2. Araştırma Yöntemi
5.3. İleri Araştırmalara Yönelik Öneriler
Fen bilgisi dersinin diğer konularında ve fen bilgisi dersi dışında diğer derslerde de doğrudan öğretim yöntemi uygulanarak bu yöntemin hafif düzeyde öğrenme güçlüğüne sahip çocukların eğitiminde etkili olup olmadığı araştırılabilir. Doğrudan öğretim yöntemi ile diğer öğretim yöntemleri karşılaştırılarak etkililiği araştırılabilir.
KAYNAKLAR
Akgün, S. (2004). Fen Bilgisi Öğretimi. Ankara: NASA Yayınları.
Akyol, H. (1997). ‘Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklara Okuma yazma öğretimi’ Türkiye’de Özel Eğitim, Cilt 7, 16-18.
Alberto, P.A.; Troutman A.C. (1995). Applied Behavior Analysis for Teachers (4th edition) Ohio: Practice Hall.
Arı, M. (1992). ‘Öğrenme Güçlüğü ve Duygusal Sorunlar’. I. Ulusal Özel Eğitim Konseyi, Ankara: Milli Eğitim Basımevi,
Arnold, L.E. (1990). Learning Disorders. in Garfinkel, B., Carlson, G., Weller, E. (Eds.) Psychiatric Disorders in children and Adolescents. WB Saunders com, Harcourt, Brace, Jovanovich Inc. USA., 237–256
Batu, S. (2006). Teaching Vegetable Names to Children with Down Syndrome: A Small Group Study. EJER Summer (24), 53-65.
Birinci Özürlüler Şurası: Çağdaş Toplum Yaşam ve Özürlüler.1999.
Bateman, B. (1965). Learning Disorders: Review of Educational Research: Chapter 5, 93-97. McGraw-Hill.
Becker, W. (1976). Evaluation of Instruction. Columbus, Oh: McGraw-Hill.
Best, J. W. ve Kahn,V.J. (1998). Research in Education. Boston. Allyn and Bacon.
Blacher, J.(1985). ‘Evaluating the Impact of Schooling on Families of Severely Handicapped Children’ Studies in Educational Evaluation, 11, 63-74.
Blackhurst, A. E., Schuster, W. J., Aıult, M. J. ve Doyle, P. M. (1994). The Single Subject Research Advisor (Computer Software) Lexington, K.Y. Department of Special Education and Rehabilitation Counseling,
Carnine, D.W. (2000). Why Education Expert Resist Effective Practices. Dayton, OH: Thomas B. Fortham Foundation.
Carnine, D.W. , Silbert, J. ve Kameenui, E.J. (2004). Direct Instruction Reading (4th edition). Upper Sadle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Christenson, L.B. (1985) Experimental Methodology. Boston: Allyn and Bacon.
Culatta A, Tomkins R. (1999) Fundamentals of Special Education: What Every Teacher Needs to Know. (2th edition) , England: Prentice Hall.
Cooper, O. J., Heron, E.T. ve Heward, L.W.(1987). Applied Behavior Analysis. Ohio: Merrill Publishing Company.
Çilenti,K. (1985). “Fen Eğitimi Teknolojisi” Ankara: Kadıoğlu Matbaası .
Ekergil, İ. (2000). Zihin Engelli Çocuklara Zıtlık Kavramlarını Öğretmede Doğal Dille Uygulanan Doğrudan Öğretim Yönteminin Etkililiği. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Ersoy, Ö.; Avcı, N. (2000). Özel Gereksinimi Olan Çocuklar ve Eğitimleri: Özel Eğitim, İstanbul: YA-PA Yayınları.
Farnham-Diggory, S. (1984). Learning Disabilities (Third Edition), Great Britain: Open Books Publication.
Gay, L.R. (1987). Educational Research: Competencies for Analysis and Application (3rd edition). Colombus: Merrill Publishing Company.
Gelfand, M.D. ve Hartmnann, P.D. (1984). Child Behavior Analysis and Therapy (2nd edition). Oxford: Pergamon Press.
Gürsel, O. (1993). Zihinsel Engelli Çocukların Doğal Sayıları, Gerçek Nesneleri Kullanarak Eşleme, Resimleri İşaret Ederek Gösterme, Rakamlar Gösterildiğinde Söyleme Becerilerinin Gerçekleştirilmesinde Öğretim Materyalinin Basamaklandırılmış Yöntemle Sunulmasının Etkililiği. Yayınlanmış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Hallahan, D.P. ve Kauffman, J.M. (1994). Exceptional Children: Introduction to Special Education (Altıncı basım). Allyn and Bacon.
Hammill, D.D. (1990). On Defining Learning Disabilities: An Emerging Consensus. Journal of Learning Disabilities, Vol. 23 (2), pp. 74-83.
Harris, R.C. (1973). Concept Learning as a Function of Type, Identifiably, and Variety of Instructional Instances. The Journal of Educational Research, 67(4), 182-189.
Heward, W.L. (1996). Exceptional Children: An Introduction to Special Education (Beşinci Basım). Qrentice Hall.
Hill, J. ve Macmillan, B. (2002) An Effective Research-based Instructional Approach to Meet the Needs of All Students: Direct Instruction (ERİC Documant Reproduction Service No. ED4905519). Retrived August 4,2006, from ERİC database.
Kaptan, F. (1999) Fen Bilgisi Öğretimi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Kameenui, E.J. ve Simmons, D.C. (1990). Designing Instructional Strategies: The Prevention of Academic Learning Problems. Colombus, OH: Merrill.
Kelly, B., Gersteen, R., ve Carnine, D. (1990). Student Error Patterns as a Function of Curriculum Design: Teaching Fractions to Remedial High School Students with Learning Disabilities. Journal of Learning Disabilities, 23(1), 23-29. 1990. Kırcaali-Iftar, G ve Tekin, E. (1997). Tek Denekli Araştırma Yöntemleri. Ankara
Türk Psikologlar Derneği.
Kirk, S.A ve Gallagher, J.L. (1983). Education Exceptional Children. Boston, Houghton Mifflin.
Korkmazlar, Ü. (1993). Özel Öğrenme Bozukluğu (6-11 yaş İlkokul Çocuklarında Özel Öğrenme Bozukluğu ve Tanı Yöntemleri), İstanbul.
Korkmazlar, Ü. (2003) Özel Öğrenme Bozukluğu. Farklı Gelişen Çocuklar İçinde. Edt: Adnan Kulaksızoğlu, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Lindsay, E. , Cummings L.,Johnson C., Scales J. (2006) If You Build It, Will They Learn? Assessing Online Information Literacy Tutorials. College ve Research Libraries. Washington State University library. Washington.
McGuigan, F.J. (1990). Experimental Psychology. Toront: Prentice Hall.
Meyer, W. (1996). Explaning The Origins and Expansion of Mass Education. Comparative Education Review. Vol 29. no:2.
Milli Eğitim Bakanlığı I. Özel Eğitim Konseyi (1991). ‘Raporlar, Görüşmeler, Kararlar’ Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Özel Eğitim Rehberi (1993). M.E.B. Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Özsoy, Y. ve Avcı, N. (2001). Özel Gereksinimi Olan Çocuklar ve Eğitimleri. Ya- Pa yayınları S:175-193.
Özyürek M. (1996). ‘Özel Eğitime Giriş’ . Sayı no:7.
Rosenberg M. (1997). The Proliferation of Alternative Routes to Certification in Special Education. New York, Mc Graw Hill.
Ross, A.O. (1976). Psychological Aspects of Learning Disabilities and Reading Disorders. New York, Mc Graw Hill.
Sarı, H. (2002). Özel Eğitime Muhtaç Öğrencilerin Eğitimleri ile İlgili Çağdaş Öneriler. Pagem Yayınları S: 133-146.
Sarı, H. (2002). XI. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri. Konya: Eğitim yayınları, 156-174.
Sarı, H. (2005). ‘Ağır ve Çok Engelli Öğrencilerin Kaynaştırılması İçin Stratejiler’ Ataman, A. (Ed.) (2005), Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 237-249.
Schug M.C., Tarver, S.G. ve Western R.D. (2001). Direct Instruction and Teaching of Early Reading, Policy Research Institute, 14(2), 5-21.
Senemoğlu, N. (1998). Gelişim Öğrenme ve Öğretme: Kuramdan Uygulamaya, Ankara: Spot Matbaacılık.
Share D.L., Silva, P.A. (2003). Gender bias in IQ-Discrepancy and Postdiscrepancy Definitions of Reading Disability. Journal of Learning Disabilities, 36(1) 4-14
Slocum, T.A. (2003). Evaluation of Direct Instruction Implementations. Journal of Direct Instruction, 3(2), 111-117.
Spreen, O. (1988). Prognosis of Learning Disability. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56, 836–842.
Soylu, H. (1996). "İlkögretim Kurumlarında Fen Öğretimi ve Sorunları, Öğretim Dizisi No: 10, (Noyanalpan, N.), Türk Egitim Derneği, Safak Matbaası, Ankara, sh. 75-84.
Şenel, H. (1995). ‘ Özel Öğrenme Güçlüğü Terimi Yerine Alternatif Arayışlar’. Özel Eğitim Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, sh 40-44.
Tan, H. (1992). Psikolojik Danışma ve Rehberlik, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Tawney J. W. ve Gast, D. L. (1984). Single Subject Research in Special Education. Ohio. Merrill Publishing Company.
Tekin, E. ve Kırcaali-Iftar, G. (2001). Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri (Errorless Teaching Procedures in Special Education). Ankara, Turkey: Nobel.
Temizyürek, K. (2003). Fen Öğretimi ve Uygulamaları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Topsakal, S. (1999) Fen Öğretimi. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 1-38
Tuncer, T. ve Altunay, B. (2004). Doğrudan Öğretim Modelinde Kavram Öğretimi (1.baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
Varol, N. (1999). Zihin Engelli Çocuklara Kırmızı, Sarı, Büyük, Daire, Üçgen, Uzun, Bir Tane, İki Tane ve Kalın Kavramlarının Kazandırılmasında Açık Anlatım Yöntemiyle Sunulan Bireyselleştirilmiş Kavram Öğretim Materyalinin Etkiliği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları no:637.
Watkins, C., Slocum, T.A. (2003). The Components of Direct Instruction. Journal of Direct Instruction, 3(2), 75-110.
Wiersma W. (1995). Research Methods in Education Massachussets: Allyn and Bacon.
Wolery, M., Bailey, B.D. ve Sugai, M.G. (1998). Effective Teaching: Principles and Procedures of Applied Behavior Analysis with Exceptional Students. Boston: Allyn and Bacon, Inc.
Lindsay, J. (2006). Direct Instruction. The Most Successful Teaching Model. http://jefflindsay.com/educdato.shtml, Erişim tarihi; 10.11.2008.
Marchand-Martella, N., Martella, Ronald C. ve Ausdemore, K. (2006). An Owerviev of Direct Instruction. www.newhorizons.org, Erişim tarihi; 04.12.2008.
Tarver, S.G. (2006). An Effective, Research Based Instructional Approach to Meet The Needs of All Students. www.DLnews/direct instruction, Erişim Tarihi; 04.12.2008.
Traub, J. (2006). Better by Design a Consumer’s Guide to Schoolwide Reform. www.edexellencee.net/doc/bbd, Erişim Tarihi; 04.01.2009.
Watkins, C. (2006). Follow Through: Why Didn’t We. www. Darkwing- uoregon.edu, Erişim Tarihi; 04.01.2009
Young, T.L. (2006). What is Direct Instruction., from Tulsa Public Schools, Special Education and Student Services. www.tulsaschools.org/programs, Erişim Tarihi; 05.02.2009.
EKLER
EK-1: Fen Bilgisi Dersininin Öğrencilere Sağlayacağı Katkılar
Temizyürek (2003)’e göre, İlk ögretim Programına Fen Bilgisi derslerinin konulmasının öğrencilerde kazandıracağı davranışlar ve amaçlar aşağıdaki gibi sıralamıştır:
1) Bilimsel bilgileri bilme ve anlama;
a. Bir alana özgü olgu kavram, ilke, kuram ve yasaları bilme ve anlama, b.Fen bilimlerinin tarihçesini ve felsefesini bilme ve anlama.
2) Bilimsel süreçleri kullanarak araştırmak ve keşfetmek; a. Gözleme ve betimleme, b. Sınıflama ve düzenleme, c. Ölçme ve tablolama, d. İletişim kurma, e. Kestirme ve yordama, f.Hipotez kurma, g. Hipotezleri yoklama,
h.Değişkenleri belirleme ve kontrol etme, ı. Verileri yorumlama,
j. Basit araçlar ve modeller yapma, k. Psikomotor becerileri kullanma, l. Bilişsel becerileri kullanma.
3) Hayal etme ve yaratma; a. Zihinsel hayalleri yaratma, b. Hayal edilen şeyleri görebilme,
c. Eşyaları ve fikirleri yeni düzene koyma, d. Problem ve bilmece çözme,
f. Alışık olmadığımız düşünceler üretme, 4) Duygulanma ve değer verme;
a. Fen bilimlerine, okula, öğretmenlerine ve kendine ilişkin olumlu tutumlar geliştirme,
b. İnsan heyecanlarına, duygularına karsı duyarlı ve saygılı olma, c. Kişisel duygularını yapıcı olarak ortaya koyma,
d. Kişisel değerlere, toplumsal sorunlara ve çevre sorunlarına karsı kararlı olma, duyarlı olma.
5) Kullanma ve uygulama;
a. Bilimsel kavramları günlük yasamda kullanma,
b. Öğrenilen bilimsel kavram ve becerileri teknolojik problemlere uygulama, c. Ev araçlarının yapımında ve çalışma ilkelerine uygulanan bilimsel ve teknolojik özellikleri anlama,
d. Günlük sorunların çözümünde bilimsel süreçleri kullanma,
e. Bilimsel gelişmeler ışığında basın-yayın raporlarını anlama ve değerlendirme, f. Sağlık, beslenme ve yasam biçimi konularında söylentiler yerine, bilimsel yaklaşım ve bilgileri kullanma,
g. Fen bilimleri ile diğer bilimlerin bağlantısını kurma ve ortak kullanımdan yararlar sağlama.
Genel olarak değerlendirecek olursak; hızla gelişen dünyaya ayak uydurabilen toplumu oluşturabilmek için, bireyleri en azından gelişmelere ayak uydurarak gereksinimlerini karşılayabilecek düzeye çıkarmak, yeni bilgilerin ortaya çıkması için bilim insanı yetiştirmek ve uygarlık düzeyine ulaşabilmek için temel olarak Fen Bilgisi derslerinin verilmesinin gerekliliği görülmektedir.
EK-2: 7. Sınıf Fen Ve Teknoloji Dersi Müfredatı
Ünite adı: Vücudumuzdaki sistemler Konu adı: Sindirim Sistemi
Konu adı: Boşaltım Sistem
Konu adı: Denetleyici ve düzenleyici Sistem Konu adı: Duyu Organlarımız
Ünite adı: Kuvvet ve Hareket Konu adı: Yayları Tanıyalım Konu adı: İş ve Enerji
Konu adı: Hayatımızı Kolaylaştıran Makineler Konu adı: Enerji ve Sürtünme Kuvveti
Ünite adı: Yaşamımızdaki Elektrik Konu adı: Elektriklenme
Konu adı: Seri ve Paralel Bağlama
Ünite adı: Maddenin Yapısı Ve Özellikleri Konu adı: Elementler ve Semboller
Konu adı: Atomun Yapısı
Konu adı: Elektronların Dizilimi ve Kimyasal Özellikler Konu adı: Bileşikler ve Formülleri
Ünite adı: Işık Konu adı: Mercekler
Ünite adı: İnsan Ve Çevre Konu adı: Ekosistemler
Konu adı: Biyolojik Çeşitlilik, Çevre sorunları ve etkileri
Ünite adı: Güneş Sistemi ve Ötesi- Uzay Bilmecesi Konu adı: Gök Cisimlerini Tanıyalım
EK-3: ANNE-BABA İZİN FORMU
Bu çalışmanın amacı, doğrudan öğretim yöntemi ile fen bilgisi dersinde güneş sisteminin öğretiminin etkililiğini araştırmaktır.
Çalışma, Şerife Şenay İlik’in yüksek lisans tez çalışması olup Yrd. Doç. Dr. Hakan Sarı’nın danışmanlığında yürütülecektir.
Şerife Şenay İlik’in yüksek lisans tez çalışmasında çocuğuma doğrudan öğretim yöntemi ile öğretim sunacak kişinin kendisi olacağı tarafıma açıklanmıştır. Çocuğumun bu çalışmalara araştırma süresince periyodik olarak katılmasını kabul ediyorum.
Yapılacak olan çalışmaların çocuğum için fiziksel ya da psikolojik risk taşıması durumunda çalışmayı sonlandırabileceğim araştırmacı tarafından açıklanmıştır.
Çalışmadaki yazılı ve görsel materyallerin araştırmacı tarafından yapılan bu çalışma haricinde de kullanılabilmesini kabul ediyorum.
Tarih
Anne/Baba İmzası
EK-4: Hafif Düzeyde Öğrenme Güçlüğüne Sahip Çocuklarda Kullanılabilecek Farklı Öğretim Yöntemleri.
a) Doğrudan Öğretim
Bu yöntem özel hedefi öğrenme işini tanımlayan davranış analizinin yol gösterdiği hedefleri başarmak için plan yaparak ilerleyen ilgi esasına dayanan eğitimi içerir. Çok fazla yapılandırılmış eğitim stratejileri planlanmış derslerdeki eğitim aşamaları oluşturulmuş bir yaklaşımdır. Dersle de bir önceki dersin tekrarı temel koşuldur. Ayrıca demonstrasyon düzeltme örnekleme geriye dönü verme yoluyla beceri uygulamaları ve soru cevap tekniği gibi teknikler kullanılmaktadır. Doğrudan öğretim yaklaşımı uygulamalarında dil, okuma, yazma ve matematik becerilerine ilişkin alanlarda çocuğun başarılı olduğu görülmektedir(Ekergil, 2000).
b) Bilmeye ve Kavramaya İlişkin Öğretim
Bu yaklaşımda öğretmen tanısı konan öğrenme problemi üzerine odaklaşan çok fazla yapılandırılmış dersi kullanır. Öğrenme ya da eğitim aktivitelerinde katılma cevap verme tekrarlama hatırlama ve bilgiyi transfer etme üzerinde durulmaktadır. Ders, düşünme işleminin kontrolü ve gözlem için çok fazla yapılandırılmıştır. Öğrenme güçlüğüne sahip olan çocuk kendi kendine düzelerek gelişimi cevaplarını gözleme ve öğrenme stratejilerinin sayısını sınırlamaya yönlendirir. Öğretmen güdüleme takviye ve planlı gelişmede yardımcı olur. Doğrudan öğretim işlemleri kullanılır. Bilmeye ve kavramaya ilişkin eğitim yaklaşımında bir bütünü meydana getiren her bir parçanın öğelerini ayırarak becerileri küçültme iş analizinde ard arda gelen basamakları kullanma mantık oyunlarıyla hafızayı kuvvetlendirme ve kendini yönlendirmek ve hatırlamayı kolaylaştırmak için birkaç kelimenin baş harflerinin bir araya getirilmesiyle oluşan kelimeleri kullanma istenilmektedir(Akyol, 1997).
c) Çok Duyuya Dayalı Yaklaşım:
Öğrenme güçlüğüne sahip olan çocuğa bu eğitim yönteminde bireyi esas alan görme işitme dokunma ve hareket etme yoluyla ilgi çekici öğrenme sağlanmaktadır. Bu yaklaşım ödevlerin yüksek sayıda tekrarı yüksek seste okuma harfleri tekrarlama parmak boyaları ve kum tepsilerinin kullanımı üzerinde durmaktadır. Çok duyuya dayalı yaklaşım çeşitli öğrenme şekillerini ya da mümkün olan duyuları kullanır. Bazı eğitimciler mantıklı yeterli tekrarlarla zenginleştirilen çok duyuya dayalı yaklaşımda doğrudan doğruya eğitim yaklaşımı birlikte kullanılmasını tavsiye etmektedir (Akyol, 1997).
d) Çalışma Becerilerinin Eğitimi:
Çalışma becerilerinin eğitiminde not alma, kompozisyonlar, projeler, raporlar hazırlama ve ödev hazırlama için gerekli olan materyalleri taşımayı hatırlama gibi becerilerin nasıl öğrenileceği konusunda çocuğa yardım edilir. Bu yaklaşımda çocuk nasıl işleri öğrenme yaklaşımını planlayacağını ve değerlendireceğini öğrenir. Bu özellikle ilerdeki sözlü ve yazılı eğitim becerileri açısından gerekli olmaktadır. Örneğin bir metindeki bilgiyi zihne yerleştirmek için nasıl gözden geçirileceğinin öğrenilmesi ve yerleştirilenlerin çözümsel beceriler yününden uygun olduğu zaman hatırlanması gibi. Sınıf öğretmenleri bu eğitim sürecinde öğrenciden ilgi ve notlar metin kitapları ve çalışma sayfaları gibi kaynakları düzenlenmesini beklemektedir (Akyol, 1997).
e) Sosyal Becerilerin Eğitimi:
Sosyal becerilerin eğitimi olumlu takviye ve duyguları anlamanın önemini kullanır. Çocuğa yaşıtlarıyla ve yetişkinlerle çeşitli ortamlar da ve durumlarda geçinebilme gibi özel beceri alanlarında yardımcı olur. Bu eğitim anlaşmazlıkları çözme saldırganlığını kontrol etme, konuşmaya ait becerileri kullanma duyguları ifade etme ve nasıl arkadaş edinileceği ve arkadaşlığı sürdürüleceğini öğrenmede çocuğun gereksinim duyduğu beceriler üzerinde odaklaşır. Yaklaşımların tamamı iş birliği yaparak öğrenme ve akran öğretimi gibi yaşıtlarıyla özel uygulamaların kullanıldığını belirtmektedir(Arı, 1992).
EK 5: ÖĞRETİMDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLERİN FOTOĞRAFLARI
Resim I: Dünyanın Resmi
Resim III: Çalışmada Yapılan bir Resim
EK6: ÖĞRETİMİN ANLATIMDA KULLANILAN METİN (Güneş Sistemi ve Uzay)
1. GÜNEŞ SİSTEMİ VE UZAY
Güneş sistemi ve uzay konusunda gezegenlerin özellikleri anlatılmıştır. Güneş Sisteminin Genel Özellikleri
1. Güneş sisteminde Dünya'nın dışında 8 tane daha gezegen vardır.
2. Gezegenler Güneş'e farklı uzaklıkta, elips şeklindeki yörüngelerinde, aynı yönde dönerler.
3. Güneş, elips şeklindeki yörüngelerin, odaklarından birinde yer alır.
4. Gezegenler Güneş etrafında döndükleri gibi, kendi eksenleri etrafında da dönerler.
2. DÜNYA'NIN ŞEKLİ ve SONUÇLARI
Dünya kutuplardan basık Ekvator'dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir. Dünya'nın şeklinin sonuçlan
1. Kutuplar yerin merkezine, Ekvator'a göre daha yakındır. Bunun sonucu olarak kutuplarda yer çekimi fazladır. Dünya tam küresel olsaydı çekim her tarafta aynı olurdu.
2. Ekvator yarı çapı herhangi bir meridyenin yarı çapından büyüktür.
3. Güneş ışınlarının gelme açısını etkiler. Güneş ışınları Ekvator'dan kutuplara doğru, her enleme 1° eğik açıyla gelir.
4. Sıcaklık dağılışını etkiler.
5. Aydınlanma çizgisi daire biçimindedir. Bundan dolayı Dünya'nın bir yarısı gece bir yarısı gündüzdür.
3. DÜNYA'NIN HAREKETLERİ
Dünya'nın Güneş sisteminde iki önemli hareketi vardır.
1. Kendi ekseni etrafındaki hareketi (Günlük), 2. Güneş etrafındaki hareketi (Yıllık)
4. GÜNEŞ SİSTEMİNDEKİ GEZEGENLER
Güneş etrafında dönen büyük gök cisimlerine gezegen denir.
Gezegenler Güneş'in çevresinde elips şeklindeki yörüngeler üzerinde dönerler.
1. Merkür 6. Satürn 2. Venüs 7. Uranüs 3. Dünya 8. Neptün 4. Mars 9. Plüton 5. Jüpiter
Güneş, Dünya’daki canlıların yaşam kaynağıdır. Güneş enerjisinin atmosferde ve yeryüzünde ısıya dönüşmesiyle canlıların yaşaması için gerekli olan sıcaklık sağlanır.
Güneş, Dünya’nın yaklaşık 1 milyon katı büyüklüğündedir. Güneş’in çapı Dünya’nın çapının yaklaşık 109 katıdır. Ancak Dünya’dan gökyüzüne bakıldığında Güneş çok küçük görünür. Bunun sebebi Güneşin Dünya’dan çok uzakta olmasıdır.
Merkezinde Güneş’in ve onun etrafında belirli yörüngelerde hareket eden
gezegenlerin, uyduların, kuyruklu yıldızların bulunduğu gök cisimleri topluluğuna Güneş Sistemi denir.
5. GEZEGENLERİN ÖZELLİKLERİ
1) Kendilerine ait ısı ve ışıkları yoktur yıldızlardan aldıkları ısı ve ışığı yansıtırlar. 2) Işıkları kesintisizdir. Işıkları donuk görünür, titreşmez.
3) Yıldızlardan daha küçük ve daha soğukturlar.
4) Gökyüzündeki konumları değişkendir. (Güneş çevresindeki hareketlerinden dolayı gökyüzünde bulundukları konumları zamanla değişir.)
5) Gökyüzünde küre olarak görülürler (Dünya’ya yakın oldukları için geceleri gökyüzünde yuvarlak bir disk şeklinde görünürler.)
Güneş sisteminde sekiz tane gezegen vardır. Bunlar Güneş’e yakınlık durumuna göre; Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür.
*Merkür, Venüs, Dünya, Mars iç gezegen olarak bilinirken, diğerleri ise dış gezegen olarak bilinir. Gezegenlerin bazıları çıplak gözle görülebilir
a. Merkür
1) Güneş’e en yakın gezegendir.
2) Güneş Sistemi’nin en küçük ikinci gezegenidir. 3) Yüzeyi yoğun bir biçimde kraterlidir.
4) Kendi etrafında çok yavaş döndüğünden, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır.
5) Uydusu ve halkası yoktur.
b. Venüs
1) Güneşe en yakın ikinci gezegendir.
2) Güneş Sistemi’nin altıncı büyük gezegenidir.
3) Dünya ile yaklaşık aynı büyüklükte olduğundan Dünya’nın ikizi olarak adlandırılır.
c. Dünya
1) Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir. • Güneş Sistemi’nin beşinci büyük gezegenidir.
2) Canlıların yaşadığı bilinen tek gezegendir.
3) Yüzeyinin üçte ikisi suyla kaplıdır. Ayrıca dağlar, denizler, vadiler ve aktif volkanlar bulunur.
4) 1 tane uydusu vardır, halkası yoktur.
Ay, Dünya’nın tek uydusudur. Ay, kendi ekseni ve Dünya’nın çevresindeki dönüşünü 27,3 günde tamamlar. Bu nedenle Ayın hep aynı yüzü Dünya’mıza dönüktür. Kuzey Kutbu’ndan bakıldığında, Dünya’nın ve Ayın kendi eksenleri etrafındaki dönüşleri saatin ters yönündedir.
Ayın kütlesi, Dünya’nın kütlesinin yaklaşık seksende biri kadardır. Dünya’nın ve Ay’ın birbirleri üzerinde kütle çekim kuvveti etkileri vardır. Dolayısıyla Ay’ın Dünya’nın etrafındaki dönüşü sırasında, Dünya’nın Aya bakan yüzündeki çekim etkisi, o sırada arkada kalan yüzüne göre daha fazladır. Bu çekim karalar üzerinde fark edilebilir, fakat fazla etkili olamaz. Okyanuslar ve denizler Ay’a doğru bir miktar yükselir. Bu olay gelgit olarak adlandırılır. Günde iki kez gelgit hareketleri meydana gelir.
d. Mars
1) Güneşe uzaklığı bakımından dördüncü gezegendir.
2) Güneş Sisteminin üçüncü küçük gezegenidir. Kırmızı Gezegen adıyla da bilinir. 3) Yüzey şekilleri Dünya’dan teleskopla görülebilir.
4) 2 tane uydusu vardır, halkası yoktur.
e. Jüpiter
1) Güneşe uzaklığı bakımından beşinci gezegendir. 2) Güneş Sistemindeki en büyük gezegendir. 3) Geceleri açık havada teleskopla gözlene bilir. 4) Üzerinde hiç kara parçası yoktur ve çok sıcaktır.
f. Satürn
1) Güneş’e uzaklığı bakımından altıncı gezegendir. 2) Güneş Sistemindeki en büyük ikinci gezegendir.
3) Gezegende sıcaklık, yaşamaya izin vermeyecek kadar düşüktür. 4) Etrafında gaz, buz ve kaya parçalarından oluşan halkalar bulunur.
g. Uranüs
1) Güneşe uzaklığı bakımından yedinci gezegendir. 2) Güneş Sistemindeki üçüncü büyük gezegendir.
3) Güneş çevresindeki yörüngesinde, yuvarlanan bir varil gibi yan yatmış olarak döner.
4) Zehirli gazlardan oluşmuş atmosferi, yaşam için kesinlikle uygun değildir. 5) 5 tane uydusu, 11 tane halkası vardır.