İmalat Sürec

Parçaların imalatı, motor üretimi yapan bir fabrikanın imalat atölyesinde gerçekleştirilmiştir. İmalat sürecinde torna, freze, taşlama, planya tezgahları ve matkap ile talaş kaldırma işlemleri gerçekleştirilmiştir. Talaş kaldırılırken parça malzemesine uygun olan kesici takım ucu kullanılarak yüzey kalitesine dikkat edilmiştir. Ağırlıklı olarak motor paslanmaz çelikten üretilmiştir. Ayrıca titanyum ve alüminyum da kullanılmıştır. İmalatı yapılan motor parçalarına, yüzey sertleştirme işlemleri uygulanmamıştır.

Fotoğraf 5.1‘de ve görülmekte olan yer değiştirme pistonu birinci parçası tornada işlenmiştir. İşleme tolerans değerleri Ek 1‘deki 1:1 ölçekli teknik resimde görülmektedir. Bu parçanın toleransları silin içerisine boşluklu geçme yapacak şekilde ayarlanmıştır. Dişli bağlantısında ise sıkı duruma göre tolerans belirlenmiştir. Yer değiştirme pistonu birinci parçası titanyumdur. Titanyum, talaşlı imalat yöntemleri ile kolayca işlenebilmekte ve talaş kaldırıldığında düzgün bir yüzey oluşmaktadır.

Fotoğraf 5.1. Yer değiştirme pistonu birinci parçası

Fotoğraf 5.2‘de görülen yer değiştirme pistonu ikinci parçası ve Fotoğraf 5.3 ‘teki üçüncü parça torna tezgahında işlenmiştir. Ek 2‘de ve Ek 3‘te bu elemanlara ait

teknik resim çizimleri yer almaktadır. Piston içerisinde boşluklu durumda olacak şekilde toleranslar belirlenmiş ve parçalar bu toleranslara bağlı kalınarak işlenmiştir. Üçüncü parça üzerindeki kanallar sıkı bağlantı yapacak şekilde işlenmiştir. İkinci ve üçüncü parça alüminyumdur. Alüminyum işlenmesi zor bir malzemedir. Talaş kaldırılırken düşük paso değerleri kullanılmalıdır. Aksi takdirde malzeme sarma yapmaktadır. Hassas işlendiği takdirde yüzey kalitesi yüksek olur. Alüminyum malzeme işlenirken soğutma yapılması şart değildir.

Fotoğraf 5.2. Yer değiştirme pistonu ikinci parçası

Fotoğraf 5.4‘te görülen güç pistonları torna tezgahında işlenmiştir. Ek 4, Ek 5, Ek 6‘da, parçalara ait teknik resimler yer almaktadır. Güç pistonları Epoksi malzemeden üretilmiştir. Epoksi talaşlı şekil verme yöntemleri ile kolayca işlenebilmektedir.

Fotoğraf 5.4. Güç pistonları (30-40-50 mm dış çaplarında)

Fotoğraf 5.6 ve Fotoğraf 5.7, yer değiştirme pistonu silindiri, planya tezgahında işlenirken görüntülenmiştir. Parça önce tornada işlenerek silindi iç ve dış çapları ayarlanmıştır. Sonra da planya tezgahına bağlanarak kanalları açılmıştır. Silindir içine honlama işlemi uygulanmıştır. Ek 7‘te yer değiştirme pistonu silindirine ait teknik resim çizimi yer almaktadır. 310 paslanmaz çelikten üretilmiştir. 310 paslanmaz çeliğin talaşlı imalat yöntemleri ile işlenmesi zordur. Bu malzeme işlenirken iyi kalite yüksek hız çeliği veya karbür takımlar kullanılmaktadır. İşleme sırasında iyi bir soğutma gereklidir. Fotoğraf 5.8’de imal edilmiş yer değiştirme pistonu silindiri görüntülenmiştir.

Fotoğraf 5.7. Yer değiştirme pistonunun planya tezgahında işlenmesi

Fotoğraf 5.8. Yer değiştirme pistonu silindiri

Fotoğraf 5.9‘de görüntülenen güç pistonu silindirleri, Ek 8, Ek 9, Ek 10‘daki teknik resimde belirtilen toleranslara uygun olarak torna tezgahında işlemiştir. Silindirler üzerindeki dişler sıkı bağlantı oluşturacak şekilde özenle işlenmiştir. Sindir iç yüzeyleri honlanmıştır. Silindir üretiminde 304 paslanmaz çelik kullanılmıştır. 304 paslanmaz çelik malzeme işlenirken iyi kalite yüksek hız çeliği veya karbür takımlar

kullanılmaktadır. İşleme sırasında iyi bir soğutma gereklidir. Şekillendirme özelliği çok iyidir.

Fotoğraf 5.9. Güç pistonu silindirleri ( İç çapları 30-40-50 mm)

Fotoğraf 5.10‘da, motor bloğu birinci parçası, Fotoğraf 5.11‘da, blok ikinci parçası, Fotoğraf 5.12‘de blok üçüncü parça ve Fotoğraf 5.13‘de blok dördüncü parçası yer almaktadır. Bu parçalar, Ek 11, Ek 12, Ek 13 ve Ek 14‘deki teknik resim çizimlerinde belirtilen toleranslara uygun olarak torna tezgahında işlenmiştir. Parçalar üzerindeki dişli delikler frezede açılmıştır. Fotoğraf 5.14 ve Fotoğraf 5.15‘te blok birinci parçası torna tezgahına bağlanmış, üzerinden talaş kaldırılırken görüntülenmiştir. Motor bloğu birinci parçası işlenmesi zor olan 310 paslanmaz çelikten, diğer parçalar ise 316 paslanmazdan üretilmiştir. 316 paslanmaz çeliğin talaşlı imalat yöntemleri ile işlenmesi zor olmasına rağmen ısıl korozyona karşı dirençlidir. Bu özelliği ile yüksek sıcaklık uygulamalarında tercih edilen bir malzemedir. 316 paslanmaz çelik malzeme işlenirken iyi kalite yüksek hız çeliği veya karbür takımlar kullanılmaktadır. Paslanmaz çeliğin işleme zorluğu, uygun takım ucu ile uygun pasolarda talaş kaldırarak ve iyi bir soğutma yaparak aşılmıştır.

Fotoğraf 5.10. Motor bloğu birinci parçası

Fotoğraf 5.12. Motor bloğu üçüncü parçası

Fotoğraf 5.14. Motor bloğu birinci parçası torna tezgahına işlenmekte

Fotoğraf 5.15. Motor bloğu birinci parçası torna tezgahında işlenirken

Fotoğraf 5.16’te görülmekte olan rejeneratör, fabrikada üretilmemiştir. 8 mm ve 4 mm dış çaplı seramik borular 100 mm’lik parçalara ayrılmış ve bu parçalar yer değiştirme silindiri ile motor bloğu arasındaki bölgeye uygun olarak birbirine yapıştırılmıştır.

Fotoğraf 5.16. Rejeneratör

Fotoğraf 5.17‘te soğutma ceketi görülmektedir. Soğutma ceketi, İmalat kolaylığı olması açısından Ek 15‘te yer alan ölçülere uygun boyutlarda 316 paslanmaz borudan üretilmiştir. Tornada, parça üzerinden sadece 1mm paso kaldırılmıştır.

Fotoğraf 5.17. Soğutma ceketi

Fotoğraf 5.18‘da yer alan soğutma elemanı torna tezgahında, Ek 16‘da yer alan teknik resim çizimlerinde belirtilen toleranslara uygun olarak işlenmiştir. Üzerindeki

kanalları açabilmek için sadece bu işleme mahsus özel bir kesici takım imal edilmiştir. Alüminyum malzemeden üretilmesi bu kanalların açılmasını daha da güçleştirmiştir. Tüm tedbirler alınarak parça iyi bir yüzey kalitesinde imal edilmiştir. Fotoğraf 5.19 ve Fotoğraf 5.20‘de, soğutma elemanı torna tezgahına bağlanmış, üzerinden talaş kaldırılırken görüntülenmiştir.

Fotoğraf 5.18. Soğutma elemanı

Fotoğraf 5.20. Soğutma elemanı torna tezgahında işlenirken

Fotoğraf 5.21‘de yer alan motor tablası torna ve freze tezgahında işlenmiş, sonrada taşlama tezgahında taşlanmıştır. Ek 17‘de bu parçaya ait teknik resim çizimi yer almaktadır. 316 paslanmaz çelikten üretilmiştir.

Fotoğraf 5.22‘de yer alan rod yataklama elemanı ve basınç sensörü bağlantı aparatı tornada işlenmiştir. Ek 18 ve Ek 19‘da bu parçalara ait teknik resim çizimleri yer almaktadır. Parçalar, 316 paslanmaz çelikten üretilmiştir.

Fotoğraf 5.22. Rod yataklama elemanı ve basınç sensörü bağlama aparatı

Fotoğraf 5.23‘da yer alan yay bağlama aparatından talaş kaldırma işlemi, Ek 20‘deki teknik resme uygun olarak planya ve freze tezgahlarında gerçekleşmiştir. Parça, 304 paslanmaz çelikten üretilmiştir.

Fotoğraf 5.24‘de görülmekte olan yay tablaları tornada işlenmiştir. Ek 21, Ek 22 ve Ek 23‘te bu parçalara ait teknik resim çizimleri yer almaktadır. Parçalar, 304 paslanmaz çelikten üretilmiştir.

Fotoğraf 5.24. Yay tablaları

Fotoğraf 5.25‘de görüntülenen yay bağlama aparatı, Ek 24‘teki teknik resimde belirtilen toleranslara uygun olarak torna tezgahında işlenmiştir.

Fotoğraf 5.26‘de görülen gaz doldurma aparatı, tornada işlenmiştir. Ek 25‘te bu parçalara ait teknik resim çizimleri yer almaktadır. Parçalar, 304 paslanmaz çelikten üretilmiştir.

Fotoğraf 5.26. Gaz doldurma aparatı

Fotoğraf 5.27’de, imalatı yapılan beta tipi sıcak hava motoru montaj sonrasında görüntülenmiştir. Motor parçaları, kolaylıkla monte edilip, sökülebilecek bir şekilde tasarlanmıştır.