İnsan Sermayesi

Teknolojideki ilerlemeler ne kadar hızlı olursa olsun ve kas gücüne olan gereksinim ne kadar azalırsa azalsın buna karşın eğitimli, işletme ile özdeşleşebilen ve öğrenebilen öğrendiklerini sistemli bir şekilde paylaşabilen insan gücüne ihtiyaç artmaktadır. Özelikle 1980 sonrası işletme yönetimine ilişkin çalışmalarda; insan kaynakları ve ona ilişkin yeni yaklaşımlar ağırlıklı olmaya başlamıştır (Arıkboğa, 2003:82).

Başarılı işletmelere ilişkin araştırmalar özelikle yaratıcı işletmelerde farklı uygulamaların yaygınlı kazandığını ortaya çıkarmaktadır. Örneğin; Pompa ve supap üreten Taco insan sermayesi gücünü gösteren önemli yapılardan biridir. 450 çalışanı olan işletmede öğrenim merkezi içinde 70’den fazla program yer almaktadır. Bu programların bir kısmı doğrudan çalışmayla ilgili; proje okuma, CNC tezgahların kullanımı, ISO 9000 denetimi, istatistiksel süreç kontrolü, Toplam Kalite Yönetimi, telefonla konuşma becerileri, iş hukuku gibi derslerin yanı sıra, yangın ve güvenlik alıştırmaları, rejimle kilo verme, sigarayı bırakma programları gibi kısa süreli ve standart programlar da bulunmaktadır. Alınan her kararda işçilerin fikirleri ve onayları alınmaya başlanmıştır. Çalışanların işletmenin başarısında, fikirler geliştirip bunları yönetime sunmaları, yeni işleri öğrenmeleri ve fikirleri ile işleri değiştirebilme yeteneklerinin olduğunu fark etmeleri, işletmenin satışlarını 1991-1995 yılları arasında ikiye katlarken diğer yandan işçi devir hızının % 1 olmasına neden olmuştur. Bu başarının maliyeti yılda işçi başına 700 dolardır. Öğrenim merkezi ile hem çalışanların yeni bilgilerle donanmaları sağlanmış ve onların hayat kalitesinde artış yaratılmış hem de bilgili, yaptığı işten zevk alan ve kazandığı bilgiyi işteki verimliliği için gönüllü olarak kullanan çalışanlarla işlemedeki etkinlik ve verimlilik artışı sağlanmıştır (Steward, 1997:86-91).

Personelin güçlendirilmesi, çalışanların kararlara katılımı ve yaratıcı ortamların geliştirilmesi gibi unsurlar bugün pek çok işletme tarafından başarıyla uygulanmaktadır.

Edwinsson, entellektüel sermayeyi bir ağaca benzeterek, insan sermayesini ağacın gelişmesini sağlayan özsu olduğunu ifade etmiştir (Grafström ve Edwinsson: 29). Hubert Saint-Onge ise, insan sermayesini “müşterilere çözümler üretmek için çalışanların ihtiyaç duyduğu yeteneklerdir.” şeklinde tanımlamıştır (Hubert, 1998:12).

İnsan sermayesi; bireysel olarak kişinin kalıtsal özellikleri, eğitimi, tecrübesi hayat ve işletme hakkındaki tutumlarının kombinasyonundan oluşur (Nick, 1998:65). Nick Bontis işletmeler açısından insan sermayesini, “çalışanların bilgilerini kullanarak en iyi çözümleri yaratmada işletmenin Kollektif yeteneğidir.” şeklinde ifade etmiştir. İnsan sermayesi yeniliklerin kaynağı olduğu için son derece önemlidir ve işletmelerin limitsiz yenilenme potansiyelini ifade etmektedir. Akıllı işletmeler küresel perspektifte stratejik öğrenme ve yenilikçi değer dönüşümü ile ifade edilir ve bu da yapısal sermayenin desteği ile artmaktadır. Entellektüel sermayenin temelini çalışanların yeteneklerinin toplandığı bir havuz olarak görmek mümkündür (Arıkboğa, 2003:85). Ancak birbirinden bağımsız, birbiri ile kurmayan bilgi ve yeteneklerini paylaşmayan kişilerin bu kapasiteyi yarattığını söylemek mümkün değildir (Arıkboğa, 2003:85).

Kişinin her türlü becerisinin insan sermayesi yaratmayacağı açıktır. Örneğin; rutin işler çok rahatlıkla otomasyon yoluyla halledilebilir. İlerleme için insan sermayesi yaratma ve kullanma yolu, çalışanlarının zamanlarının ve yeteneklerinin büyük bir bölümünü yenilik getirici faaliyetlere yöneltmesidir. İnsan sermayesini geliştirebilmek için öncelikli olarak işletmeler, insanların bildiği şeyleri daha fazla kullanmalı ve daha çok insan işletme için yararlı daha fazla şey öğrenmelidir (Steward, 1997:95).

İnsan sermayesi üzerine yapılan çalışmalar iki nokta üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bunlardan ilki kişisel yetenekleri Kollektif yeteneklere dönüştürerek insan sermayesinin değerini arttırabilme yeteneği, diğeri ise, kişisel ve Kollektif yeteneklerin işletmenin yapısal sermayesinin bir parçası haline getirebilmektir. Bu iki tür rafine etme işlemi akıllı işletmelere ulaşmada ve işletme ve hissedar değeri yaratmada son derece önemlidir (Arıkboğa,2003:86). İnsan sermayesi Şekil 4’deki gibi üç temel parçaya ayrılabilir.

Şekil 4.: İnsan Sermayesi Unsurları

Kaynak: Şebnem Arıkboğa,Entellektüel Sermaye, Derin Yayınları, İstanbul, 2003, s.86

- Yetenek: İnsan sermayesinin unsurlarından ilki olan yeteneği üç grupta ele almak mümkündür. Bunlar, profesyonel, sosyal ve ticari yetenek olarak düşünülebilir. Profesyonel yetenek, işletmenin işletme içi ve dışından elde ettiği yapısal sermayeden faydalanabilme yeteneğidir. Sosyal yetenek, değer yaratıcı faaliyetlerde başkaları ile birlikte çalışabilmeyi ifade eder. Ticari yetenek ise, değer yaratıcı faaliyetlerde işletme dışı ortaklar ve müşterilerle birlikte çalışabilme yeteneğidir. Yetenek bu açıdan bakıldığında işletme için çalışanlarından kaynaklanan kapasite ve faaliyeti anlatmaktadır.

- İlişkiler : Bilginin aksiyona dönüşmesinde kişisel çabaların yanında bilginin meslektaşlar veya birlikte çalışan iş arkadaşlarıyla paylaşılması ile ortaya çıkabilir.Çalışanlar arasındaki karşılıklı iletişim öncelikli olarak onların bulundukları grubun içinde kabul görmelerini ve daha iyi anlaşılmalarını sağlar (Arıkboğa, 2003:87). Başarılı işletmelerde ve başarılı olmayı isteyen çalışanlarda bu, motivasyonu arttıran son derece önemli bir unsurdur.

- Değerler: Kişiler arası ilişkiyi etkileyen faktörleri incelediğimizde bunları iki temel grupta ele almak mümkündür. Bunlardan ilki değerler, diğeri ise işletmenin kültürüdür. Kişisel değerler bireylerin o faaliyeti anlamlı algılayıp algılamadıklarını göstermektedir. Bu nedenle değerler, bireyi derin veya yüzeysel ilişki kurmasında önemli bir etkendir. Kültür daha çok yapısal sermaye unsuru oalrak görünmekle birlikte kişilerin davranışlarını büyük oranda etkilediği için insan sermayesini de belirleyen bir unsurdur.

İnsan Sermayesi