III — MADENCİLİK
B) İLKELER VE POLİTİKALAR
310. (1) Yerli hammadde kaynaklarını kullanacak kimyasal maddelerin üretimlerine öncelik verilecek ve kurulacak yeni tesislerin dış rekabete açık olması esas alınacaktır.
(2) PETKİM - UNIDO işbirliği ile hazırlanan «Kimya Sanayiinde Uzun Vadeli Gelişmeler» projesi değerlendirilerek, ilk aşamada 200 tür kimyasal maddenin üretilebilme imkânları üniversiteler ve diğer araştırmacı kuruluşların işbirliği ile araştırılacaktır.
(3) Trona (tabiî soda) yataklarının geliştirilmesi ve entegre sanayii tesisleriyle değerlendirilmesi Plan döneminde gerçekleşecektir.
(4) Bor bileşiklerinin ihracatının artırılması için yeni pazar alanları araştırılacak, yurt dışı dağıtım ve pazarlamada gerekli düzenlemeler yapılacak ve ayrıca kurulacak Bor Araştırma Merkezinde ürün çeşitlemesi çalışmaları yürütülecektir.
(5) Kimya sanayiinde değişik ölçekli ekonomik kapasitede tesisler kurmak mümkün olabilmektedir. Bu sebeple özellikle küçük yatırımlarla gerçekleştirilebilecek kimya sanayii tesislerinin kurulmasıyla yurt dışındaki işçilerin tasarrufları bu yönde değerlendirilecektir.
TABLO: 54 — SEÇİLMİŞ BAZI KİMYASAL ÜRÜNLERİN ÜRETİMLERİ
M : Ton D : Milyon TL.
1983 Yılı Fiyatlarıyla 1978 GERÇEKLEŞME 1983 GERÇEKLEŞME 1984 TAHMİN 1989 PLAN HEDEFİ YILLIK ARTIŞ % M A L L A R Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer 1978 - 83 1984 - 89
Soda 80943 4607 204855 11660 210000 11384 500000 20628 20,5 12,6
Sudkostik 53364 5470 56695 5812 63000 6458 100000 10251 1,3 9,2
Boraks Dekahidrat 21120 1168 32055 1773 42200 2334 64000 3890 8,8 108
Borks Pentahidrat 4293 283 1470 97 4500 297 72500 5438 —19,2 78,9
Sodyum Perborat 4968 754 13343 2026 17500 2657 26500 4023 21,0 8,7
Borik Asit 17419 2050 20316 2391 22700 2672 63500 7474 3,2 22,9
Sent. ve Yağ. Boy. 27750 15072 36250 19688 40000 21725 60000 32588 5,5 8,4
Emülsiyon Boyalar 19470 5236 27750 7462 30000 8067 40000 10756 7,4 6,0
Sabunlar 105513 24674 125000 29231 129000 30167 160000 37416 3,5 4,4
Deterjanlar 105767 30777 142000 41320 155000 45103 200000 58180 6,1 5,2
Tıbbî ilaçlar 53410 73000 78302 100800 6,5 5,2
Tarım ilaçları 34527 11022 48100 15355 49850 159 62500 19952 6,9 4,7
Diğerleri 83211 124727 137560 210984 8,4 8,9
Toplam 237734 334542 362640 522380 7,1 7,6
8. PETROKİMYA SANAYİİ a) HEDEFLER
311. Petrokimyasal ürünlerin kullanma alanlarının genişlemesi ve özellikle bazı plastik türlerinin birçok sanayi kollarında temel girdi olma niteliğini kazanması sonucunda talepteki hızlı artışın devam etmesi beklenmektedir.
312. Aliağa Petrokimya Kompleksi Ünitelerinin 1984 yılının Ekim ayından itibaren peyderpey üretime geçirilmesi nedeniyle petrokimya sektöründe yurt içi talep büyük ölçüde karşılanacaktır. Yerli üretimi olmayan ürünler ile kapasitesi yeterli olmayanların ithalatına devam edilmesi öngörülmektedir.
313. Plan döneminde toplam petrokimyasal mallara olan talebin yüzde 5,8 artacağı tahmin edilmiştir.
314. Plan döneminde üretimin yılda ortalama yüzde 8,3 oranında artması hedef alınmıştır. Bu dönemde ihracata yılda ortalama 10.2 oranında artış olacağı tahmin edilmektedir.
b)
İLKELER VE POLİTİKALAR
315. (1) Aliağa Petrokimya Kompleksinin devreye girmesinden sonra tesislerin rasyonel bir biçimde çalışmasına imkân verecek şartların yerine getirilmesi esas alınacaktır.
Yurt içi talep fazlası ürünlerin ihracata yöneltilmesi gerçekleştirilecek; bu amaçla, dış pazar imkânlarının geliştirilmesine ve üretimde kalite ve maliyetin rekabet edebilir seviyede tutulmasına önem verilecektir.
(2) Petrokimya sanayiinin teknolojik yönden dışa olan bağımlılığının zaman içinde giderek azaltılması amacıyla hızla gelişen teknoloji yakından izlenerek, yenilikler mevcut tesislere uygulanacak, petrokimya sanayiinde kullanılan hammadde ara ürün, katalizör, polimerizasyon ve son ürünlerin teknik, malî ve iktisadi değerlendirmeleri yapılacak, araştırma ve geliştirme çalışmalarına önem verilecektir.
9. PETROL ÜRÜNLERİ SANAYİİ a) HEDEFLER
316. Plan döneminde, İzmir - Aliağa rafinerisi tevsi projesi ile Orta Anadolu rafinerisinin tamamlanacağı varsayımı ile toplam rafinaj kapasitesi 33,5 milyon ton/yıla ulaşacaktır. Bu durumda yurt içi petrol ürünleri talebinin ötesinde önemli miktarda kapasite fazlası olacaktır. Bu nedenle, Plan dönemindeki yeni rafinerilere gerek görülmemektedir;
ancak, bazı tamamlayıcı yatırımlarla rafinerilerin daha ekonomik çalışmalarını sağlamak gerekecektir.
317. Plan döneminde toplam petrol ürünleri talebinin yılda ortalama yüzde 7,1, üretimin de yüzde 7,5 oranında artacağı tahmin edilmiştir.
b)
İLKELER VE POLİTİKALAR
318. (1) Toplam hampetrol işleme kapasitesinin petrol ürünleri ihtiyacını karşılayacak düzeyin üzerine çıkması nedeniyle, rafinerileri ve bölgelerin petrol ürünleri ihtiyacı dikkate alınarak, bu sektörde dinamik bir planlama uygulamasına gidilmesi gerekecektir. Bu arada, artan rafineri kapasitelerinden tam olarak yararlanılması için proses anlaşmaları yoluyla dış ülkelerle bağlantı yapılacaktır.
(2) Petrol ürünleri depolama kapasitelerinin taşıma maliyetlerini asgariye indirecek ve gerek stok gerekse dağıtımda darboğaz yaratmayacak bir biçimde planlanması ve kurulması esas olacaktır.
TABLO : 55 — SEÇİLMİŞ BAZI PETROKİMYA SANAYİİ ÜRÜNLERİNİN ÜRETİMİ
M : Ton D : Milyon TL.
1983 Yılı Fiyatlarıyla 1978 GERÇEKLEŞME 1983 GERÇEKLEŞME 1984 TAHMİN 1989 PLAN HEDEFİ YILLIK ARTIŞ % M A L L A R Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer 1978 - 83 1984 - 89
Ksilen 600 75.0 208 26,0 33000 4125,0 105000 13125,0 —19,1 26,0
Polivinil Klorür 36543 9366,0 41502 10637,0 63000 16146,9 100000 25630,0 2,6 9,7
Polietilen 20249 6117,3 30268 9144,1 55000 16651,7 130000 39273.1 8,4 18,7
Polipropilen — — — — 1000 3000,0 39000 11700,0 — 31,3
Ftalik Anhidrit 3000 975,0 10000 3250,0 21500 6987,5 31000 10075,0 27,2 7,6
Kaprolaktam 13217 6451,7 9250 4515,3 20000 9762,8 25000 12203,5 —6,9 4,5
Dimetil Tereftalat 36700 7810,1 59650 12694,1 65000 13832,6 65000 13832,6 10,2 —
Akrilik Elyaf 40000 19989,2 69000 31031,4 69000 310314 75000 33729,8 9,2 1,7
Poliester Elyaf 21800 9097,4 44000 18361,6 36400 15190,0 50000 20865,5 15,0 6,6
Poliamid İplik 9900 9652,5 14471 14109,2 14850 14478,7 18000 17550,0 7,9 3,9
Poliester İplik 16600 13935,7 32700 27451,7 30000 25184,7 26000 21827,0 14,5 —2,8
TABLO : 56 — BEŞİNCİ PLAN DÖNEMİNDE RAFİNERİLERİN KURULU KAPASİTE DURUMLARI
(Bin Ton)
Yıllar Batman İpraş İzmir-Aliağa Ataş Orta Anadolu Toplam
1984 1.100 13.000 6.000 4.400 — 24.500
1935 1.100 13.000 9.000 4.400 — 27.500
1986 1.100 13.000 9.000 4.400 2.000 29.500
1987 1.100 13.000 9.000 4.400 5.000 32.500
1988 1.100 13.000 10.000 4.400 5.000 33.500
1989 1.100 13.000 10.000 4.400 5.000 33.500
TABLO : 57 — SEÇİLMİŞ BAZI PETROL ÜRÜNLERİNİN ÜRETİMİ
M : Ton D : Milyon TL.
1983 Yılı Fiyatlarıyla 1978 GERÇEKLEŞME 1983 GERÇEKLEŞME 1984 TAHMİN 1989 PLAN HEDEFİ YILLIK ARTIŞ % M A L L A R Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer 1978 - 83 1984 - 89
LPG 389,9 26853,6 419,4 28885,3 416 28651,2 1025 70594,8 1,4 19,7
Benzin 2067,1 275858,6 1994,8 266210,0 2081 277713,6 2840 379003,7 —0,7 6,4
Nafta 394,8 25409,3 895.2 57615,1 930 59854,8 1930 124214,8 17,8 15,7
Motorin 2670.2 199370,5 4581,5 342077,7 4900 3658585 6555 489429,1 11,4 6,0
Fuel Oil 5797,3 278855,9 6389,3 307331,7 6458 310636,3 8808 423673,6 2,0 6,4
10. GÜBRE SANAYİİ a) HEDEFLER
319. Beşinci Plan dönemi ile ilgili büyüklüklerin ve hedeflerin tesbitinde ekilebilir tarım alanlarının yaklaşık yüzde 79'unun gübrelenmesi, öngörülen gübre sanayii yatırımlarının gerçekleştirilmesi halinde toplam ihtiyacının yüzde 84,5'inin yurt içi üretimle karşılanması, tüketicinin bitki besin değeri yüksek gübre çeşitleri kullanımına yönlendirilmesi ve yurt içi hammadde ve ara madde kaynaklarının gübre sanayiinde değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
320. Doğrudan tarımda ve kompoze üretiminde kullanılan gübre talebi ortalama yüzde 6,5 artarak plan dönemi sonunda 12,2 milyon tona ulaşacaktır.
321. Mevcut tesislerde rehabilitasyon projeleri ile yeni projelerin tamamlanması halinde gübre üretimi yıllık ortalama yüzde 6,4 artarak Plan dönemi sonunda 10,3 milyon tona çıkacak, ancak yurt içi üretimin talebin tamamını karşılayamaması nedeniyle plan dönemi boyunca özellikle azotlu gübre ithalatı devam edecektir.
322. Gübrenin temel ara ürünleri olan amonyak sülfürik asit ve fosforik asit ithalatı, sülfürik asit dışında yurt içi üretim kapasitelerinin yeterli olmaması nedeniyle, plan dönemi boyunca devam edecektir.
b)
İLKELER VE POLİTİKALAR
323. (1) Üretimin artırılması amacıyla mevcut tesislerde enerji tasarrufu sağlayacak ve darboğazları giderek kapasite kullanımını artıracak olan rehabilitasyon projeleri ile yeni gübre ve gübre ara madde projelerinin zamanında gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
(2) Gübre sanayii ana hammaddelerinin (pirit, fosfat kayası, kükürt, doğal gaz ve kömür) ayrıntılı şekilde incelenmesini öngören «Gübre Hammadde Kaynakları Etüdü» Plan döneminde tamamlanacaktır. Bu etüdün sonuçları dikkate alınarak hammaddelerin ekonomik ölçülerde yurt içi üretimle karşılanmasına çalışılacaktır.
(3) Gübre dağıtım sistemi ekonomik etkinliği artırma amacıyla yeni esaslara bağlanacaktır.
11. ÇİMENTO SANAYİİ A) HEDEFLER
324. Plan döneminde yurt içi çimento talebinin yıllık ortalama yüzde 10.8 dolayında artacağı tahmin edilmektedir.
325. 1989 yılında 4,3 milyon tonluk çimento ve klinker ihracatının gerçekleştirilmesi hedef alınmış olup torbalı çimento yerine dökme çimento ihracatı desteklenecektir.
326. Diyarbakır ve Siirt çimento fabrikalarının 1984'de, Urfa’nın 1985'te ve Denizli ile Edirne fabrikalarının 1986'da işletmeye alınması ile klinker üretim kapasitesi 1989'da 22775 bin tona ve çimento üretim kapasitesi 25465 bin tona ulaşacaktır. Plan döneminde iç ve dış çimento talebi mevcut ve kurulmakta olan kapasitelerle karşılanabilecektir.
b) İLKELER VE POLİTİKALAR
327. (1) Toplam çimento talebinin karşılanabilmesi için yeni çimento fabrikası yerine tevsi ve iyileştirme yatırımlarına öncelik verilecek, gerektiğinde kurulacak yeni çimento fabrikalarının hammaddenin yanında bulunması ve ekonomik ölçekte olması esas alınacaktır.
(2) Mevcut ve yatırım safhasında olan çimento fabrikaları yakıt seçiminde, ekonomik şartlarda yeterli linyit arzının sağlanmış olması kaydıyla linyit kullanımına öncelik vereceklerdir.
TABLO : 58 — GÜBRE SANAYİİ ÜRETİMİ
M : Ton D : Milyon TL.
1983 Yılı Fiyatlarıyla 1978 GERÇEKLEŞME 1983 GERÇEKLEŞME 1984 TAHMİN 1989 PLAN HEDEFİ YILLIK ARTIŞ % M A L L A R Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer 1978 - 83 1984 - 89
Amonyak 198968 11938,1 339033 20342,1 305000 21900,0 800000 48000,0 11,2 17,0
Sülfürik Asit 224373 4263,1 551868 10485,5 570000 10830,0 1400000 26600,0 19,7 19,7
Fosforik Asit 118455 12200,4 104496 10762,5 160000 16480,0 360000 37080,0 —2,5 17,6
Gübre Sanayii Ara
Ürünleri Toplamı (28401.6) (41590,1) (49210,0) (111680,0) (7,9) (17,8)
Azotlu Gübreler(21 N.) 1289683 29230,0 3581154 81271,8 3637000 28677,3 5260000 114720,1 22,7 6,8 Fosfatlı Gübreler (17 P,05) 1251626 21523,9 3456990 59827,3 3577000 60526,4 5010000 81214,2 22,7 6,1
Potaslı Gübreler (50 K. °) 4822 286,0 37064 2194.7 45000 2669,2 50000 2965,7 50,3 2,1
Nihai Ürünler Toplamı (2546131) (51039,9) (7075208) (143293,8) (7259000) (145872,9) (10320000) (198900,0) (22,9) (6,4)
Toplam 79441,5 184883,9 195082,9 310580,0 18,4 9,7
TABLO : 59 — ÇİMENTO SANAYİİ ÜRETİMİ
M : Ton D : Milyon TL.
1983 Yılı Fiyatlarıyla 1978 GERÇEKLEŞME 1983 GERÇEKLEŞME 1984 TAHMİN 1989 PLAN HEDEFİ YILLIK ARTIŞ % M A L L A R Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer 1978 - 83 1984 - 89
Çimento üretimi 15312,8 137049,6 13594,9 121674,4 15685,0 140380,8 25110,0 224748,0 —23 9,9
12. PİŞMİŞ KİL VE ÇİMENTODAN GEREÇLER SANAYİİ A) HEDEFLER
328. Plan döneminde ilişkili olduğu sektörlerdeki üretim ve yatırım gelişmelerine paralel olarak, refrakter malzeme talebinin yıllık ortalama yüzde 5,5 oranında artması beklenmektedir. Sektörün toplam talebi ortalama yüzde 4,8 oranında artacaktır.
329. İhracatın başlıca kalemlerini refrakter malzemeleri, tuğla - kiremit, asbestli ürünler ve yapı elemanları oluşturacaktır.
330. Plan döneminde miktar ve kalite yönünden yurt içinde üretilemeyen refrakter tuğla ithalatı sürdürülecektir.
331. Pişmiş kil ve çimentodan gereçler sektörü toplam üretimin Plan döneminde yılda ortalama yüzde 4,7 oranında artması hedef alınmıştır.