İnternete Dayalı Uzaktan Eğitim

Genel  olarak  eğitimi,  senkron  (eş  zamanlı)  ve  asenkron  (eş  zamansız)  olmak  üzere  iki  ana  başlık  altında  toplayabiliriz:  Senkron  eğitim,  aynı  mekanda  ve  yüz  yüze  verilen  eğitimdir.  Bu  eğitim  modeli  klasik  sınıf  ortamında  yapılan  örgün  eğitim  modelidir.  Ayrıca  internet  tabanlı  interaktif  öğrenim  modeli  de,  eğitim  bilimcileri  tarafından senkron eğitim kategorisi altında değerlendirilmektedir. Asenkron eğitim ise  zamandan  ve  mekândan  bağımsız  olarak  verilen  eğitimdir.  Ancak  belirli  zamanlarda  eğitimi  alan  kişiler  yüz  yüze  eğitime  ve  sınavlara  alınıyorsa  bu  tip  eğitim,  zamandan

yarı bağımsız eğitim olarak da adlandırılmaktadır. İnternet üzerinden interaktif olmayan  bir  ortamda  verilen  eğitim,  zamandan  ve  mekandan  bağımsız  asenkron  eğitimdir.  Uzaktan  öğrenim  konusunda  yapılan  çalışmalarda  sıkça  dile  getirilen  on­line  öğrenim  ise,  öğretmen  ile  öğrencilerin  aynı  mekanda  olmadan  gerçekleştirdikleri  eğitim  modelidir.  Öğretmen  ile  öğrenciler  arasında  çeşitli  iletişim  yollarının  kurulduğu  bu  modelde öğretmen bir uçta ders verirken, öğrenciler iletişim yolunun imkânlarına bağlı  olarak  evlerinden,  işyerlerinden,  yurtiçinden  ve  yurtdışından  bu  derslere  katılabilmektedirler (Türkoğlu, 2001: Aktaran, Odabaş, 2004: 4). 

Uzaktan  öğretim  kurslarındaki  interaktif  derslerin  oranı,  o  kursun  niteliğini  belirlemeye  yönelik önemli  bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Karşılıklı  etkileşim  içerisinde  yapılan  eğitim  modelini  ifade  etmek  için  kullanılan  interaktif  öğrenim,  web  tabanlı uzaktan öğrenimin en çok tercih edilen modellerinden biridir (Rovai ve Barnum,  2003,  s.58)  Kullanılan  teknoloji,  destek  hizmetleri,  eğitim  içeriği,  öğrenci  ve  öğretmenin  motivasyonu  gibi  konular,  interaktif  öğrenimin  niteliğini  belirleyen  diğer  faktörlerdir. Genellikle öğrenciler, uzaktan eğitim programları arasında bu faktörleri göz  önünde bulundurarak tercih yapmaktadırlar. 

80’li  yıllarla  birlikte  sosyal  bilimler  alanında  verilen  eğitim  modelinde  yeni  yaklaşımların  benimsenmesine  yönelik  yoğun  tartışmaların  başladığını  ifade  eden  Peraya  (2002),  söz  konusu  tartışmaları  ‘eğitim  modelinden’  ‘öğrenim  modeline’  dönüşüm kavramları ile açıklamaya çalışmıştır. Buna göre artık eğitimciler, öğrencinin  yalnızca  verileni  aldığı  klasik  eğitim  modeli  yerine,  araştırarak  öğrendiği  ve  öğretmenleri  tarafından  yönlendirildiği  öğrenim  modelinin  daha  doğru  bir  yaklaşım  olacağını düşünmektedirler. Bu bağlamda son on yılda doğrudan anlatım yoluyla verilen  eğitim  programlarından,  öğrencilerin  konuşma  ve  tartışma  ortamına  katılarak  performans gösterebildikleri öğrenim modeline doğru geçiş yaşanmaktadır. Günümüzde  bu  eğitim  modelinin  en uç  noktasını  internet tabanlı uzaktan öğrenim oluşturmaktadır.  Bu  ortamda  öğretmenler,  bilgi  aktarıcısı  olmaktan  çok,  bilginin  aracısı,  denetçisi  ve  yöneticisi konumundadırlar. 

İnternet  temelli  eğitim  elektronik  ortamda  gerçekleştirilen,  pedagojik  sonuçları  henüz  incelenmekte  olan  bir  eğitim  biçimidir.  İnternet  temelli  eğitim  tek  başına  kullanılabileceği  gibi  gerek  geleneksel  eğitimin  gerekse  uzaktan  eğitimin  bir  parçası

olarak  da  kullanılabilir.  İnternet  temelli  eğitim  ile  ilgili  farklı  yaklaşımlar  bulunmaktadır.  Ülkemizin  koşulları  dikkate  alınarak  bir  internet  temelli  eğitim  yaklaşımı geliştirilebilir. Bu yaklaşımda internet; (1) uzaktan eğitim, (2) sınıf öğretimini  desteklemek,  (3)  araştırma/başvuru  kaynağı  olarak,  (4)  hizmet  içi  eğitimi  yaygınlaştırmak,  (5)  halk  eğitimi  ve  (6)  bireysel  öğretimi  gerçekleştirmek  amacıyla  kullanılabilir (Oral, 2005: 101). 

Indiana Üniversitesi öğretim elemanlarından Bonk’un (2002) web tabanlı eğitim  programına  kayıtlı  201  öğrenci  üzerinde  yaptığı  anket  çalışması  interaktif  öğrenimin,  bazı  yönleri  ile  avantajlar  sağladığı,  ancak  çeşitli  açılardan  da  sakıncaları  olduğunu  göstermektedir.  Bilgi  teknolojileri,  askeri  kuruluşlar,  finansal  hizmetler,  eğitim,  pazarlama,  sağlık  kuruluşları  ve  kamuya  ait  değişik  sektörlerden  katılan  öğrenciler  üzerinde  yapılan  bu  çalışmada,  deneyim,  eğitim  araçlarının  özellikleri,  test  tekniği,  eğitimi engelleyen ve destekleyen unsurlar gibi pek çok konuda nitelik değerlendirmesi  yapılmıştır.  Anket  sorularına  verilen  cevaplarda  iletişim,  bant  genişliği  ve  donanım  sorunları,  teknolojik  altyapı  ve  teknik  destek  eksikliği  ve  bütün  bu  unsurlara  bağlı  olarak  yüksek  maliyet,  interaktif  öğrenimi  sorunlu  hale  getiren  önemli  etkenler  olarak  değerlendirilmektedir.  Bunların  yanı  sıra  öğrencilerin,  çeşitli  nedenlere  bağlı  olarak  uzaktan öğrenimin gerektirdiği ölçüde yeterli deneyime, ani ve üretken düşünme gücüne  sahip  olamamaları  da,  interaktif  öğrenim  modelinin  istenen  düzeyde  eğitim  vermesine  engel olan nedenler arasında gösterilmektedir. 

Ancak  maliyet  yüksekliği,  deneyim  sahibi  olma  zorunluluğu,  yazılım  ve  donanım  sorunları  gibi  engellere  rağmen,  bu  çalışmada  internete  dayalı  interaktif  öğrenimin  gerekli  olduğu  ve  yakın  gelecekte  söz  konusu  öğrenim  modelinin  eğitim  sektörü içindeki payının önemli oranda artacağı sonucuna  varılmaktadır. Bu  bağlamda  eğitimciler,  öğrenciye  zaman  ve  yerden  bağımsız  hizmet  sunulması,  eğitim  materyallerinin  sürekli  olarak  güncellenerek  dağıtılması,  derslerde  kullanılan  kaynakların  kalitesi  ve  niteliğinin  daha  iyi  kontrol  edilmesi,  eğitim  süresini  kısaltması  ve  ulaşım  masrafını  önemli  oranda  azaltması  açısından  uzaktan  öğrenimin  örgün  eğitime önemli bir alternatif olabileceğini düşünmektedirler. Bu özelliklerinin yanı sıra  bireysel  ihtiyaçlara  göre  eğitim  içeriğinin  değişmesi,  öğrenci  aktivitelerinin  otomatik  olarak  kaydedilmesi  ve  daha  fazla  grup  çalışması  sunması  yönüyle  de  söz  konusu  öğrenim modelinin önemli avantajları bulunmaktadır.

Çok önemli avantajlarına rağmen internete dayalı öğrenimin sakıncalarını Bonk  (2002),  eğitim  programı  ve  süresi,  teknoloji  desteği,  erişilebilirlik  ve  yüksek  ücret  unsurları ile ortaya koymaktadır. Söz konusu unsurlar  bağlamında web tabanlı uzaktan  öğrenimi sakıncalı kılan özellikler şu dokuz madde ile özetlenebilir: ·  Zaman, para ve işgücü kayıpları, ·  Teknolojik yetersizlikler, ·  Sistemin kullanım zorlukları, ·  Öğrenimin test edilmesinde yaşanan başarısızlıklar, ·  Genellikle yöneticilerin e­öğrenime sıcak bakmamaları,

·  İnsanların  e­öğrenimi  geleneksel  öğrenim  modeline  göre  ikinci  planda  düşünmesi,

·  Kurumsal düzeyde teknolojik altyapı  yetersizliği  nedeniyle  yaşanan  iletişim  sorunları,

·  Öğrencilerden kaynaklanan çeşitli sorunlar, 

İnteraktif öğrenimin niteliğini belirlemeye yönelik başka bir örnek de, Rovai ve  Barnum (2003) tarafından toplam 19 on­line program üzerinde yapılan araştırmadır. 527  mezun öğrencinin  328’i üzerinde uygulanan  anket çalışmasında, 21  ve 60  yaş  sınırları  arasında yer alan öğrencilerin yaş ortalaması 39’dur. Araştırma sonucunda öğrencilerin  on­line  öğrenime  yatkınlığı,  amacı,  motivasyonu  ve  önceki  deneyimleri,  bu  tür  eğitim  modelinin  niteliğini  belirlemeye  yönelik  önemli  etkenler  olarak  gösterilmektedir.  Yapılan  bu  çalışma  ile  aynı  üniversitede  olsa  bile  sunulan  on­line  programların,  imkanları  ve  verdikleri  eğitim  yönüyle  birbirlerinden  çok  farklı  olabildikleri  görülmektedir. Aynı zamanda bu programlardan mezun olan öğrencilerin birbirlerinden  ve örgün eğitim programından mezun olan diğer öğrencilerden çok nitelikli olabildikleri  gibi onlara göre daha başarısız da olabilmektedirler. Bu değişken duruma neden olarak,  on­line  öğrenim  programlarında  gereksinim  duyulan  program  tasarımı,  pedagoji  ve  teknoloji unsurları gösterilmektedir. 

Her  iki  çalışmada  da  on­line  kurslarda  başarısız  olan  öğrenciler,  geleneksel  eğitim  ortamında  bulunan  temel  unsurların,  on­line  öğrenim  modelinde  tam  olarak  bulunmadığını  ve  dolayısıyla  kendilerini  söz  konusu  eğitim  içerisinde  soyutlanmış  hissetliklerini  ifade  etmektedirler.  Aynı  zamanda  öğrenciler  geleneksel  eğitim

ortamındaki  iyi  bir  öğretim  elemanının  ortaya  koyacağı  kişisel  enerji  ve  etkileme  gücünü,  uzaktan  öğrenim  modelinde  bulamadıklarını  da  ifade  etmektedirler.  Örgün  eğitim ortamında sorulan sorulara öğretim elemanı tarafından anında yanıt alınırken, on­  line  ortamda  genellikle  sorulara  anında  karşılık  verilememekte  ya  da  bunun  yerine  öğrenciler  çeşitli  kaynaklara  yönlendirilmektedir.  Ancak  söz  konusu  yönlendirmeler  genellikle  metin  tabanlı  kaynaklara  yapılmakta;  bu  da  öğrencilerin  motivasyonunu  bozmakta ya da yeterli bilgi doyumu sağlanamamaktadır. 

Son  yıllarda  interaktif  iletişim  alanında  yaşanan  gelişmeler,  internet  üzerinden  yapılan karşılıklı iletişimi oldukça nitelikli kılmıştır. Bu gelişmelerle birlikte kullanılan  sistem, ara yüz, eğitimin içeriği, öğretim kadrosunun seçimi, güvenli, sürekli ve motive  eden  bir  yaklaşımla  tasarlanan  İnternete  dayalı  uzaktan  öğrenim  programlarının  başarı  oranı da yüksek olmaktadır. 

İnternet  destekli  uzaktan  eğitim  hizmetlerinin  giderek  önem  kazandığı  günümüzde diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de bazı eğitim kurumlarının uzaktan  eğitim hizmetlerini internet destekli olarak sunmaya başladığı görülmektedir. Tablo 3’te  internet  destekli  uzaktan  eğitim  sunan  bazı  kurumlarımızın  web  adresleri  yer  almaktadır: 

Tablo 3 ­ Uzaktan Eğitim Sunan Eğitim Kurumları ve İnternet Adresleri 

Üniver sitenin Adı  Eğitim Ver en Web Sitesi 

Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi  http://www.aof.anadolu.edu.tr  Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi  http://www.ankuzem.ankara.edu.tr  Ankara  Üniversitesi  TÖMER  Uzaktan 

Türkçe Öğretim Merkezi 

http://www.turkish­center.com  Bilgi Üniversitesi e­MBA Programı  http://www.bilgi.edu.tr 

İstanbul Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim  Merkezi 

http://www.uzem.itu.edu.tr  Milli  Eğitim  Bakanlığı  Eğitim  Teknolojileri 

Genel  Müdürlüğü 

Uzaktan Eğitim Rehberi 

http://egitek.meb.gov.tr/KapakLink/Uzakt  anEgitim/UzaktanEgitim.html 

ODTÜ Uzaktan Eğitim Programları  http://idea.metu.edu.tr  Sakarya  Üniversitesi  İnternet  Destekli 

Öğretim Merkezi 

http://www.ido.sakarya.edu.tr  Selçuk  Üniversitesi  Uzaktan  Eğitim 

Programı 

http://www.selcuk.edu.tr/suzep  Yükseköğretim  Kurulu  (YÖK)  Uzaktan 

Eğitim Bağlantıları 

http://www.yok.gov.tr/ilgili_baglantilar/uz  aktan_egitim.htm