İnşaat Joint Venture Ortaklıklarında Ortaklar Arasında Yaşanan Sürecin Genel

Bir inşaat projesinin gerçekleşmesinde projenin özelliklerine göre, işverenin talebi doğrultusunda ya da yüklenici inşaat firmalarının istekleri doğrultusunda yüklenici firmaların bir araya gelmesi ve o işi birlikte yapması gerekebilir. Joint venture ortaklığı oluşturulması kararı ile başlayan ortaklar arasındaki joint venture ilişkisi, projenin tamamlanması ile son bulur. Belirli bir pay doğrultusunda bir araya gelip joint venture ortaklığı oluşturan bu firmaların aldıkları risk ve karlılık oranları çoğunlukla bu pay ile doğru orantılıdır.

Joint venture ortaklığının geçerlilik süresi, joint venture sözleşmesine bağlıdır. Joint venture sözleşmeleri de, genellikle inşaat projesinin tamamlanma süresine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu nedenle, joint venture ortaklığı, belirli bir proje için kurulduğundan dolayı, proje süresinin uzunluğuna bağlı olarak değişen bir süreci kapsamaktadır. Dolayısıyla, joint venture ortaklığını başarılı bir şekilde uygulamak

30

önemlidir. Joint venture ortaklığının kurulması ve yürütülmesi dâhil tüm joint venture ortaklık süreci, joint venture sözleşmesi doğrultusunda, sabırlı, kararlı ve büyük bir titizlikle yürütülmelidir. Bu şekilde, joint venture açısından öngörülebilen riskler minimize edilmiş ve joint venture ortaklığının başarısı artırılmış olur.

Joint venture ortaklığının kurulması ve yürütülmesi bir süreç dâhilinde olur. Ancak, böyle bir sürecin kesin maddeleri ve çizgileri mevcut değildir. Literatürde, bazı araştırmacılar bu süreç gruplarını belli başlı maddeler altında incelemişlerdir. Kelly ve Schaan (2005) ’a göre joint venture süreci dört ana aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar, stratejik hedefleri ortaya koyma aşaması, ortak seçim aşaması, ortaklar arası pazarlık ve görüşme evreleri son olarak da uygulama ve yürütme evreleridir. David N. Sillars (2003), ise joint venture sürecini, kurulması ve sonlanması dahil beş farklı aşamada değerlendirmiştir. David N. Sillars (2003), joint venture sürecini, süreç aşamalarına göre daha detaylı ele aldığı için bu tez çalışması kapsamında, David N. Sillars’ ın 2003 yılında yapmış olduğu ve teknik raporu kapsamında kullanmış olduğu aşamalar ele alınacaktır. Joint venture sürecindeki bu aşamalar aşağıdaki gibidir:

 Joint venture kurma kararının alınması: Bu aşama, bir projenin joint venture olarak yürütülüp yürütülmeyeceği kararının alındığı aşamadır. Gerçekleştirilmesi planlanan projenin ihale koşullarında, işin joint venture olarak yürütülmesi ön koşulu var ise, joint venture oluşturulması mecburi hale gelir. Bunun dışında, bir inşaat firması, herhangi bir koşula bağlı kalmadan da joint venture oluşturma kararı alabilir. Firma, joint venture oluşturup oluşturmamaya yönelik gerekli analizlerini yaptıktan sonra, kendi hedeflerini, avantaj ve dezavantajlarını değerlendirerek bir proje için joint venture kurma kararını alırsa, bu kararına uygun ortak seçimi yapar.

 Ortak seçimi: Bir joint venture ortaklığı , doğru bir şekilde kurulup, uygun joint venture sözleşmeleri hazırlanıp, bu sözleşmeler doğrultusunda doğru bir şekilde yönetilse de, başarısızlığa uğrama riskini her zaman taşıyabilmektedir. Bu risk faktörünü etkileyen en önemli unsurlardan birisi de ortak seçimidir. Bu nedenle, birlikte yürütülmesi planlanan proje ve firma kültürleri, göz önünde bulundurularak, maksimum avantaj sağlanabilecek ortak seçilerek joint venture ortaklığı kurulmalıdır. Aksi halde, joint venture

31

kurulacak olan ortak ile yaşanabilecek anlaşmazlıklar maksimum seviyeye çıkabilir.

 Joint venture ortaklığı kurulması: Ortak seçiminin yapılmasının ardından, ortaklar arasında joint venture ortaklığı kurulur. Joint venture ortaklığı kurulma aşaması, proje ihalesinin devam ettiği sırada gerçekleşen bir aşamadır. Bu süreçte, ihale sırasında ve ihale sonrasında ortaklar arasında bazı sözleşmeler imzalanır. Bu sözleşmeler ile birlikte, ortakların hak ve sorumlulukları belirlenir. Joint venture ortaklığının yürütülmesine ilişkin esaslara yine bu sözleşmelerde yer verilir.

 Joint venture ortaklığının yürütülmesi: Joint venture ortaklığının yürütülmesi aşamasında, temel olarak joint venture kurulma aşamasında imzalanan sözleşmeler esas alınır. Projenin uygulanması boyunca, uygun taşeron ve tedarikçi çalıştırılması, ortaklar arasında iyi ilişkiler sürdürülmesi, anlaşmazlık çözüm yolu ve problem çözüm tekniği olarak ortaklar açısından en uygun yolun seçilmesi, joint venture’ın yürütülmesi ve yönetilmesindeki en önemli faktörlerdir.

 Joint venture ortaklığının sonlanması: Genellikle joint venture ortaklığı, ilgili projenin tamamlanması ve bu ortaklığın amacına ulaşması ile birlikte son bulur. Ancak, bazı durumlarda joint venture ortaklığı, proje tamamlanmadan da sonlanabilir. Dayınlarlı K. (2007)’ye göre, joint venture ortaklarından birinin iflası, joint venture ortaklarının ortak kararı, joint venture için ayrılan sürenin dolması, joint venture ortaklarından birisinin talebi ya da mahkeme kararı gibi sebeplerle de joint venture sonlanabilir. Uluslararası nitelikteki joint venture ortaklıklarında da süreç joint venture süreci gibidir. Franko (1971) ve Harrigan (1986)‘a göre uluslararası joint venture süreci ortak seçimi, joint venture’ın kurulması ve joint venture’ın yürütülmesi olarak üç aşamadır. IJV’de ortak seçimi, IJV’nin kurulması ve yönetilmesi aşamaları, joint venture sürecindeki aşamalar ile benzer özellikleri taşımaktadır. Ancak, Franko (1971) ve Harrigan (1986)’ın yapmış oldukları araştırmalarında, David N. Sillars (2003)’ın çalışmalarında yer vermiş olduğu joint venture kurma kararının alınması ve joint venture ortaklığının sonlanması aşamalarına yer vermemiş olsalar da, bir IJV’nin oluşturulmasında da bu iki aşamanın varlığından bahsetmek gerektiğini öne

32

sürmüşlerdir. Çünkü; herhangi bir joint venture ortaklığı, öncelikle o ortaklığın kurulup kurulmamasına ilişkin kararın verilmesi ile başlamaktadır. Ayrıca, özellikle sözleşmeye dayalı joint venture ortaklıklarında proje bitiminde ortaklığın da sonlandığı göz önünde bulundurulursa, uluslararası joint venture ortaklıklarında da aynı durumun varlığından söz etmek mümkündür.

Uluslararası joint venture ortaklıklarında da olduğu gibi bir joint venture ortaklığı, genellikle projenin tamamlanması ile birlikte son bulan ortaklıklardır. Ancak, bazı durumlarda ortaklığın uzaması söz konusu olabilir. Ortaklığın uzaması ise sadece işverenin o proje için ek iş vermesi ve bu ek işin ihalesiz bir şekilde mevcut ihaleye dâhil edilerek, işverenin resmi yazısı neticesinde gerçekleşebilir.

3.3 İnşaat Joint Venture Ortaklıklarında Ortaklar Arasında Yapılan Sözleşme