Bazı ülkeler, atipik çalışanları sosyal güvenlik sistemi kapsamına dâhil etmek için isteğe bağlı prog-ramları tercih etmiştir. Avusturya, 2009’da kendi hesabına çalışanlar için gönüllü işsizlik sigortası seçe-neği oluşturmuş ve İspanya 2014 yılında kendi hesabına çalışan-ların işsizlik sigortasından isteğe bağlı olarak yararlanabilmesini sağlamıştır (OECD, 2018: 4). Ancak bütün gönüllü programlarda oldu-ğu gibi, bu programlar da üyelerin karşı ayıklama (adverse selection) ile seçilmesinden dolayı risk altın-dadır. Buna göre, riski en yüksek olan işçiler, programa katılım konu-sunda en istekli olanlardır ve bu da risk paylaşımını güçleştirmektedir (ISSA, 2019: 9).
İsveç 2007-2008 yıllarında iş-sizlik sigortasında (risk) derecelen-dirme yöntemine geçerek, primleri ortalama yüzde 300 artırmıştır. Ancak isteğe bağlı İşsizlik Sigortası Fonlarına üyelik yaklaşık yüzde 10 oranında düşmüştür. Fondan ayrı-lanların harcaması en düşük üyeler
olduğu görülmektedir. Bu üyeler, bütün yaş grupları arasında işsizlik riski en düşük olan 60 yaş üstün-deki çalışanlar ile işsizlik riskinin yüksek olmasına karşın, işsizlik süreleri çok kısa ve gelir düzeyleri düşük olan ve dolayısıyla edimler-den asgari düzeyde yararlanan 25 yaş altındakilerdir (OECD, 2018: 4). Esasen bütün bulgular, isteğe bağlı sigortanın ancak kısmi bir çözüm olabileceğini göstermektedir (ISSA, 2019: 9).
Kanada’da 2010’dan bu yana kendi hesabına çalışanlar, analık ve ana baba edimlerine, hastalık yardımlarına ve hasta aile üyele-ri için tedavi/bakım yardımlarına erişmek üzere Kendi Hesabına Ça-lışanlar İçin Özel Yardımlar (Special Benefits for Self-employed Wor-kers - SBSE) programına gönüllü olarak katılabilmektedir. Yardımlar ve prim oranları, bağımlı çalışanlar-la aynıdır ve işveren primleri devlet tarafından sübvanse edilmektedir. 2011’de ilk yıl yardımlar ödenmiş, ancak primler bütün ödemelerin üçte birinden daha azını karşıla-mıştır. Programın 2016 yılı değer-lendirmesinde, karşı ayıklamanın güçlü göstergeleri bulunmuştur. Buna göre, taleplerin dörtte üçün-den fazlası analık ve ebeveyn yar-dımlarına yönelmiştir. Programı seçenlerin üçte ikisi kadındır ve kendi hesabına çalışanların yüzde 43’ünü oluşturmaktadır. Yine ken-di hesabına çalışanların üçte biri 25-44 yaşları arasındayken, isteğe
bağlı programa katılanların üçte ikisi aynı yaş grubundadır. İsteğe bağlı programı tercih edenlerin ge-lirlerinin, diğer kendi hesabına çalı-şanlardan önemli ölçüde düşük ol-duğu görülmüştür (OECD, 2018: 4).
Avusturya’da kendi hesabına çalışanlar kısa süreli hastalık ha-linde gelir bağlama programına katılabilmektedir. Programa katı-lanlar, kendi hesabına çalışanların yaklaşık yüzde 8’ini oluşturmuştur. 2016 yılında, sigortaya yeni katı-lanların yarısına yakını yardım al-mıştır ve ortalama yardım süresi, (zorunlu sigortalı olan) bağımlı ça-lışanlar arasındaki ortalama hasta-lık izni süresinin yaklaşık iki katıdır (22 gün). Programın açık vermesi nedeniyle, asgari yardım miktarı 2017 yılında önemli ölçüde azaltıl-mıştır. İsteğe bağlı sosyal koruma programlarının, ancak kapsama oranları çok yüksek olduğunda fi-nansal olarak uygulanabilir olacağı öngörülmektedir. Bununla birlikte, bazı durumlarda çalışanların sosyal koruma için daha fazla para öde-meyi kabul etme eğiliminde olduğu belirtilmektedir (OECD, 2018: 4-5).
SONUÇ
Dijitalleşme işgücü piyasasını yeniden biçimlendirmektedir. Di-jital platformlar ile karmaşık robot ve yazılımların otomasyonu ar-tırması işleri değişime uğratırken, çalışmaya ilişkin geleneksel ay-rım ve tanımları belirsiz hale ge-tirmektedir. Çünkü dijital emek
platformlarının yenilikçi niteliği ve önemi, dijital iletişim yöntemleri ve altyapıdan daha çok, yeni yönetim stratejilerinden ileri gelmektedir. İşletmeler, dijital teknolojiyi kulla-narak işleri Taylorist bir anlayışla nitelik gerektirmeyen çok küçük parçalara ayırarak artık düzenli bir gelir kaynağı olmaktan çıkarmak-tadır. Böylece çalışmayı geleneksel anlamı dışında sıradan bir eyleme dönüştürmektedir. Dijital çalışma, çalışanın işçi sayılmadığı için çalış-maya ilişkin haklardan yararlana-madığı, çalıştıranın işveren oldu-ğunu inkâr ettiği için elde ettiği karı meşrulaştıracak yükümlülükler-den kurtulduğu bir çalışma biçimi olarak yaygınlaşmaktadır.
Çalışmaya ilişkin geleneksel ayrımların belirsizleşmesi, işgücü piyasasının düzenleyici çerçevesi-ni de geçersiz kılmaktadır. Bunun anlamı salt çalışanları koruyan kurumların zayıflaması değil, aynı zamanda ücretli çalışma statüsü-nün hukuksal dayanaklarının da yok olmasıdır. Bu anlamda dijital-leşmenin işgücü piyasasına etkisi, küreselleşmeyle artmaya başlayan eşitsizlik, eğretilik, güvencesizlik ve kutuplaşma gibi eğilimlerin ye-niden üretilmesi ile sınırlı değildir. Bunun ötesinde, ücretli çalışmanın yerini kendi hesabına çalışmanın almasından ileri gelen yeni risklere yol açmasıdır.
KAYNAKÇA
Akgüç, Mehtap et al.; Industrial Relations and Social Dialogue in the Age of Collabo-rative Economy (IRSDACE). CompaCollabo-rative Report, December 2018.
Aloisi, Antonio; “Commoditized Workers: Case Study Research on Labor Law Issues Arising From a Set of “On-Demand/Gig Economy” Platforms,” Comparative Labor Law and Policy Journal, Vol. 37, No. 3, 2016, s. 653-690.
Berg, Janine et al.; Digital Labour Platforms and the Future of Work: Towards Decent Work in the Online World, International Labour Office, Geneva, 2018.
Briziarelli, Marco; “Spatial Politics in the Digital Realm: the Logistics/Precarity Dia-lectics and Deliveroo’s Tertiary Space Struggles,” Cultural Studies, Vol. 33, No. 5, 2019, s. 823-840.
Brynjolfsson E., McAfee A.; The Second Machine Age. Work, Progress and Prosperity ın a Time of Brilliant Technologies. W. W. Norton and Company, New York, 2014.
Chakravorti, Sujit, Roson, Roberto; “Platform Competition in Two-Sided Markets: The Case of Payment Networks,” Review of Network Economics, Vol. 5, Issue 1, March 2006, s. 118-142.
Cherry, Miriam; “Working for (Virtually) Minimum Wage: Applying the Fair Labor Standards Act in Cyberspace, Alabama Law Review, Vol. 60, No. 5, 2009, s. 1077-1110.
Chesalina, Olga; “Platform Economy as a Challenge for Social Security in Germany,” Paper Prepared for Presentation at the ‘5th Conference of the Regulating for Decent Work Network’ at the International Labour Office Geneva, Switzerland, 3-5 July 2017.
Countouris, N., de Stefano, V.; New Trade Union Strategies for New Forms of Employ-ment. European Trade Union Confederation (ETUC), Brussels, 2019.
de Backer, Koen, Flaig, Dorothee; The Future of global Value Chains Business as Usu-al or “a New NormUsu-al”? OECD Science, Technology and Innovation Policy Papers, No. 41, OECD Publishing, 2017.
de Groen, Willem Pieter et al.; Impact of Digitalisation and the on-Demand Economy on Labour Markets and the Consequences for Employment and ındustrial Relations Fi-nal Study. European Economic and Social Committee, Brussel, 2017.
de Stefano, Valerio; “The Rise of the “Just-in-Time Workforce”: On-Demand Work, Crowdwork and Labour Protection in the “Gig-Economy,” Conditions of Work and Emp-loyment Series No. 71, International Labour Office, Geneva, 2016.
Degryse, Christophe; “Shaping the World of Work in the Digital Economy,” Foresight Brief, 01 – January 2017, European Trade Union Institute (ETUI), Brussels, 2017.
Degryse, Christophe; Digitalisation of the Economy and its Impact on Labour Mar-kets. Working Paper 2016. 02, European Trade Union Institute, Brussels, 2016.
Drahokoupil, Jan, Fabo, Brian; “The platform Economy and the Disruption of the Employment Relationship,” ETUI Policy Brief, European Economic, Employment and Social Policy, No. 5, 2016.
Drahokoupil, Jan, Jepsen, Maria; “The Digital Economy and its Implications for La-bour,” Transfer, Vol. 23, No. 2, 2017, s. 103–119.
EC; Electronic Exchange of Social Security Information System - EESSI (2017), Fa-ctsheet https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=869&furtherNews=-yes&newsId=2836 (10.05.2019)
Eichhorst, Werner et al.; “How Big is the Gig? Assessing the Preliminary Evidence on the Effects of Digitalization on the Labor Market,” IZA Policy Paper No. 117, October 2016. Eichhorst, Werner, Rinne, Ulf; “Digital Challenges for the Welfare State,” Institute of Labor Economics (IZA) Policy Paper No. 134, November, 2017.
Eurofound; Game changing technologies: Exploring the Impact on Production Pro-cesses and Work Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2018.
Evans, D.S.;“Some Empirical Aspects of Multi-Sided Platform Industries,” Review of Network Economics, No. 2, 2003, s. 191-209.
Farrel, Diana, Greig, Fiona; Paychecks, Paydays, and the Online Platform Economy. Big Data on Income Volatility. The JP Morgan Chase Institute. Washington D.C., 2016.
Fernández-Macías, Enrique; Automation, digitalisation and platforms: Implications for Work and Employment, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2018.
Graham, Mark et al.; “Digital Labour and Development: Impacts of Global Digital La-bour Platforms and the gig Economy on Worker Livelihoods,” Transfer, Vol. 23, No. 2, 2017, s. 135–162.
Granieri, Massimiliano; “Two-Sided Markets and the Credit Card Industry: Are An-titrust Authorities Missing the Big Picture?” SSRN Electronic Journal, August 2011, 1-32. Hannah Johnston, Chris Land-Kazlauskas; “Organizing On-Demand: Representati-on, Voice, and Collective Bargaining in the Gig Economy,” Conditions of Work and Emp-loyment Series No. 94, International Labour Office, Geneva, 2019, s. 1.
Huws, Ursula; “Defragmenting: towards a critical understanding of the New Global Division of Labour,” Work Organisation, Labour and Globalisation, Vol. 1, No. 2, 2007, s. 1-4.
Huws, Ursula, Joyce, Simon; “The Economic and Social Situation of Crowd Workers and their Legal Status in Europe,” International Labor Brief, Vol. 14, No. 8, 2016, s. 9-18.
Ilsøe, Anna; “The Digitalisation of Service Work – Social Partner Responses in Den-mark, Sweden and Germany,” Transfer, Vol. 23, No. 3, 2017, s. 333–348.
industriAll; Digitalising Manufacturing Whilst Ensuring Equality, Participation and Cooperation, Policy Brief 2015-07. http://www.industriall-europe.eu/database/ulo-ad/pdf/2015112PolicyBrief_2015-07_DigitisationOfManufacturing-EN.pdf (10.07.2020) ISSA; 10 Global Challenges for Social Security. Developments and Innovation. Inter-national Social Security Association, 2016. http://praha.vupsv.cz/fulltext/ul_2036.pdf (19.5.2019)
Association, 2019.
https://ww1.issa.int/sites/default/files/documents/publications/2-10-Challen-ges%20Europe%202019-WEB-254965.pdf (11.03.2020)
Johnston, Hannah, Land-Kazlauskas, Chris; “Organizing On-Demand: Represen-tation, Voice, and Collective Bargaining in the Gig Economy,” Conditions of Work and Employment Series No. 94, International Labour Office, Geneva, 2019.
Kehal, Harbhajan S., Singh, Varinder P.; Digital Economy: Impacts, Influences and Challenges. Idea Group Publishing, London, 2004.
Kilhoffer, Zachary et al.; The Platform Economy and Industrial Relations: Applying the old framework to the new reality. CEPS Research Report No. 2017/12, August 2017.
Konkolewsky, Hans-Horst; “Digital economy and the future of social security,” Ad-ministration, Vol. 65, No. 4, 2017, s. 21–30.
OECD; “The Future of Social Protection: What Works for non-Standard Workers?” Policy Brief on the Future of Work, 2018. https://www.oecd.org/employment/futu-re-of-social-protection.pdf. (15.5.2019).
OECD; Employment Outlook 2019: The Future of Work, Highlights. OECD Publishing, Paris, 2019.
Pulignano, Valeria; “Work in Deregulated Labour Markets: a Research Agenda for Precariousness,” Working Paper 2019.03, European Trade Union Institute, Brussels, 2019.
Servoz, Michel; The Future of Work? Work of the Future! On How Artificial Intelligen-ce, Robotics and Automation are Transforming Jobs and the Economy in Europe. Euro-pean Commission, 2019.
Srnicek, Nick; Platform Capitalism. Polity Press, Malden, 2017.
Todoli´-Signes, Adrián; “The ‘gig Economy’: Employee, Self-Employed or the Need for a Special Employment Regulation?” Transfer, Vol. 23, No. 2, 2017, s. 193–205.
Todoli´-Signes, Adrián; “The End of the Subordinate Worker? Collaborative Eco-nomy, on-Demand EcoEco-nomy, Gig EcoEco-nomy, and the Crowdworkers' Need for Protecti-on,” International Journal of Comparative Labour Law and Industrial Relations, Volume 33, Issue 2, 2017, s. 1-3.
Valenduc, Gérard, Vendramin, Patricia; Work in the Digital Economy: Sorting the old from the New. Working Paper 2016.03, European Trade Union Institute, Brussels, 2016.
Valenduc, Gérard, Vendramin, Patricia; “Digitalisation, Between Disruption and Evo-lution,” Transfer, Vol. 23, No. 2, 2017, s. 121–134.
Vandaele, Kurt; “Will trade unions survive in the platform economy? Emerging pat-terns of platform workers’ collective voice and representation in Europe,” European Trade Union Institute, Working Paper 2018.05, Brussels, 2018.
Weber, Enzo; “Setting out for Digital Social Security,” Research Department Wor-king Paper No. 34, International Labour Office, September 2018.
Webster, Juliet, Randle, Keith; “Positioning Virtual Workers Within Space, Time, and Social, Dynamics,” (in) Virtual Workers and the Global Labour Market. Ed. by Juliet Webster, Keith Randle, Palgrave/McMillan Springer, London, 2016, s. 3-35.