İlgili Kişiler

a. Gönderilen

Eşya taşıma sözleşmesi karşılıklı tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.

Sözleşmenin tarafı taşıyıcı, eşyayı kural olarak gönderene tam ve eksiksiz olarak teslim etmekle yükümlüdür. Sözleşmede kural eşyanın gönderene teslim edilmesi olmakla birlikte; kararlaştırılan üçüncü bir kişiye teslimat yapılması mümkündür.

Taşıma işinde, eşyanın varma yerinde teslim olunacağı bu üçüncü kişiye ‘‘gönderilen’’

denir⁸⁹.

Gönderilenin illaki taşıma sözleşmesinin kuruluşu esnasında belirlenmiş olması gerekmez. Sözleşme akdedildikten daha sonraki bir tarihte kararlaştırılması mümkündür. Ayrıca gönderilenin belirlenmiş olup olmaması, sözleşmenin geçerliliğini etkileyici bir husus da değildir⁹⁰. Tasarruf hakkı kendisinde bulunduğu

86 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s. 19-20; Bozkurt, Ticaret Hukuku V, s. 201; Kıran, Taşıma Ücreti, s. 22.

87 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s. 19.

88 Ülgen, Hava Taşıma Sözleşmesi, s. 11.

89 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s. 25; Çağa/ Kender, Deniz Ticareti Hukuku II, s. 5; Ülgen, Uluslararası Taşıma, s. 13; Ülgen, Hava Taşıma Sözleşmesi, s. 70; Akıncı, Z.; s. 41; Gençtürk, Gecikmeden Doğan Sorumluluk, s. 34.

90 Aksoy, Fiili Taşıyıcı, s.29.

sürece gönderen, gönderilen kişiyi değiştirebilir⁹¹ ya da eşyanın gönderilen yerine kendisine teslimini taşıyıcıdan isteyebilir⁹². Örneğin; bazı evsel atıkların veya hafriyat gibi atıkların taşınması işinde, taşınan eşyanın belli bir yere taşıtılmasında olduğu gibi gönderilene gerek duyulmadığı hallerde mevcuttur⁹³.

Eşyanın teslim edileceği kişiyi belirleme yetkisi gönderendedir⁹⁴. Eğer taşıma sözleşmesinde gönderilen kişi belirlenmemişse gönderenin gönderilen olarak kabul edilmesi gerekir⁹⁵. Gönderilen, dilerse kendisinden başka bir kişiyi eşyayı teslim alması için yetki verebilecektir⁹⁶.

Taşıma sözleşmesinden gönderilenin belirlenemediği durumlarda, kıymetli evrak niteliği bulunan taşıma senedi veya yük senedinin düzenlenip düzenlenmediğine bakılarak, gönderilen tespit edilebilir. Bahsi geçen belgeler düzenlenmişse, senet emrine düzenlenen kişinin gönderilen olduğunu söyleyebiliriz⁹⁷. Eğer senet daha sonradan usulüne uygun biçimde devredilmiş ise, artık devredilen kişi gönderilen sıfatını kazanmış olur. Elinde senet bulunan kişi, taşıyıcıya elindeki senedi ibraz etmek suretiyle, taşıyıcıdan eşyanın tesliminin kendisine yapılmasını talep edebilir. Ayrıca senedi elinde bulunduran kişi, senede dayalı diğer hakları da kullanabilme hakkı elde eder.

Türk Ticaret Kanunu’nun 871’inci maddesinde bahsedildiği üzere gönderilen;

sözleşmede açıkça kararlaştırılmışsa, eşya teslim yerine vardıktan sonra tasarruf hakkını elde eder. Gönderilen bu hakka dayanarak, eşyanın kendisine teslimini talep edebilir veyahut taşıyıcıya tazminat talebi ile başvurabilir. Gönderilen bahsi geçen

91 Akıncı, Sami; Deniz Hukuku Navlun Sözleşmeleri, İstanbul, 1968, İ.Ü. Hukuk Fakültesi Yay. No:

1314, s. 42; Ülgen, Uluslararası Taşımacılık, s. 13; Ülgen, Hava Taşıma Sözleşmesi, s. 70;

Gençtürk, Gecikmeden Doğan Sorumluluk, s. 34.

92 Seven, Gönderilen, s. 30 vd.; Aksoy, Fiili Taşıyıcı, s.29.

93 Akıncı, S. s. 42; Kender/ Çetingil, s. 96; Çağa/ Kender, s. 5; Okay, s. 20; Gençtürk, Gecikmeden Doğan Sorumluluk, s. 34.

94 Seven, Gönderilen, s. 134.

95 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s. 26.; Okay, s. 19; Çağa, C. II, s. 5; Seven, Gönderilen, s. 134.

96 Akıncı, Z.; s. 42.

97 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s. 25.

hakka dayalı olarak eşyanın kendisine teslimini isteyebilir veya taşıyıcıya kaşı tazminat talebinde bulunabilir. Gönderilen eşyaya bağlı anılan bu ve benzeri haklara sahip olmasından ötürü taşıma sözleşmesi ile ilgili kişileri arasında anılmaktadır⁹⁸.

Gönderilen eşyayı tam ve eksiksiz bir şekilde teslim aldığı vakit, taşıyıcı görevini tamamlamış olur.

b. Taşıyıcının Adamları

Taşıyıcının eşya taşıma işini ifa ederken, yukarıda bahsettiğimiz üzere bu işi bizzat icra etme zorunluluğu yoktur. Taşımayı üstlenen âkit taşıyıcı taşımanın tamamını devretmiş olup, kendisi sadece vergi gibi evrak işlerini yerine getirecek olsa dahi;

taşıyıcı sıfatı varlığını korumaya devam eder⁹⁹ . Nitekim günümüzde taşıma işlerinin çoğu, âkit taşıyıcıların taşımanın tamamının veya bir kısmının büyük taşıma şirketlerine devretmesi şeklinde icra edilmektedir. Dolayısıyla taşıma işi, taşıyıcıların yanında çalıştırdıkları yardımcılar aracılığıyla veya taşıma işinin bölünmek suretiyle bir alt taşıyıcıya devredilmesi şeklinde ifa edilebilmektedir.

Taşıma işinin ifası kısmen veya tamamen kendisine bırakılan kişiler, ara taşıyıcı olarak nitelendirilmektedir¹⁰⁰. Bu kişiler taşıyıcıya sözleşme ile bağlıdır¹⁰¹. Her ne kadar bahsi geçen sözleşmeyle taşıyıcı yüklendiği taşıma işini bir başka kişiye devretmiş olsa da; taşımanın tamamından sorumlu tutulacağını daha önce zikretmiştik.

Ara taşıyıcılardan başka, âkit taşıyıcının adamları da taşımanın ifasında yer alabilirler.

Bu kişiler, âkit taşıyıcının yanında çalışır ve emir ve talimat yönünden âkit taşıyıcıya bağlıdırlar¹⁰². Türk Borçlar Kanunu’nun 66’ıncı maddesinde zikredilen adam çalıştıranın sorumluluğu kapsamında olduğu gibi, taşıyıcı emrinde çalışanların fiil ve

98 Adıgüzel, Taşıma Hukuku, s. 87; Kıran, Taşıma Ücreti, s. 28/29.

99 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s.21

100 Arkan, Taşıyıcının Sorumluluğu, s.21

101 Adıgüzel, s. 107.

102 Oğuzman/Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler s.427; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s.503-504; Adıgüzel, s.104.

davranışlarından bizzat sorumlu olur. Kaldı ki kanun koyucu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda taşıyıcının kendi adamları ve taşıma işi için yararlandığı kişilerin görevlerini ifa ederken meydana gelen fiil ve ihmallerden, kendi fiil ve ihmali gibi sorumlu olacağını açıkça zikretmiştir¹⁰³(TTK m. 879.).

Taşıyıcının kullandığı kişiler ise; taşıyıcının adamları haricinde kalan, taşımanın belirli bir kısmına veya aşamasına katılan kişilerdir¹⁰⁴. Doğrudan doğruya taşıma işine katılmasalar dahi; dolaylı olarak bir işin görülmesinde kullanılmaları bile kâfidir.

Dolayısıyla taşıyıcı ile bu kişiler arasında sürekli bir ilişki bulunmadığını söyleyebiliriz.