İstatistiksel Analiz

İncelenen parametrelere ait istatistiksel değerler, ortalama değer (OD) ve standart sapma (SD) olarak ifade edildi. Elde edilen veriler SPSS 10.0 programı kullanılarak değerlendirildi. Kategorik değerlerin karşılaştırılması için ki-kare testi kullanıldı. Elde edilen p değerinin <0.05 olması anlamlı olarak kabul edildi. QGS paket programı kullanılarak sol ventriküle ait stres ve istirahat görüntülemeleri için elde edilen duvar kalınlaşması ve hareket skoru değerleri ile risk faktörü sayısı arasındaki korelasyon Pearson korelasyon testi ile değerlendirildi. Korelasyon katsayısı (r değeri) 0-0.25 arasında ise korelasyon yok veya çok zayıf, 0.25-0.50 arasında ise korelasyon zayıf, 0.50-0.75 ise korelasyon orta derecede, 0.75- 0.90 ise iyi korelasyon, 0.90-1 arasında ise çok kuvvetli korelasyon olduğu kabul edildi. Bağıntı katsayısının anlamlılık düzeyi p < 0.05 olarak kabul edildi. Risk faktörü sayısına göre hastalar 2 ve altında risk faktörüne sahip olanlar ile 2’nin üzerinde risk faktörüne sahip olanlar olmak üzere iki gruba ayrıldı. Bu iki gruptaki MPS bulgularından (görsel bulgular ve gated parametreleri) kategorik değerler ki-kare testi ile, sayısal veriler student-t testi ile karşılaştırıldı. Anlamlı çıkan değerler logistik regresyon analizi ile değerlendirildi. Ayrıca her risk faktörü için MPS’deki defekt lokalizasyonları ayrı ayrı ki-kare testi ile ölçüldü. MPS’deki görsel bulgulara göre 4 gruba ayrılan hastalarda ortalama risk faktörü sayısı One- Way ANOVA testi ile karşılaştırıldı.

4. BULGULAR

Çalışmaya alınan hastaların yaş ortalaması 57.42 ± 10.71 idi. Hastaların 144 (%56.9)’ü kadın, 109 (%43.1)’u erkekti ve 111’i tipik göğüs ağrısı, 107’si atipik göğüs ağrısı, 33’ü dispne ve 2’si KAH açısından pozitif EKG bulgusu nedeniyle başvurup Tc-99m gated miyokard perfüzyon SPECT çekildi. Hastalarla ilgili yaş ve MPS ile ilgili veriler Tablo-7’de, laboratuar verileri ise Tablo-8’de verilmiştir.

Tablo-7. Çalışmaya alınan hastalarla ilgili sayısal veriler (OD ± SD)

Yaş (yıl) 57.42 ± 10.71

Bazal sistolik (mmHg) 134.13 ± 19.79

Bazal diastolik (mmHg) 83.22 ± 13.13

Stres sonu sistolik (mmHg) 160.40 ± 32.53

Stres sonu diastolik (mmHg) 87.71 ± 13.13

EKO Ejeksiyon fraksiyonu (%) 56.89 ± 9.20

İstirahat Ejeksiyon fraksiyonu (REF) (%)

55.17 ± 11.89

Stres Ejeksiyon fraksiyonu (SEF) (%) 55.68 ± 12.26

SSTS (Stres toplam kalınlaşma skoru) 6.29 ± 8.36

RSTS (Rest toplam kalınlaşma skoru) 5.23 ± 8.14

SSMS (Stres toplam hareket skoru) 9.53 ± 11.90

RSMS (Rest toplam hareket skoru) 8.57 ± 12.01

SESV (Stres end-sistolik volüm) 46.12 ± 31.82

RESV (Rest end-sistolik volüm) 45.20 ± 30.39

SEDV (Stres end-diyastolik volüm) 95.02 ± 37.84

Tablo-8. Hastalarla ilgili laboratuar verileri (OD ± SD)

Cinsiyete göre risk faktörleri ile ilgili karşılaştırmalar ki-kare testi ile yapıldığında KAH için risk faktörlerinden sigara içiminin erkeklerde kadınlara göre anlamlı derecede daha fazla olduğu gözlenmiştir (73’e karşı 21, sırasıyla, p<0.001). Diğer taraftan erkeklerde kadınlara göre hastaların çoğunluğunun riskli yaş grubunda olduğu gözlenmiştir (93’e karşı 82, sırasıyla, p<0.001). Diğer risk faktörleri açısından erkek ve kadın cinsiyet arasında anlamlı bir fark tespit edilememiştir. Toplam risk faktörü sayısı açısından yapılan değerlendirmede erkeklerde risk faktörü sayısının kadınlara oranla anlamlı olarak daha fazla olduğu gözlenmiştir (3.03±1.30, 2.25±1.22, sırasıyla, p<0.001). Hastaların cinsiyete göre KAH açısından risk faktörlerinin dağılımı Tablo-9’da gösterilmiştir.

Glukoz (g/dl) 110.32 ± 30.03 Kolesterol (mg/dl) 202.68 ± 49.14 Trigliserit (mg/dl) 196.83 ± 134.32 HDL (mg/dl) 47.06 ± 12.16 LDL (mg/dl) 121.66 ± 43.05 BUN (mg/dl) 14.05 ± 8.52 Kreatinin (mg/dl) 0.70 ± 0.41 ALT (IU/L) 18.48 ± 12.03 AST (IU/L) 24.09 ± 25.59 Hgb (g/dl) 11.96 ± 3.71 Hct (%) 36.68 ± 11.36

Tablo-9. Cinsiyete göre risk faktörlerinin dağılım oranları (%)

Risk Faktörleri Kadın

(n=144) Erkek (n=109) Toplam (n=253) p* Yaş (yıl) 57.33±10.24 57,55±11.31 57.42±10.71 0.87

Yaş (riskli hasta grubu) 82 (%56.9) 93 (%85.3) 175 (%69.2) <0.001 Aile öyküsü (+) 29 (%20.1) 30 (%27.5) 59 (%23.3) 0.169 Sigara (+) 21 (%14.6) 73 (%67.0) 94 (%37.2) <0.001 Hiperlipidemi 66 (%45.8) 52 (%47.7) 118 (%46.6) 0.716 Hipertansiyon 95 (%66.0) 62 (%56.9) 157 (%62.1) 0.140 Diabet 32 (%22.2) 20 (%18.3) 52 (%20.6) 0.450

*Ki-kare testi, p < 0.05 anlamlı kabul edilmiştir. p değeri cinsiyet ile risk faktörleri arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Hastalardan egzersiz protokülüne uygun olanlara egzersiz stres testi uygulanırken (n=215, %85), uygun olmayan hastalara dipiridamol ile farmakolojik stres (n=38, %15) uygulandı. Egzersiz ve farmakolojik stres uygulanan hasta sayısı cinsiyete göre karşılaştırıldığında farmakolojik stresin kadınlarda erkeklere göre anlamlı olarak daha fazla uygulandığı gözlendi (30’a karşı 8, sırasıyla, p=0.003). Çalışmada elde edilen istirahat ve stres MPS bulguları ile ele alınan risk faktörleri arasında yapılan Pearson’s korelasyon analizinde risk faktörü sayısı arttıkça hastalara ait MET, EKO ile ölçülen EF, SEF ve REF arasında ters (negatif) bir ilişki; risk faktörü sayısı artışı ile SSTS, RSTS, SSMS, RSMS, SESV, RESV, SEDV, REDV değerleri arasında ise doğru (pozitif) bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Yani risk faktörü sayısı arttıkça MET, EKO ile ölçülen EF, SEF ve REF değerleri azalmakta, SSTS, RSTS, SSMS, RSMS, SESV, RESV, SEDV, REDV değerleri ise artmaktadır (Tablo -10).

Tablo-10. MPS bulguları ile risk faktörü sayısı arasındaki korelasyon analizi sonuçları

*p < 0.05 anlamlı kabul edilmiştir.

SEF: Stres Ejeksiyon Fraksiyonu, REF: Rest Ejeksiyon Fraksiyonu, STS: Toplam Kalınlaşma Skoru, SMS: Toplam Hareket Skoru, ESV: End-Sistolik Volüm, EDV: End-Diyastolik Volüm

Ayrıca elde edilen bu sonuçlarda istirahat ve stres MPS değerleri arasındaki benzerlikler dikkati çekmektedir. Elde edilen stres test sonuçları ile risk faktör sayısı arasındaki korelasyonlar Şekil 4-8’de gösterilmiştir.

r (korelasyon katsayısı) p*

MET - 0.185 0.006

Stres yüzdesi - 0.09 0.19

EKO ile ölçülen EF - 0.227 0.017

SEF - 0.187 0.003 REF - 0.173 0.006 SSTS 0.207 0.001 RSTS 0.169 0.007 SSMS 0.195 0.002 RSMS 0.194 0.002 SESV 0.203 0.001 RESV 0.208 0.001 SEDV 0.189 0.002 REDV 0.194 0.002

Şekil -4. Risk faktörü sayısı ile SEF (=PEEF) arasındaki korelasyonu gösteren grafik

(r = - 0.187, p = 0.003)

Şekil -5. Risk faktörü sayısı ile SSTS arasındaki korelasyonu gösteren grafik

Şekil -6. Risk faktörü sayısı ile SSMS arasındaki korelasyonu gösteren grafik

(r = 0.195, p = 0.002)

Şekil -7. Risk faktörü sayısı ile SESV arasındaki korelasyonu gösteren grafik

Şekil -8. Risk faktörü sayısı ile SEDV arasındaki korelasyonu gösteren grafik

(r = 0.189, p = 0.002)

Hastalar KAH açısından pozitif risk faktörü sayısına göre 2 ve altında risk faktörüne sahip hastalar (n=122) ile 2’nin üzerinde risk faktörüne sahip hastalar (n=131) olarak 2 gruba ayrıldı. Diğer yandan MPS ile tespit edilen defekt lokalizasyonları açısından hastalar defekt bulgusu olmayanlar Grup 1 (normal; n=94), LAD sahasında defekt tesbit edilenler Grup 2 (anterior, septum, anteroseptal, apikal; n=132), RCA sahasında defekt tesbit edilenler Grup 3 (inferior, inferobazal, inferoseptal; n=44), LCX sahasında defekt tesbit edilenler Grup 4 (lateral, inferolateral, anterolateral; n=13) olmak üzere 4 gruba ayrıldı. Defekt lokalizasyon grupları ile risk faktörü olarak kabul edilen sayısal değişkenlerin karşılaştırmalarında grup 4 ile grup 1 arasında yaş ortalamaları açısından anlamlı bir fark bulundu (p=0.012) (Tablo -11).

Tablo-11. Defekt lokalizasyon grupları ile sayısal değişkenlerin karşılaştırmaları

* yaş açısından grup 1 ve grup 4 arasında anlamlı fark saptanmıştır. SKB: Sistolik Kan Basıncı, DKB: Diyastolik Kan Basıncı

Risk faktörleri ile defekt lokalizasyonları arasında ilişki olup olmadığı yapılan ki- kare testi ile değerlendirildi. Bu karşılaştırmalarda risk faktörlerinden riskli yaş grubundaki hastalar ile diğerleri arasında defekt lokalizasyonları açısından anlamlı bir fark bulundu (p=0.002). Riskli yaş grubunda defekt tespit edilme oranı risksiz gruba göre belirgin olarak yüksekti. Bu anlamlılık tüm defekt lokalizasyonlarında görülmekteydi (Tablo-12). Sigara, diyabet, hipertansiyon, aile hikayesi ve hiperlipidemi olan ve olmayanlar arasında defekt lokalizasyonları açısından fark yoktu (p=0.054, p=0.971, p=0.686, p=0.125, p=0.238, sırasıyla). Grup 1 (normal) (n=97) Grup 2 (LAD) (n=101) Grup 3 (RCA) (n=43) Grup 4 (LCx) (n=12) p Yaş 55 ± 9 57 ± 11 59 ± 10 65 ± 10 0.012* SKB 133 ± 18 132 ± 18 138 ± 23 145 ± 24 0.071 DKB 82±13 82 ± 13 87 ± 10 85 ± 9 0.13 LDL 110 ± 32 120 ± 47 151 ± 52 125 ± 9 0.152 HDL 46 ± 12 47 ± 14 45 ± 9 57 ± 7 0.652 Trigliserit 198 ± 134 200 ± 158 200 ± 100 131 ± 41 0.924 Kolesterol 191 ± 29 200 ± 57 232 ± 69 209 ± 10 0.261 Glukoz 111 ± 39 106 ± 21 110 ± 17 140 ± 28 0.518

Tablo-12. Yaş gruplarında defekt tespit edilen hastalarda ki-kare testi ile yapılan

karşılaştırma sonuçları

Yaş Grup Grup 1

(normal) Grup 2 (LAD) Grup 3 (RCA) Grup 4 (LCx) Erkek<45, kadın <55 40 30 5 3 Erkek>45, kadın>55 54 72 39 10 Ki-kare testi, p= 0.002

Tüm hastalar için toplam risk faktörü sayısı hesaplanarak oluşturulan gruplarda defekt lokalizasyonları açısından fark olup olmadığı ki-kare testi ile değerlendirildi. Elde edilen sonuçlara göre 2 grup arasında defekt lokalizasyonları açısından anlamlı bir fark yoktu (p > 0.05). Diğer taraftan MPS ile elde edilen defekt lokalizasyon gruplarındaki toplam risk faktörü sayıları karşılaştırıldığında gruplar arasında anlamlı bir fark olduğu (p=0.005) ve bu farkın özellikle grup 1 (2.24 ± 1.31) ile grup 3 (3.05 ± 1.2) arasında anlamlı olduğu bulunmuştur (iki grup arasındaki p=0.01). Ayrıca grup 1 (2.24 ± 1.31) ile grup 2 (2.72 ± 1.3) arasında da fark olmasına rağmen, bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p=0.092) (Şekil -9).

Şekil-9. Defekt lokalizasyonu gruplarındaki risk faktörü sayısı (Grup 1: Normal, Grup 2: LAD sahası, Grup 3: RCA sahası, Grup 4: LCx sahası)

Hastalar defekt olup olmamasına göre var (n= 94 ) / yok (n=159) olarak 2 gruba ayrıldı ve bu gruplar toplam risk faktörü sayısı ile karşılaştırıldı. Defekt olan hastalarda ortalama risk faktörü sayısı 2.79 ± 1.28, olmayanlarda ortalama risk faktörü sayısı 2.24 ± 1.32 olarak bulundu. Student-t testi ile yapılan karşılaştırmada toplam risk faktörü sayısının defekt tespit edilen hasta gruplarında anlamlı derecede fazla olduğu gösterilmiştir (p=0.001).

Risk faktörü gruplarında tansiyon değerleri incelendiğinde bazal sistolik, stres testi sonrası sistolik ve diastolik tansiyon değerlerinde anlamlı farklılıklar izlendi (Tablo-13).

Tablo-13. Risk gruplarında tansiyon değerlerinin karşılaştırılması

2 ve altında risk faktörü olan

hastalar

2’nin üzerinde risk faktörü olan

hastalar

p*

Bazal sistolik 129.34 ± 18.61 138.59 ± 19.87 <0.001

Bazal diastolik 82.70 ± 11.43 83.70 ± 14.57 0.547

Stres sonrası sistolik 153.30 ± 33.09 167.02 ± 30.70 0.001 Stres sonrası

diastolik

85.82 ± 12.71 89.47 ± 13.31 0.027

*student t test, p<0.05 anlamlı kabul edildi.

Her ne kadar risk faktörü gruplarında defekt lokalizasyonları açısından bir faklılık olmasa da MPS bulguları açısından student t test ile yapılan karşılaştırmalarda istatistiksel açıdan anlamlı birçok parametre olduğu görülmüştür ve elde edilen veriler Tablo 14’de gösterilmiştir.

Tablo-14. Risk faktörü gruplarında MPS bulgularının karşılaştırılması (OD ± SD)

*Student t test, p<0.05 anlamlı kabul edildi.

SEF:Stres Ejeksiyon Fraksiyonu, REF: Rest Ejeksiyon Fraksiyonu, STS: toplam kalınlaşma skoru, SMS: toplam hareket skoru, ESV: End-sistolik volüm, EDV: End-diyastolik volüm.

Risk faktörü gruplarında anlamlı çıkan MPS sonuçlarının bu gruplarda birbirinden bağımsız etkileri logistic regresyon analizi ile değerlendirildi. Yapılan karşılaştırmalarda risk faktörü sayısı arttıkça grup 3 lokalizasyonunda defekt tespit edilen hastalarda grup 1’e göre, 2’nin üzerinde risk faktörü bulunma oranı 2.36 kat daha fazla bulundu (p=0.06, OR: 2.362; 90% CI: 1.107-5.038). Ayrıca her bir birimlik MET artışının, 2’den fazla risk faktörü bulunma sıklığını 0.8 kat artırdığı (p=0.01, OR: 0.864; 90 % CI: 0.787–0.949), SSTS’deki her bir birimlik artışın ise 2’den fazla risk faktörü bulunma sıklığını 1.12 kat artırdığı saptanmıştır (p=0.035, OR: 1.12; 90 % CI: 1.025-1.223).

MPS ile elde edilen duvar hareket özelliklerine göre hastalar normal duvar hareketi olanlar (n=168), hafif hipokinetik olanlar (n=78) ve ciddi hipokinetik veya akinetik olanlar (n=7) olmak üzere 3 grupta değerlendirildi. Risk gruplarında duvar hareket özelliklerinin nasıl etkilendiği yine ki-kare testi ile tespit edildi. Buna göre risk faktörü sayısı arttıkça duvar

MPS bulguları 2 ve altında risk faktörü olanlar

2’den fazla risk faktörü olanlar p* SEF 57.48 ± 9.99 53.01 ± 13.10 0.002 REF 57.81 ± 10.11 53.69 ± 13.72 0.007 SSTS 4.34 ± 6.3 8.11 ± 9.56 <0.001 RSTS 3.93 ± 6.27 6.45 ± 9.42 0.012 SSMS 7.11 ± 9.48 11.79 ± 13.42 0.001 RSMS 6.30 ± 8.90 10.68 ± 14.02 0.003 SESV 39.11 ± 19 52.66 ± 39.21 0.001 RESV 38.96 ± 19.44 51.01 ± 36.99 0.001 SEDV 87.30 ± 24.06 102.21 ± 44.56 0.001 REDV 87.92 ± 27.20 100.97 ± 42.14 0.004

hareket kusuru tespit edilme oranı artmaktadır (p=0.004). İlginç olarak risk faktör sayısı 2 ve altında olan grupta ciddi hipokinezi veya akinezi tespit edilmemiştir (Tablo-15).

Tablo-15. Risk faktörü gruplarında duvar hareket özelliklerinin karşılaştırılması

Normal (n=168) Hafif hipokinezi (n=78) Ciddi hipokinezi veya akinezi (n=7) 2 ve altında risk faktörü olanlar 91 31 0 2’nin üzerinde risk faktörü olanlar 77 47 7 Ki-kare testi, p=0.004

MPS’de tespit edilen defekt özelliklerine göre hastalar normal (n=94), iskemi (n=134) ve skar (n=25) olmak üzere 3 gruba ayrılarak; risk faktörleri ile bu özellikler karşılaştırıldı. Bu 3 gruptaki ortalama risk faktörü sayıları şekil-10’da gösterilmiştir.

Risk faktörleri ile defekt bulguları arasındaki karşılaştırmalar ki-kare testi ile yapıldı. Bu karşılaştırmalarda, riskli yaş grubunda iskemi ve skar bulgusunun daha fazla olduğu, erkeklerde skar bulgusunun, kadınlarda ise iskemi bulgusunun daha fazla olduğu, hiperlipidemili hastalarda skar bulgusunun daha fazla olduğu gözlendi. Ayrıca ilginç olarak aile öyküsü pozitif olanlarda iskemi ve skar bulgusunun daha az olduğu görülmüştür. Diğer risk faktörleri ile defekt bulguları arasında herhangi bir ilişki saptanmamıştır. Bu veriler Tablo-16’da gösterilmiştir. Cinsiyet ve yaş grupları için defekt bulgusu özelliklerine göre hasta dağılımı ise Şekil -11 ve 12’de ayrı ayrı gösterilmiştir.

Tablo-16. Risk faktörleri ile defekt bulguları arasındaki ilişki

*Ki-kare testi, p<0.05 anlamlı kabul edildi. p değeri risk faktörleri ile defekt bulguları arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Risk Faktörü Normal

(n=94) İskemi (n=134) Skar (n=25) P* Cinsiyet(Kadın/Erkek) 59(%41.0)/35(%32.1) 78(%54.2)/56(%51.4) 7(%4.9)/18(%16.5) 0.007 Yaş (riskli hasta sayısı) 54 (%30.9) 97 (%55.4) 24 (%13.7) 0.001

Hipertansiyon 54 (%34.4) 87 (%55.4) 16 (10.2) 0.507

Hiperlipidemi 36 (%30.5) 66 (%55.9) 16 (%13.6) 0.049

Diyabet 19 (%36.5) 29 (%55.8) 4 (%7.7) 0.810

Sigara (+) 31 (%33.0) 49 (%52.1) 14 (%14.9) 0.104

Şekil-11. MPS bulgularının erkek ve kadın cinsiyete göre dağılım oranları (%)

Risk faktörü grupları ile defekt özelliklerine göre oluşturulan 3 grup arasında yapılan ki-kare testinde; risk faktörü sayısı 2’nin üzerinde olanlarda, 2 ve altında olanlara göre normal hasta sayısı daha az, iskemi ve skar bulgusu ise daha fazla bulunmuştur (Tablo-17 ve Şekil-13).

Tablo-17. Risk faktörü gruplarında defekt bulgularının karşılaştırılması

Ki-kare testi, p=0.01

Şekil-13. Risk faktörü grupları ile defekt bulgularının karşılaştırılması

.

Risk faktörü grupları Normal (n=94) İskemi (n=134) Skar (n=25) 2 ve altında olanlar 54 62 9 > 2 risk faktörü olanlar 40 72 16

5. TARTIŞMA

Koroner arter hastalığı halen gelişmiş ülkelerdeki en sık ölüm nedenidir. Koroner arter hastalığı insidansı arttıkça hastalığın erken tanı ve tedavi yaklaşımları önem kazanmaktadır. Bu amaçla bir takım risk faktörleri belirlenmiştir. Birçok çalışmada KAH gelişmesinin risk faktörleri ile ilişkisi gösterilmiştir.69 Klinik kardiyolojide tanısal testlerin ortak amaçlarından biri de riskli hastaların erken dönemde ayırt edilmesidir.

KAH tanısında en önemli bulgulardan bir tanesi miyokard iskemisinin ortaya konmasıdır. MPS bu anlamda önemli prognostik bilgiler verebilen bir testtir. MPS’nin en önemli özelliği fizyolojik önemi olan koroner arter stenozunun fonksiyonel parametrelere dayanarak ortaya konmasıdır. Bu şekilde miyokard iskemisi ayırt edilirken miyokard kan akımını etkilemeyen aterosklerotik değişiklikler de pozitif bulgu vermektedir.70 MPS ile miyokardın perfüzyonu ve fonksiyonu eş zamanlı olarak değerlendirilmektedir. Gated SPECT uygulamasıyla miyokard perfüzyonunun görüntülenmesi yanı sıra stres ve istirahat LVEF, ESV ve EDV hesaplanabilmesi, bölgesel duvar hareketlerinin değerlendirilmesi yöntemin tanısal etkinliğini artırmaktadır.71

MPS miyokardiyal iskemi veya skarın gösterilmesi, miyokard canlılığın değerlendirilmesi, enfarktüs sonrası ve cerrahi öncesi risk ve prognozun değerlendirilmesi, KAH’da tedavinin yönlendirilmesi, akut göğüs ağrısının koroner ve koroner dışı nedenlerinin ayırt edilmesinde sıklıkla kullanılmaktadır.32

MPS’nin lezyon tesbitinde daha başarılı olması, lezyonun yaygınlığını daha doğru belirleyebilmesi ve hastaların prognozu hakkında bilgi verebilmesi nedeniyle egzersiz EKG’ye üstünlüğü vardır. Altın standart kabul edilen koroner anjiyografinin ise KAH varlığını belirlemede rolü sınırlıdır. Çalışmacıların birbirleri ile ve kendi içlerinde (inter/intraobserver variability) uyumsuzluk olmakta, diffüz damar hastalıklarında kantifikasyon yapılamamaktadır. Ayrıca vazospazm tanısı konulamadığı gibi koroner akım rezerv ölçümleri de başarılı olmamaktadır. Dolayısıyla anjiyografisi normal olan şiddetli göğüs ağrılı hastalarda sintigrafik olarak perfüzyon kaybı yanlış pozitif olarak yorumlanmaktadır. Aslında bu hastalarda mevcut olan düşük koroner arter akım rezervidir.72

Bu çalışmada biz KAH tanısı almamış veya şüpheli olan, tipik ve atipik göğüs ağısı, dispne semptomları veya EKG anormalliği bulunan ve gated miyokard perfüzyon SPECT çekilen hastaların gated MPS bulguları ile ayrı ayrı risk faktörleri ve toplam risk faktörü grupları arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçladık. Toplam 253 hastada yapılan değerlendirmelerde ele alınan risk faktörleri için yapılan Pearson korelasyon analizinde risk faktörü sayısı arttıkça hastalara ait MET, SEF ve REF gibi MPS bulguları arasında ters (negatif); STS, SMS, ESV ve EDV arasında ise doğru (pozitif) bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Bu korelasyon her ne kadar zayıfta olsa anlamlıdır. MPS’deki bulgulara göre 4 gruba ayrılarak incelenen defekt lokalizasyonlarından sadece grup 4 ile grup 1 arasında yaş ortalaması açısından fark vardı ve bu fark, grup 4 hastalarda yaşın daha ileri olması şeklindeydi (p=0.012). Yaş açısından riskli gruplarla risk altında olmayan grup arasında defekt lokalizasyonları açısından ki-kare testi ile yapılan karşılaştırmalarda, yaş açısından riskli grupta tüm defekt lokalizasyonlarının (grup 2, grup 3, grup 4) belirgin olarak daha fazla olduğu gözlenmiştir (p=0.002). Cinsiyete göre yapılan incelemede erkeklerde Grup 3 defektler, kadınlarda ise Grup 4 defektler daha sık tespit edilmiştir (p=0.024). Ayrıca defekt gruplarında ortalama risk faktörü sayısının karşılaştırıldığı analizlerde, grup 3’teki hastaların grup 1 hastalara göre anlamlı olarak daha fazla risk faktörüne sahip oldukları bulundu (p=0.01).

Risk faktörü sayısına göre 2 gruba ayrılan hastalarda tansiyon değerleri açısından yapılan incelemede 2’den fazla risk faktörü olan hastalarda diğerlerine göre bazal sistolik, stres sonu sistolik ve diastolik tansiyon değerlerinin anlamlı olarak yüksek olduğu gözlenmiştir (p<0.001, p=0.001, p=0.027, sırasıyla).

Yine 2’den fazla risk faktörü olan hastalarda MPS’de elde edilen LV fonksiyonuna ait parametrelerden LVEF’nin 2’den fazla risk faktörüne sahip hastalarda daha düşük olduğu (p=0.002, p=0.007, sırasıyla), stres ESV ve EDV’nin yine 2’den fazla risk faktörüne sahip hastalarda anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulunmuştur (p=0.001, her iki parametre için).

İkiden fazla risk faktörüne sahip olan grupta, duvar hareketlerine göre 3 gruba (normal, hafif hipokinezi ve ciddi hipokinezi veya akinezi) ayrılmış MPS bulguları karşılaştırıldığında hafif hipokinezinin 2’den fazla risk faktörü olanlarda daha sık görüldüğü, ilginç olarak ciddi hipokinezi veya akinezinin sadece 2’den fazla risk faktörü olanlarda görüldüğü dikkati çekmektedir (p=0.004). Benzer şekilde defekt bulguları (iskemi veya skar) 2’den fazla risk faktörüne sahip hastalarda anlamlı olarak daha fazla tespit edilmiştir (p=0.01). Defekt bulgularından iskeminin kadın cinsiyette, skar bulgusunun ise erkek

cinsiyette daha sıklıkla izlendiği (p=0.007), her iki defektin riskli yaş grubunda daha fazla izlendiği bulunmuştur (p=0.001).

Sol ventrikül fonksiyonlarının değerlendirilmesi klinik uygulamalarda büyük önem taşımaktadır. Hachamowitch ve ark.73 LVEF’nin ve LV volümlerinin değerlendirilmesinin KAH tanısında ve prognozun belirlenmesindeki önemini göstermişlerdir. LV sistol sonu volümü, miyokard infarktüsü geçiren hastalarda beklenen yaşam süresinin majör göstergesidir.74 Sharir ve ark.75 gated MPS ile yaptıkları çalışmada egzersiz sonrası EF’nin kardiyak ölümün tahmin edilmesinde en iyi gösterge olduğunu bildirmişlerdir. MPS’de elde edilen LV bölgesel duvar kalınlaşması ve hareketinin değerlendirilmesi KAH’ın klinik değerlendirilmesinin bir parçası olduğu ve LVEF’nin toplam duvar hareketi ve toplam duvar kalınlaşma skorlarıyla korele olduğu gösterilmiştir.76

Yügünt77 _{hastaları normal, MPS ve koroner anjiografi pozitif tip 2 DM’li olanlar ve}

MPS ve koroner anjiografi negatif tip 2 DM’liler olmak üzere 3 gruba ayırarak yaptığı çalışmada gated MPS’de LV’e ait stres ve istirahat duvar kalınlaşması ve duvar hareket skorlarını KAH olanlarda diğer gruplara göre daha yüksek saptamıştır. Biz ise yaptığımız çalışmada risk faktörü sayısına göre oluşturulan iki grup arasında risk faktörü sayısı 2’nin üzerinde olanlarda LV SEF ve REF ‘nin anlamlı olarak düşük (p=0.003, p=0.006, sırasıyla); SSTS, RSTS, SSMS, RSMS değerlerinin ise anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulundu (p=0.001, p=0.007, p=0.002, p=0.002, sırasıyla). Risk faktörü sayısı arttıkça LV SEF ve REF değerlerinde azalma, diğer parametrelerde ise artış olduğu saptanmıştır. Çalışmamızda risk faktörü sayısının artması ile MPS’nin kantitatif bulgularında olumsuz yönde sonuçlar oluştuğu görülmüştür.

Nagao ve ark.78 75–85 yaşları arasındaki 182 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada MPS ile tespit edilen artmış LV EDV ve ESV’nin kardiyak olaylar açısından kötü prognoza işaret ettiğini bildirmiştir. Sharir ve ark.79 ise yaptıkları çalışmada LVEF ve LV ESV’nin anormal değerlerinin özellikle kadınlarda kardiyak olayların yüksek riski ile ilişkili olduğunu tespit etmiştir. Biz ise çalışmamızda bu iki çalışmaya benzer sonuçları risk faktörü sayısı 2’nin üzerinde olan hastalar ile 2 ve altında olan hastalar arasında tespit ettik. SESV, RESV, SEDV ve REDV değerleri bizim çalışmamızda risk faktörü sayısı arttıkça yükselmektedir. 2’den fazla risk faktörüne sahip hastalarda bu parametreler diğer gruba göre anlamlı olarak daha yüksekti (p=0.001, p=0.001, p=0.002, p=0.002, sırasıyla). Literatürde bu değerlerin yükselmesi ile KAH ve sonuçlarındaki doğrusal artış olduğunun gösterildiği düşünülürse,

MPS bulgularımız risk faktörü sayısının artması ile oluşan KAH olasılığındaki artış ile