IMF, Avrupa Merkez Bankası (ECB), Eurostat gibi uluslararası kuruluşlar, kılavuzlar ve tebliğler yayınlayarak resmi istatistiklerde olması geren standartları belirlemektedir. Resmi istatistik üreten kuruluşlar da, istatistiklerini uluslararası alanda kullanılan kılavuzlara göre hazırlamaktadır. İstatistik alanında Avrupa İstatistikleri Uygulama İlkelerinin 7, 8, 9 ve 10. İlkeleri istatistik üretim sürecine ilişkin prensipleri içermektedir. Bu prensipler aşağıda özetlenmiştir.
1.2.1. Güvenilir Metodoloji
Metodoloji, belirli bir alanda kullanılan bütün metotlar olarak açıklanabilir. Resmi istatistikleri üretirken uluslararası standartlara göre
standartların tamamen düzensiz bir şekilde belirlendiği bir istatistiğin kalitesi sorgulamaya oldukça açıktır.
Uluslararası karşılaştırılabilirlik için uluslararası kabul görmüş bir metodolojiyi kullanmak gerekmektedir (European Statistical System, 2012). Örnek vermek gerekirse, TCMB tarafından ödemeler dengesi istatistikleri içerisinde cari açık rakamları yayınlanmaktadır. Yayımlanan bu istatistik için IMF tarafından hazırlanan bir kılavuz takip edilmektedir. Cari açık dendiği zaman bu rakamın altında hangi hesaplamaların olduğu söz konusu kılavuz içerisinde belirtilen esaslar ile belirlenmektedir. Diğer taraftan A ülkesi cari açığın içerisine bir bileşeni dahil ediyor, B ülkesi aynı bileşeni dahil etmiyorsa, bu iki ülkenin cari açık verilerini karşılaştırmak mümkün değildir. Bu durumda birinin diğerinden yüksek veya düşük çıkmış olması hiçbir anlam ifade etmemektedir. Önemli olan uluslararası kuruluşlar tarafından hazırlanan ve kabul görmüş, güvenilir bir metodolojiyi izleyerek uluslararası karşılaştırılabilirlik sağlanan resmi istatistiklerin kullanıcıya sunulmasıdır.
1.2.2. Uygun İstatistiksel Süreçler
Verileri kaynağından derleyip yayımlayıncaya kadarki geçen süreçte yapılan tüm işlemler istatistiğin kalitesini belirleyen unsurlardandır. Kalite Güvence Çerçevesi’ne göre kaynağından derlenen veriler olduğu gibi toplulaştırılarak yayımlamaktan ziyade, gerekli kontrollerden geçirildikten ve veride herhangi bir hata varsa bu veri kaynağına düzelttirildikten sonra kullanıcıya sunulmalı, veri toplama yöntemleri, kullanılan metotlar, veri girişleri ve kodlamaları gibi işlemler sürekli gözden geçirilmeli ve gerektiği zaman revize edilmelidir.
Anket çalışması yapılması durumunda ise, anketten etkin bir şekilde sonuç alınabilmesi için anket soruları gerekli test işlemlerinden geçirildikten sonra anketi cevaplayacak ilgili kişilere sunulması dile getirilmektedir.
1.2.3. Veri Kaynağı Yükünün Azaltılması
Kalite Güvence Çerçevesi’ne göre istatistiklerin veri kaynakları olan bankalar, banka dışı mali kuruluşlar, reel sektör şirketleri gibi kuruluşlardan
veri talep ederken gereksiz veri talebinden kaçınılmalı, hangi aralık ve ayrımda bilgilerin veri kaynağından talep edileceği, kullanıcıların ihtiyaçları ile sınırlandırılmalıdır. Eğer o sektörde faaliyet gösteren tüm kuruluşlardan veri alınmıyorsa, veri kaynakları arasında raporlama yükü dağıtılmalıdır. Anket çalışması yaparken örneklem mümkün olduğunca değiştirilmelidir.
Resmi istatistik üreten kuruluşlar arasında veri paylaşımı yapılması gerektiği ifade edilmektedir. Böylelikle, bir veri kaynağı aynı türdeki veriyi farklı resmi kuruluşlara ayrı ayrı göndermek yerine tek bir resmi kuruma gönderecek ve raporlama yükü hafifleyecektir. Resmi kuruluşlar arası veri paylaşımı ile de ilgili kuruluşlar söz konusu veriye ulaşabilecektir. TCMB tarafından yayımlanan “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri İstatistikleri” için veri kaynağı durumunda olan ilgili şirketler verilerini Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK)‘na raporlamakta ve TCMB ile BDDK arasında gerçekleşen veri paylaşımı ile söz konusu verilere TCMB tarafından erişilerek istatistik üretilmektedir (TCMB Finansal Kiralama, 2015). Böylelikle aynı türdeki veri iki farklı resmi kuruma gönderilmeyerek veri kaynağı kuruluşların iş yükü hafifletilmiştir. Diğer taraftan benzer bir uygulamanın bankacılık gözetim paketi kapsamındaki formlar için şu an için yapılamadığı gözlenmektedir. Ülkemizde bankalar aynı türdeki verilerini bankacılık gözetim sistemi paketi kapsamında hem BDDK’ya hem de TCMB’ye göndermektedir. BDDK ve TCMB tarafından yayımlanan bankacılık sektörü verilerinde ise kapsam olarak farklılıklar bulunmaktadır. BDDK bankacılık sektörü verilerine bankaların yurtiçindeki şubelerine ek olarak yurtdışındaki şubelerinin verileri de dahil edilirken, TCMB istatistiklerinde sadece bankaların yurtiçinde yerleşik şubelerinin verileri yayımlanmaktadır. Bu durumdan dolayı kullanıcı iki kurumun aynı nitelikteki bir bankacılık verisini karşılaştırdığında farklı rakamlarla karşılaşabilmektedir. Bankaların
1.2.4. Maliyet Etkinliği
Resmi istatistik üretirken kaynakların etkin bir şekilde kullanılması gerektiği ifade edilmektedir (European Statistical System, 2012). Bazı iç ve bağımsız dış göstergeler kaynakların nasıl kullanıldığı yönünde bilgiler içermektedir. Kalite Güvence Çerçevesi’ne göre finansal ve insan kaynağının ne şekilde kullanıldığı belirli aralıklarla ilgili yönetime raporlanmalıdır. Bu işlem TCMB bünyesinde yıllık olarak performans programı çerçevesinde yapılmaktadır. Böylece yıllık alınan bütçenin nasıl ve nerelere kullanıldığı açıklanmakta, personelin iş durumuna göre kaç ek personele ihtiyaç duyulduğu belirtilmektedir.
Teknolojinin gerektirdiği yeniliklerin takip edilmesi ve bilgi işlem alt yapısının etkin bir şekilde kullanılması gerektiğinden söz edilmektedir. İstatistik üretirken yapılan manuel işlemler yerine kullanılacak bilgisayar programları sayesinde hem işgücü hem de zamandan tasarruf yapılacak ve mevcut kaynaklar daha etkili bir şekilde kullanılmış olacaktır. 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu Madde 3’te de “(Resmi İstatistik) Program; mevcut kaynakları, cevap verenlerin üzerindeki yükü, fayda-maliyet ilişkisini göz önüne alarak, ülkenin ekonomi, sosyal, demografi, kültür, çevre, bilim, teknoloji ve ihtiyaç duyduğu diğer alanlardaki durumunun tespit edilmesi ve izlenmesi için gereken istatistikleri kapsar.” cümlesi ile maliyetlerin etkin bir şekilde kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.