmesi gecikmenin minimum değerlerde olmasını sağlayan bir etkidir. Tam uyarmalı sistemlerde gelişen teknolojilerin yardımıyla farklı çalışma prensipleri uygulanabilmekte ve böylece faz süresi uzatımı, faz atlama gibi kavşak performansını arttırıcı uygulamalara yer verilebilmektedir [39].

3.2.1.3. Yaya Uyarmalı Sinyalizasyon

Sinyalizasyon sistemlerinin görevi trafikteki taşıtların güvenliğini ve düzenini sağlamak olmakla birlikte ulaşımın bir diğer aktörü olan yayalar içinde aynı şekilde geçerlidir.

Yaya uyarmalı sistemler kavşaklarda bulunan yaya geçitlerinde, yayaların taleplerine göre yayalara güvenli geçiş hakkı sağlamak için kullanılan sistemlerdir.

Sabit zamanlı ve trafik uyarmalı sistemlere entegrasyonu ile kullanılabilen bu sistemler, yayadan gelen talep doğrultusunda yayaya geçiş hakkı verip, diğer durumlarda anayola devamlı yeşil ışık yakar. Böylece zaman kayıplarını ve gecikmeleri azaltarak hem taşıt hem de yayalar için güvenlik konusunda ve kullanıcıların memnuniyetinde etkili olabilmektedir.

3.2.1.4. El ile Kumandalı Sinyalizasyon

Trafik ve yaya uyarmalı sistemlere benzer bir çalışma mantığı bulunan bu sinyalizasyonda, dışarıdan gözlemler sonucunda taleplere göre manuel olarak bir kumanda yardımıyla sinyallerin değiştirilmesi prensibi uygulanmaktadır [40].

3.2.2. Koordine Sinyalize Sistemler

Trafik hacminin fazla olduğu ana arter üzerindeki kavşakların meydana getirdiği duruş-kalkıştan dolayı oluşan trafik akımındaki düzensizlik ve tıkanıklığın azaltılması için sinyalizasyon sistemlerinin birbiriyle koordineli olarak çalışmasına ve maksimum sayıda taşıdın durmadan geçirilmesine olanak sağlayan sistemlerdir.

Koordine sistemlerin ana amaçlarından bir diğeri de birbirine yakın olan ve yoğun akımların bulunduğu kavşaklarda biriken taşıt kuyruklarının diğer kavşak alanına taşmasının engellenmesidir. Bu bağlamda, koordine sistemlerin ana arterler üzerinde uygulanmasının yanı sıra, diğer yönlerden gelen taleplerin de fazlalığı sonucu bütün kollara uygulanmasıyla minimum gecikme sağlanabilmektedir. Koordine sistemler dört farklı şekilde işletilebilmekte olup; çalışma prensibine göre senkronize, alternatif, progresif ve arazi trafik kontrolü sistemleri olarak ayrılmaktadır.