İleri araştırmalara yönelik, ülkemizde kullanılan otizmli öğrencilere yönelik diğer öğretim yöntem ve modelleriyle karşılıklı yoğunlaştırılmış etkileşim modelini karşılaştıran deneysel çalışmalar desenlenebilir. Farklı engel grubu çocukların farklı eğitim programlarındaki amaçların gerçekleştirilmesinde karşılıklı yoğunlaştırılmış etkileşim modelinin etkililiği araştırılabilir. Yine engelli olmayan öğrencilerle, farklı sınıf düzeylerinde ve becerilerdeki amaçların gerçekleştirilmesinde karşılıklı yoğunlaştırılmış etkileşim modelinin etkililiği araştırılabilir.
KAYNAKÇA
Ak, A. (2002). Otistik Çocukların Eğitiminde Aile El Kitabı, Ankara, MEB. Akçakın, M. (1985). Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Ölçeğinin Tanıtımı
Ve Güvenirlik Çalışması, Ankara, Psikoloji Dergisi, 5(18), 27- 29.
Amerikan Psikiyatri Birliği, (2001). Psikiyatride hastalıkların tanımlanması ve sınıflandırılması el kitabı.Yeniden Gözden Geçirilmiş
Dördüncü Baskı (DSM-IV-TR), Ankara, Amerikan Psikiyatri Birliği, Washington DC, 2000’den çeviren Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği.
Attwood, T. 1993. Unusual Behaviors Associated With Autism. Health Visitor, 66(11); 402-403.
Aydın, A. (2003). Otizmde İlk Adım, İstanbul, Birinci Basım., Epsilon Yayıncılık.
Baron-Cohen, S. (1991). Do People With Autism Understand What Causes Emotions? Child Development, 62; 385-395.
Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: An Essay On Autism and Theory of Mind., MIT Pres.
Bondy, A. S.; Frost, L. A. (1994). The Picture Exchange Communication System. Focus On Autistic Behavior, 9; 1-19.
Borozancı-Persson, S. (2000). Otistik Zeka Ve Seviyeleri, İstanbul, Sistem Yayıncılık.
Borozancı-Persson, S. (2003). Eğitmenler Ve Aileler İçin Otizm, Özel Eğitim Rehberi, İzmir, Tükelmat A. Ş.Yayınları.
Brill, M. T. (1994). Keys To Parenting The Child with Autism, New York, Barron’s Educational Series, 200 s.
Bruner, J. (1975). From Communication To Language, Cognition 3: 255- 287. Bruner, J. (1983). Child’s Talk., Larning to Use Language. Oxford: Oxford
Bulut, Ş. (2000). Altı Yaş Çocuklarında Davranış Problemleri İle Anne Ve Öğretmenlerin Uyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Ankara, Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Ankara Üniversitesi.
Can, H. (2003). Otizm-Otistik Çocukların Tanısı Özellikleri Ve Eğitimi El Kitabı, Van, RAM.
Connor, F. (1990). Combating Stimulus Over Selectivity: Physical Education For Children With Autism, Teaching Exeptional Children, 23(1); 30-33.
Cornish, K. M.; McManus, I. C. (1996). Hand Prefence And Hand Skill In Children With Autism, Journal of Autism and Developmental
Disorders, 26(6); 597–609.
Cüceloğlu, D. (1991). İnsan Ve Davranışı, İstanbul, İkinci Baskı, Remzi Kitabevi.
Çamlıyer, H. (1994). Eğitilebilir Zeka Düzeyindeki Çocuklarda Hareket Eğitiminin Algısal Gelişim Düzeylerine Etkileri, Doktora Tezi (basılmamış), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Çiftçi, İ. ve Tabak, Ö. (1997). Zihinsel Engelli Öğrencilerde Görülen Problem Davranışların Belirlenmesi, Eskişehir, 7. Özel Eğitim Günleri
Bildirileri, s. 47- 59.
Darıca, N., Gümüşçü, Ş., Pişkin, (2000). Otizm ve Otistik Çocuklar, İstanbul, Özgür Yayınları.
Doğan, A. (2009). Otizm, Ankara, SHU Yayınları.
Duchan, J. F. (1983). Autistic Children are Noninteractive., Or So We Say,
Seminars In Speech and Language, 4, 1, 53-61.
Eripek, S. (1996). Zihinsel Engelli Çocuklar, Eskişehir, İkinci Baskı, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Erol, N., Kılıç, C, Ulusoy, M, Keçeci, M., Şimşek, Z. (1998). Türkiye Ruh Sağlığı Profili Raporu, Ankara, Eksen Tanıtım, 110 s.
Fazlıoğlu, Y. (2004). Duyusal Entegrasyon Programının Otizmli Çocukların Duyusal Ve Davranışsal Problemleri Üzerine Etkisinin İncelenmesi, Doktora Tezi (Basılmamış), Ankara: Ankara Üniversitesi.
Fazlıoğlu, Y., Eşme, M. (2002). Otistik Çocukların Eğitiminde PECS Kullanımı, İstanbul, Erken Çocukluk Eğitimi Kongresi.
Field, T. M. (1979). Games Parents Play With Normal And High-Risk İnfants.
Child Psychiatry and Human Development., 10, 41-48.
Filipek, P. A., Accardo, P. J., Baranek, G. T.; Cook, E. H. (1999.) The Screening And Diagnosis Of Autistic Spectrum Disorders,
Journal of Autism and Developmental Disorders, 29(6); 439-
484.
Gillberg, C. (1991). Outcome In Autism And Autistic–Like Condition, Child Adolesc, Psychiatry, 30(3); 375-386.
Greenspan, S. I. (1992). Reconsedering The Diagnosis And Treatment Of Very Young Children With Autistic Spectrum Or Pervasive Developmental Disorders, Zero to Three, 13(2); 1-9.
Gümüşçü, Ş., Pişkin, Ü. (1994). Otistik Bir Çocuğun Ve Ailesinin Kısa Süreli Eğitim Programlarından Sağladıkları Yararlar, Ankara, Türk
Psikoloji Dergisi, 32; 30-34.
Halker, A. (2001). Otizm Umudumuz Davranışçı Tedavi, Ankara, Tohum Vakfı.
Hallahan, DP., Kauffman, JM. (1988). Exceptional Children, New Jersey. Allyn and Bacon
Hewett, D. ve Nind, M. (1998). Interaction In Action. Reflections On the Use of Intensive Interaction. Londra, David Fultan.
Hirama, H. (1989). A Somatosesory Treatment Approach. New York. Chess Publications, 156.
Kanner, L. (1943). Autistic Disturbances As Affective Contact. Nervous, Child, 2: 237-264.
Karasar, N. (2004). Araştırmalarda Rapor Hazırlama, Ankara, 12. Basım, Nobel Yayınları.
Kayaalp, İ. (2000). SOS Otizm Ve İletişim Problemi Olan Çocukların Eğitimi, İstanbul, Evrim Yayınevi.
Kırcaali-İftar, G.; Tekin, E. (1997). Tek Denekli Araştırma Yöntemleri, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Kırcaali-İftar, Gönül. (2003). Otistik Özellik Gösteren Çocuklara İletişim Becerilerinin Kazandırılması, Ankara, Ya-Pa Yayınları.
Knott, L. (1998). Ben’s Story. Developing the Communication ağabeylities of A Pupil With Autism. Londra: David Fulton.
Kora, M. E. (1998). Otistik Bozuklukta Düşünsel Süreçler, Çocuk ve Gençlik
Ruh Sağlığı Dergisi, 5(3); 170-175.
Korkmaz, B. (2000). Yağmur Çocuklar/Otizm Nedir?, İstanbul, Doğan Kitapçılık.
Korkmaz, B. (2001). Otizm: Başlıca Davranış Sorunları Ve Pratik Yaklaşım,
New Symposium, 39 (1): 26-34.
Köroğlu, E. (1994). DMS-IV, İstanbul, Amerikan Psikiyatri Birliği Hekimler Yayın Birliği.
Kulaksızoğlu, A. (2003). Farklı Gelişen Çocuklar, İstanbul, Epsilon Yayınları. Lovaas, O. I. (1981). Teaching Developmentally Disabled Children. Texas. M.E.B. (2002). Otistik Çocukların Eğitiminde Aile El Kitabı, Ankara, Milli
Eğitim Basımevi.
Mitchell, P. (1997). Introduction to Theory of Mind: Children, Autism And Apes, London, Arnold A Member of The Hodder Headline Group.
Nind, M. (1996) Efficacy Of Intensive Interaction: Developing Sociability And Communication İn People With Severe And Complex Learning Difficulties Using An Approach Based On Caregiver-Infant Interaction, European Journal of Special Needs Education, 11 (1), 48-66.
Nind, M. (1999). Intensive Interaction and Autism. A Useful Approach?.,
British Journal of Special Education, 26, 2, 96-102.
Nind, M. (2000). Teachers Understanding of Interactive Approaches In Special Education. International Journal of Disability. Development and Education, 47, 183-189.
Nind, M. ve Hewett, D. (1994). Access to Communication., London, David Fulton.
Nind, M. ve Hewett, D. (2005). Access to Communication., Developing the Basics of Communication With People With Severe Learning Difficulties Through Intensive Interaction. 2. Baskı, Londra, David Fulton.
Nind, M. ve Powell, S. (2000). Intensive Interaction and Autism. Some Theoretical Concerns., Children and Society, 14, 98-109.
Nind, M., Hewett, D. (2001). A Practical Guide To Intensive Interaction. London.
Nind, M., Hewett, D. (1988) Interaction As Curriculum, British Journal of
Special Education, 15 (2), 55-57.
O’Neill, M.; Jones, R. P. 1997). Sensory-Perceptual Abnormalities In Autism: A Case For More Research? Journal of Autism and
Developmental Disorders, 27(3); 283-293.
Oğuz, Ü. (Temmuz, 2009). Otizm, www.bsm.gov.tr (Erişim Tarihi: 04.11.2009)
Özbey, Çetin. (2005) Otizm Ve Otistik Çocukların Eğitimi, İstanbul, İnkılâp Kitabevi.
Öztürk, O. (1997). Ruh Sağlığı Ve Bozuklukları, Ankara, HYB Yayınları. Özusta, Ş. (1996). Otizm Tanı Ve Ayırıcı Tanı, Ankara, Pediatri Dergisi, Cilt:
17, Sayı:5, Hacettepe Üniversitesi.
Özyürek, M. (2002). Sınıfta Davranış Değiştirme. Ankara, Kök Yayınevi. Peck, C. A. (1985). Increasing Opportunities for Social Control by Children
With Autism and Severe Handicaps. Journal of the Association
fort the Severely Handicapped., 10, 4, s. 183-193.
Persson, Selvi Borazancı. (2002). AQ Otistik Zekâ Ve Seviyeleri Otizm, İstanbul, İkinci Basım., Sistem Yayıncılık.
Royeers, H. (1995). A Peer-Mediated Proximity Intervention to Facilitate the Social Interactions of Children With A Pervasive Developmental Disorder. British Journal of Special Education. 22, 4, 161-164.
Rutter, M. (2006). Autism: Its Recognition, Early Diagnosis and Service Implications. Developmental and Behavioral Pediatrics 27: s. 54-58.
Sarı, H. (2003). Özel Eğitime Muhtaç Çocukların Eğitimleriyle İlgili Çağdaş Öneriler, Ankara, Pegem A Yayınları.
Snow, C. E. (1997). The Development of Conversation Between Mothers and Babies., Journal of Child Language, 4, 1-22.
Teitelbaum, P., Teitelbaum, O., Nye, J., Fryman, J. ve Maurer, R. (1998). Movement Analysis In Infancy May Be Useful For Early Diagnosis of Autism. Proceedings of the National Academy of
Sciences., USA., 95; 13982-13987.
Tekin, E.; Kırcaali-İftar, G. (2001). Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 298 s.
Temel, F. (1992). Duyusal Kaynaştırma Terapisinin Özürlü Çocuklarda Kullanılması, İstanbul: Çocuk Nörolojisi Günleri.
Tuchman, R. F. Ve Rapin, I. (1997). Regression In Pervasive Developmental Disorders., Seizures and Epileptiform Electroencepelogram Correlates. Pediatrics, 99(4), 560-565.
Tufan, İ. (2003). Otistik Çocuk Dahi mi, Engelli mi?, İstanbul, Birinci Baskı, İletişim Yayıncılık.
Vural-Kayaalp, İ. (2000). Otizm Ve İletişim Problemi Olan Çocukların Eğitimi, Ankara, Evrim Yayıncılık.
Waterhouse, L., Fein, D.; Modahl, C. (2002). Neurofunctional Mechanism In Autism, Psyhlogical Rewiew, 103 (3); 457-489.
Wing, L. (2005). Otizm El Rehberi, Ankara, Tohum Otizm Vakfı.
Yazgan, Y. (2002). Hiperaktif Çocuk Okulda, İstanbul, Evrim Yayınları Psikoloji Dizisi.
İnternet Ortamından Yararlanılan Kaynaklar
http://orgm.meb.gov.tr/Mevzuat/ozel_yon_SON/ozelegitimyonetmelikSON.ht m. (Erişim Tarihi:07.05.2008).
http://www.annecocuk.com/cocuk/psikoloji/tv_otizm.htm (Erişim Tarihi:07.05.2008).
http://www.autism-tr.org (Erişim Tarihi:07.05.2008). http://www.autismspeaks.org (Erişim Tarihi:15.05.2008). http://www.engelliler.biz/ (Erişim Tarihi:22.05.2008). http://www.gata.edu.tr (Erişim Tarihi:23.04.2008).
http://okulpdr.sitemynet.com/otizm.htm (Erişim Tarihi:11.06.2008). http://www.okulpdr.net (Erişim Tarihi:10.05.2008).
www.otizm.org (Erişim Tarihi:11.04.2008).
http://www.ozida.gov.tr/ (Erişim Tarihi:13.04.2008).
http://www.psikolojikdanisma.net/(Erişim Tarihi:24.06.2008). http://www.todev.org.tr./ (Erişim Tarihi: 20.03.2009).
http://www.bagcilarram.gov.tr. (Erişim Tarihi: 06.05.2009). http://www.rehberogretmen.biz/ (Erişim Tarihi:23.04.2008). www.tohumotizm.org.tr (Erişim Tarihi:09.06.2008).
www.turkish-media.com(Erişim Tarihi:07.05.2008).
http://www.voanews.com/turkish/archive/2005-01/2005-01-18-voa1.cfm (Erişim tarihi:16.04.2008).
EKLER Ek 1:
Ön Koşul Beceri Aracı
Adı: Soyadı: Yaşı: Tarih:
YÖNERGELER Fiziksel
Yardım Model Olma Sözel İpucu Bağımsız
Verilen tek heceli sözel yönergeleri takip eder
Verilen iki heceli sözel yönergeleri takip eder
Ellerini ve parmaklarını kullanır
Bağımsız yürür
Okula düzenli olarak devam eder
Ek 2:
Olay Kaydı Formu
Gözlenen: Gözleyen: Hedef davranış:
Tarih 1. Oturum 2. Oturum 3. Oturum Toplam
A
B
A
Ek 3:
Zaman Aralığı Kaydı Formu Gözlenen: Gözleyen: Başlama Saati: Bitiş Saati: Hedef davranış: 30 Saniyelik Aralıklar Oturumlar Tarih 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B A B
Ek 4:
ANNE-BABA İZİN FORMU
Bu çalışmanın amacı, otizmli çocuklara iletişim becerilerinin kazandırılmasında karşılıklı yoğunlaştırılmış etkileşim yönteminin etkililiğini araştırmaktır.
Çalışma, Mustafa Koyuncu’nun yüksek lisans tez çalışması olup Yrd. Doç. Dr. Hakan Sarı’nın danışmanlığında yürütülecektir.
Mustafa Koyuncu’nun yüksek lisans tez çalışmasında çocuğuma karşılıklı yoğunlaştırılmış etkileşim yöntemi ile öğretim sunacak kişinin kendisi olacağı tarafıma açıklanmıştır. Çocuğumun bu çalışmalara araştırma süresince periyodik olarak katılmasını kabul ediyorum.
Yapılacak olan çalışmaların çocuğum için fiziksel ya da psikolojik risk taşıması durumunda çalışmayı sonlandırabileceğim araştırmacı tarafından açıklanmıştır.
Çalışmadaki yazılı ve görsel materyallerin araştırmacı tarafından yapılan bu çalışma haricinde de kullanılabilmesini kabul ediyorum.
Tarih
Ek 5:
Örnek Oturum Planı
Amaçlar Yöntem Materyal İşleniş
1. İletişim becerilerini kullanması 2. İletişim becerileri kazanımı ve geliştirmesi 2.1. sözlü ve sözsüz iletişim başlatma 2.2. sözlü ve sözsüz iletişim becerileriyle cevap verme 2.3. etkinlikte birlikte hareket etme KARŞILIKLI YOĞUNLAŞTIRIL MIŞ ETKİLEŞİM YÖNTEMİ Ahşap çalışma masası, renkli legolar, boya kalemleri, kâğıtlar, sesli kitap, iki adet el kuklası, seçilen müzikler için bir cd ve cd çalar.
Öğretmen kendi insani yöntemlerini (içinden geldiği gibi, sezgileri, doğal jest ve mimikleri gibi) kullanarak öğrenciye evinde olmanın rahatlığını doğallığını gösterir ve bu atmosferi korur. Bu etkileşimsel tarz oldukça hassas ve öğrenciye karşı yanıtlayıcı, onun hızını, tercihlerini ve kişisel farklılıklarını ayarlayıcı bir tutum olarak eğitimci tarafından oluşturulur.
Öğretmen, masanın üzerine konmuş renk renk pastel boyaları öğrenciye gösterir. Boya kalemlerinin özelliklerinden heyecanla bahsederek dikkat çeker. Öğrenciden aldığı geri bildirimle öğretmen gerekli yönlendirmeleri yaptıktan sonra öğrencinin sınıfa uyumdaki nabzını yoklar. Yakından ilgilenerek kağıtlardaki resimleri nasıl boyayabileceği konusunda rehberlik yapar ve öğrencinin iletişime geçmesini sağlamaya çalışır. Sık sık öğrenciye atfetmeler ifade eden cümleler ve takdir edici sözler kullanır. Etkinlik geçiş zamanını tecrübesiyle kararlaştıran eğitimci bir tekerleme veya kafiyeli sözlerle materyali değiştirir.
Eğitimcinin buradaki esas amacı öğrencide sözlü ve ya sözsüz iletişim becerisini kullanması ve geliştirmesi olmasından dolayı öğrenci tercihi olursa -ki buda bir iletişim ürünüdür ve eğitimcinin amaçlarındandır- öğrenci merkezli oturumu devam ettirir. Öğrenci legoları, kitabı ve diğer materyale yönelebilirken, aynı şekilde reddetme davranışı da sergileyebilir.
Öğretmen öğrenciyle karşılıklı oturarak el kuklası takar ve konuşmaya başlar.
“Merhaba (…), benim adım Paytak seninle tanışmaya geldim. Benimle tanışmak ister misin?” der ve öğrenciyle tanıştırır. Öğrenciyi gözler ve bekleme süresini iyi kullanır. Öğrenci sözlü bir karşılık verirse yada sözsüz bir iletişim davranışı sergilerse ses tonunu zenginleştirerek konuşmaya devam eder. Diğer kuklayı öğrencinin takması için taklit etmesi için öğrencinin yakınına koyar. “Burası çok güzel (…). Öğretmenimiz o kadar güzel şeyler öğretecek ki şimdi göreceksiniz.” Der ve kuklayla konuşmayı sürdürür. “Öğretmenim bana öğrettiğin ‘Sar Makara’ tekerlemesini (…) öğretir misin?” diyerek öykünme yapar. Sonra “Sar Makara” adlı tekerleme söylenir. Öğretmen gözlem ve sezgileriyle burada ya da farklı bir aşamada uygun gördüğü müziği destek olarak kullanır.
Çöz Makara
Sar, sar, sar makarayı, Çöz, çöz, çöz makarayı,
On kilo pekmez yala, yala bitmez.
Beşi sana, beşi bana. (Ritme göre eller çırpılır, tempo ve beden dili eşlik eder, alkış tutulur).
Seçilen sesli kitaptaki hikâyeyi öğretmen sesleri öğrenciden bekleyerek ve öğrenciye atfetmelerle okur. Jest ve mimiklerini hikâyeye uygun kullanır. Eğitimci öğrenciyi gözlemleyerek öğrencinin hikayede hoşlandığı yada gülme, alkış, heyecan belirttiği bölümlerde gerekli görürse tekrar eder. Eğitimci belli özel bir formül çerçevesine sıkışmadan; sürekli gözlemi, yansıtmayı kullanır. Kendi kararıyla davranmak için kendi
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Adı Soyadı: Mustafa KOYUNCU
Doğum Yeri: Konya Doğum Tarihi: 23/06/1980 Medeni Durumu: Bekar Öğrenim Durumu
Derece Okulun Adı Program Yer Yıl
Lisans
Selçuk
Üniversitesi Zihinsel Engelliler
Öğretmenliği Konya 2002/2006
Yüksek Lisans
Selçuk Üniversitesi
Özel Eğitim Ana Bilim Dalı Özel Eğitim Bilim Dalı
Konya 2006/2009