TR10 İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA)

İstanbul, İBBS Düzey 1, 2 ve 3 bölgesini aynı anda temsil eden, nüfus ve ekonomik katma değer açısından Türkiye’nin en büyük ili konumundadır. TR10 Bölgesi Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE)-2011 sıralamasında, 26 Düzey 2 bölgesi arasında birinci sırada yer almaktadır (Kalkınma Bakanlığı, 2013c: 50). Türkiye’nin nüfusu, 2014 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 77.695.904, TR10 İstanbul Bölgesi’nin nüfusu ise 14.377.018’dir. 26 Düzey 2 Bölgesi arasında 1. sırada yer alan İstanbul bölgesinde, Türkiye nüfusunun %18.5’i yaşamaktadır (TÜİKb, 2015).

İstanbul 5.464 km²’lik yüzölçümü ile toplam 785.347 km² olan Türkiye yüzölçümü içerisinde %0,7’lik bir alana sahiptir. Türkiye’deki toplam belediye sayısı 2.931 iken, İstanbul sınırları içerisinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri olarak toplam 40 belediye bulunmaktadır. Türkiye’deki 957 ilçeden 39’u ve 34.434 köyün 151’i İstanbul’da yer almaktadır (İSTKA, 2014a: 49).

Tablo 21

TR10 Bölgesi İşgücü İstatistikleri (2009-2014)

Kurumsal Olmayan Nüfusun İşgücü Durumu [15+ yaş] :

YIL [15+ yaş - bin kişi] Toplam [15+ yaş] nüfus (1000) İşgücü (1000) İstihdam (1000) İşsiz (1000) İşgücüne dahil olmayan nüfus (1000) İşgücüne katılma oranı (%) İşsizlik oranı (%) İstihdam oranı (%) 2009 4.479 9.598 4.479 3.726 753 5.119 46,7 16,8 38,8 2010 4.604 9.633 4.604 3.947 658 5.029 47,8 14,3 41 2011 4.773 9.773 4.773 4.211 562 5.000 48,8 11,8 43,1 2012 5.063 9.914 5.063 4.493 570 4.851 51,1 11,3 45,3 2013 5.248 10.046 5.248 4.658 589 4.799 52,2 11,2 46,4 2014 5.785 10.982 5.785 5.096 688 5.197 52,7 11,9 46,4 Kaynak: TÜİK, 2015a.

İstanbul’un 2014 yılı toplam işsiz sayısı 688 bin kişi olup, Türkiye’deki toplam işsiz nüfusun %24,1’ini oluşturmaktadır. 2009 yılında %16,8 olan işsizlik oranı yaklaşık %5 düşerek, 2014 yılında %11,9’a inmiştir. Fakat Bölge’nin işsizlik oranı hala Türkiye’nin işsizlik oranı olan %9,9’dan yüksektir. İstanbul’daki işgücü 5.785 milyon olup bu rakam toplam Türkiye işgücünün %20’ini oluşturmaktadır (TÜİK: 2015a).

2.1.1. Bölge Planı ve İstihdam Hedefleri

2010-2013 İstanbul Bölge Planı, 3194 sayılı İmar Kanunu çerçevesinde, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının 02.07.2009 tarihli ve 2319 sayılı yazısına istinaden, İstanbul Kalkınma Ajansı koordinasyonunda, ilgili bütün paydaşların katılımı ve katkılarıyla hazırlanmıştır (İSTKA, 2010: 18). Hazırlanan bölge planı 01.12.2010 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiş ve yeni planın 30.12.2014 tarihinde onaylanmasına kadar uygulanmıştır.

İstanbul bölge planında, sosyal kalkınmanın sağlanması için "işsizliğin azaltılması” stratejik amaç başlıklarından birisi olarak belirlenmiştir (İSTKA, 2010: 88).

Ekonomik ve sosyal kalkınmanın sağlanması için, gelir dağılımının iyileştirilerek, yoksulluğun azaltılması, eğitim-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi, aktif işgücü programlarının, işgücü piyasası ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilerek, istihdam olanaklarının artırılması ile başta gençler ve kadınlar olmak işsizliğin azaltılması planda temel amaçlar arasında yer almaktadır (İSTKA, 2010: 88).

İşsizliğin azaltılması ve yeni istihdam alanlarının oluşturulması amacıyla, aşağıdaki hedefler planda belirlenmiştir (İSTKA, 2010: 88):

· Kayıtdışı istihdamı önlemek için kayıtlı istihdam teşvik edilecektir. · Yatırımların teşvik edilmesi ile hizmet sektöründe istihdam artırılacaktır.

· İşgücü piyasasının ihtiyaçlarının tespiti için analizler yapılarak, mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetleri etkinleştirilecektir.

· Kadınlar ve gençler girişimcilik konusunda desteklenecektir.

· Gençlerin istihdama katılımlarını sağlamak için, bilgi, beceri ve yetenekleri geliştirilerek, iş bulma süreleri kısaltılarak genç işsizliği azaltılacaktır.

· Tersine göçün teşviki için, diğer bölgelerle işbirliği içerisinde, göçten kaynaklanan işsizliğin azaltılmasına çalışılacaktır.

· Mesleki eğitime karşı toplumdaki olumsuz bakış açısının giderilmesi için, mesleki eğitim konusunda farkındalık çalışması yapılarak, tercih edilebilirliği sağlanacaktır.

Ayrıca planda “Hizmetler sektörünün geliştirilmesi, ekonomideki ağırlığının artırılması” amacıyla, istihdamda hizmetler sektörünün payının azaltılması, girişimciliğin desteklenmesi gibi yeni istihdam alanlarının oluşturulması hedefleri de bulunmaktadır (İSTKA, 2010: 60).

2.1.2. Uygulanan Mali Destek Programları

İSTKA, ilk bölge planında belirlediği amaç, strateji ve hedeflerine ulaşmak için, 2010-2014 yılları arasında 22 farklı başlıkta MDP uygulamıştır. Bu programlara 2.200 proje başvurusu gerçekleştirilmiş, başvuruların 445’i ajans tarafından desteklenmiştir. İSTKA tarafından projelere 425.000.000 ₺ bütçe ayrılmıştır.

Tablo 22

İSTKA Tarafından Uygulanan Mali Destek Programları (2010-2014)

MDP

YILI Mali Destek Programı _BÜTÇESİ ^HİBE

2010

İşletmelere Yönelik Bilgi Odaklı Ekonomik Kalkınma MDP 20.000.000 Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yönelik Bilgi Odaklı Ekonomik Kalkınma MDP 20.000.000 Sosyal İçerme ve Toplumsal Bütünleşme Küçük Ölçekli Altyapı MDP 15.000.000 İşletmelere Yönelik Yaratıcı Endüstrilerin Geliştirilmesi MDP 7.500.000 Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yönelik Yaratıcı Endüstrilerin Geliştirilmesi MDP 7.500.000

2011

Engelsiz İstanbul MDP 15.000.000

İşletmelere Yönelik Çevre ve Enerji Dostu İstanbul MDP 20.000.000 Kâr Amacı Gütmeyen Kurumlara Yönelik Çevre ve Enerji Dostu İstanbul MDP 15.000.000

2012

Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yönelik Bilgi Odaklı Ekonomik Kalkınma MDP 50.000.000 Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yönelik Küresel Turizm Merkezi İstanbul MDP 20.000.000 Çocukların ve Gençlerin Girişimcilik, Beceri ve Geleceklerini Destekleme MDP 25.000.000

2013

Afetlere Hazırlık MDP 10.000.000

Bilgi ve İletişim Teknolojileri Odaklı Ekonomik Kalkınma (İşletmeler) MDP 15.000.000 Bilgi ve İletişim Teknolojileri Odaklı Ekonomik Kalkınma (Kar Amacı Gütmeyenler)

MDP ^15.000.000

Sosyal İçermeye Yönelik Küçük Ölçekli Altyapı MDP 40.000.000 Yaratıcı Endüstrilerin Geliştirilmesi (İşletmeler) MDP 15.000.000 Yaratıcı Endüstrilerin Geliştirilmesi (kar Amacı Gütmeyen) MDP 15.000.000

2014

Afetlere Hazırlık MDP (AFK) 10.000.000

Verimli ve Temiz Enerji MDP (İşletmeler) (EVI) 10.000.000 Verimli ve Temiz Enerji MDP (Kâr Amacı Gütmeyenler) 10.000.000

Çocuklar ve Gençler MDP (GEN) 25.000.000

Küresel Turizm Merkezi İstanbul MDP (İşletmeler) 10.000.000 Küresel Turizm Merkezi İstanbul MDP (Kâr Amacı Gütmeyenler) 10.000.000

Yenilikçi İstanbul MDP 25.000.000

TOPLAM 425.000.000

Kaynak: Kalkınma Ajansları Genel Faaliyet Raporları ve İSTKA Yıllık Faaliyet Raporlarından yararlanılarak yazar tarafından derlenmiştir.

İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından uygulanan programların proje başvuru rehberleri incelendiğinde; yenilikçi ürün üretimi, Ar-Ge ve inovasyona yönelik faaliyet gösteren firmalara yönelik projelerin, afet riskine yönelik risklerin azaltılması ve tedbirlerin alınmasına yönelik projelerin, sosyal dışlanmayla mücadele için kurumsal kapasitenin artırılması, kurumlar arası işbirliği ile sosyal risk gruplarının kentsel ve sosyal hizmetlere erişiminin sağlanmasına yönelik projelerin, turizmin bölge bütününde çeşitlendirilmesi ve kalitesinin artırılmasına yönelik projelerin ajans tarafından bölgenin daha yoğun olarak desteklendiği görülmektedir.