İlk önce uygulanan küme metotlarının ortak veya ortak olmayan farklı bulduğu istasyonlar incelenecek ve bu farklılıkların nedenleri araştırılacaktır. Çizelge 9.1’de farklı bulunan istasyonların listesi verilmektedir.
Türkiye’de genel olarak iklim şartları önemli derecede topografyadan etkilenmektedir. Hatta iklim süreçleri, iklim şartları ve bölgeden bölgeye iklim değişikliği açısından topografyanın (Türkiye şartları için) çok önemli olduğu söylenebilir. Farklı kümede bulunan istasyonların neden farklı davrandığının anlaşılması için ilk önce bulunduğu bölgenin topografyası incelenmelidir.
Çizelge 9.1: Farklı kümede bulunan istasyonlar
İst.no İlçe İl Yüks.(m) Yağış(mm) Maks(T) 0C Min(T) 0C Ort(T) 0C B.Nem (%) 17175 Ayvalık Balıkesir 3.55 640.6241 21.4757 12.145 16.6360 70.1723 17180 Dikili İzmir 3.4 582.7862 21.3816 11.861 16.3580 73.5861 17030 S. bölge Samsun 4 665.5351 17.9973 10.759 14.2148 73.7969 17045 Artvin Artvin 628.35 699.5483 16.8538 7.8420 11.9023 64.9188 17688 Tortum Erzurum 1572 456.2414 15.0869 1.8176 8.1694 61.2435 17668 Oltu Erzurum 1322 369.978 15.5620 3.8920 9.7629 61.2366 17752 Emirdağ Afyon 983 403.3 17.2928 5.5294 11.2460 59.1267 17100 Iğdır Iğdır 858 249.6714 19.1369 5.6167 11.9809 56.2510 17772 Tunceli Tunceli 980.914 804.7655 18.8145 6.7187 12.7325 59.0199 17866 Göksun K.Maraş 1344 612.1264 15.6696 1.8181 8.78670 68.3898 17834 Aksaray Aksaray 960.77 349.7069 18.2572 5.8010 11.8317 58.5038 17664 K.hamam Ankara 1033 563.7656 15.8681 3.8559 9.8275 66.8622 İlk önce Tortum/Erzurum ve Oltu/Erzurum istasyonlarının bulunduğu Doğu Anadolu Bölgesindeki kümeye neden ait olmadığı araştırılmıştır. Tortum ve Oltu yöresi oldukça yüksek bir coğrafyadadır (1572m ve 1322m) ve bu yüzden özellikle kış ayları çok soğuk geçer ve bu bölge Doğu Anadolu Bölgesine göre kurak bir bölgedir. Bu bölgede rüzgâr vektörlerinin yönü güneyden kuzeye doğrudur. Daha doğrusu bu bölge güneyden gelen (Akdeniz) siklonların etkisindedir. Bu yüzden bu bölgedeki yağışa Karadeniz değil Akdeniz’den esen rüzgârlar neden olmaktadır. Ancak bu
burada pek etkili olamamaktadır, bu yüzden bu bölge yukarısında yer alan Karadeniz’deki istasyonlara ve aşağısında yer alan daha alçak bölgelere göre kuraktır. Bu yüzden bu bölgedeki Tortum ve Oltu istasyonları farklı kümede bulunmuştur.
Iğdır bölgesi mikroklimatik özelliği iyi bilinen bir bölgedir. Bu bölge çevresindeki bölgeler gibi dağlık değil düz ve alçak bir ovadır. Bu yüzden daha sıcaktır ve kuraktır. Hatta bu bölge Türkiye’nin en az yağış alan bölgelerinden biridir. Bu yüzden bu bölgenin de farklı bulunması beklenen sonuçtur.
Tunceli istasyonu için ise kuzeyde 3500 metre yükseltili dağlık alanlardan, güneyde 700 metreye kadar alçalan çok engebeli arazi yapısı, sıcaklık, yağış, rüzgâr ve güneşlenme gibi iklim verileri açısından da önemli farklılıklar yaratmaktadır. Bu yüzden bu istasyonun farklı davranmasının nedeni topografyaya bağlanmaktadır. Göksun/ Kahramanmaraş bölgesi ise dağlık bir bölgedir. Çevre bölgelerde Akdeniz iklimi hâkimken Göksun’da olduğu gibi kuzey kesimlerinde, dağ ve yamaçlarında kara iklimi belirginleşmektedir. Sonuç olarak bu bölgede çevredeki bölgelerin aksine karasal iklim hâkimdir.
Aksaray’ın İç Anadolu Bölgesinde olması beklenirken Ward yöntemine göre Ege Bölgesine dâhil edilmiştir. Diğer uygulanan küme analizi metotlarına göre beklendiği gibi İç Anadolu Bölgesine dâhildir. Daha detaylı inceleme tez çalışması sırasında yapılacaktır ancak Ward metodunun bu istasyonu doğru kümelemediği düşünülmektedir.
Kızılcahamam da genel olarak karasal iklim sürmesine rağmen yer yer Batı Karadeniz iklim özellikleri de göstermektedir. İklimi Ankara’nın ikliminden farklıdır. Ancak bu bölge, İç Anadolu Bölgesinde bulunması gerekirken bulanık- YSA sonuçlarına göre farklı bölgede bulunmuştur. Bu bölgenin bulanık-YSA yöntemi tarafından doğru kümelenmediği düşünülmektedir.
Samsun bölgesi Bulanık-YSA ve KYSA sonuçlarına göre Karadeniz bölgesinden farklı bulunmuştur. Samsun’un yağış sıcaklık ve nem değerleri dikkatlice incelendiğinde yıllık toplam yağış miktarı Karadeniz ortalamasından düşük ve yıllık ortalama sıcaklık değerinin Karadeniz yıllık ortalama sıcaklık değerlerinden yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca, Samsun’un orografik yapısın yüksek yağış almaya, özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde ki kadar uygun değildir.
Artvin istasyonu ise denizden uzak ve yüksek bir konumdadır, bu yüzden hem yağış hem de sıcaklık olarak yakın istasyonlardan farklı değerler ölçülmektedir, bu yüzden bu istasyonunda farklı çıkması normal bulunmuştur. Ayvalık ve Dikili istasyonlarının bulunduğu çevre ve iklimi tez çalışması sırasında detaylı olarak sunulacaktır.
9.1 Uygulanan Küme Analizi Metotlarının Karşılaştırılması ve Literatürde Karşılaşılan Diğer Çalışmaların Sonuçlarıyla Kıyaslanması
Bu tez çalışmasında aylık ve yıllık veriler Ward yöntemi, Kohonen Yapay Sinir Ağları ve Bulanık-YSA algoritmaları kullanılarak kümelenmiştir. Bu 3 kümeleme algoritması da benzer sonuçlar vermiştir. Karadeniz Bölgesi sahil boyunca ince bir çizgi halindedir. Dikkati çeken başka ortak sonuçlar ise Sırrı Erinç’in 1984 yılındaki çalışmasına göre İç Anadolu Bölgesinin Doğuya doğru ilerleme kaydettiği, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin yüz ölçümünün büyüdüğü ve kuzeye doğru gittiği ve Doğu Anadolu Bölgesinin Karadeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi arasında yine Sırrı Erinç’in çalışmasına göre küçüldüğü görülmüştür. Yine Akdeniz Bölgesinin Doğuya küçüldüğü gözlemlenmektedir.
Ward yöntemi, Kohonen Yapay Sinir Ağları ve Bulanık-YSA küme algoritmaları sonuçlarının farkı çok azdır. Öncelikle KYSA ve Bulanık-YSA sonuçları karşılaştırıldığında sadece Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en Kuzeyinde ve Karadeniz Bölgesinin Marmara Bölgesine doğru olan kısmında kendini göstermektedir. Diğer bütün sonuçlar aynıdır. Dikkati çeken hem yıllık verilere hem de aylık verilere göre KYSA ve Bulanık-YSA çözümleri Samsun’u Karadeniz Bölgesinin dışında bulmasıdır. Bu bölge Ward küme çözümüne göre ise Karadeniz Bölgesinde çıkmaktadır, ancak bu çalışma sonuçlarına göre Samsun Bölgesi verileri Karadeniz Bölgesi ortalama verilerine göre biraz farklılık göstermektedir ve bu farklılık sonucu Ward yöntemi hariç diğer iki kümeleme algoritmasının bu bölgeyi Karadeniz Bölgesinden farklı bulmasına neden olmuştur. Hem KYSA hem de Bulanık-YSA Samsun yöresini yine deniz kenarında olan Akdeniz Bölgesinin olduğu grupta bulmuştur. Bu sonuçlar göstermiştir ki Samsun yöresinin iklimi detaylı olarak incelenerek Karadeniz Bölgesindeki yerinin araştırılması gerekmektedir.
farklar Bulanık-YSA ve KYSA çözümleri arasındaki farka benzer şekilde Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en kuzeyi ve az önce bahsedildiği gibi Samsun yöresinde kendini göstermiştir. Ward yöntemine göre Güneydoğu Anadolu Bölgesi diğer 2 çözüme göre biraz daha küçüktür. Yukarıdaki karşılaştırmalar Sırrı Erinç (1984)’in çalışması temel alınarak yapılmıştır. Şekil 9.1’de Ünal(2003)’ün sonuçları görülmektedir ve bu çalışmanın sonuçlarıyla aşağıda karşılaştırılacaktır.
Şekil 9.1: Sıcaklık ve yağış verilerine göre Ünal (2003) sonuçları Sonuçlar Ünal (2003) e göre kıyaslandığında göze çarpan ortak noktalardan birisi Karadeniz Bölgesinin ince bir çizgi olarak çıkmasıdır. Ayrıca Akdeniz Bölgeside bu çalışmada bulunan sonuçlarla benzerlik göstererek Doğuya doğru küçük bir bölgede bulunmaktadır. Ayrıca İç Anadolu Bölgesi de geniş bir alan kapsamaktadır. En belirgin ve önemli fark Marmara Bölgesinde ortaya çıkmaktadır. Ünal (2003) çalışmasında Marmara Bölgesi belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır ancak şu unutulmamalıdır ki Ünal (2003) 1951-1998 arası 49 yıllık bir period için bu sonuçları bulmuştur, bu çalışmada ise 1974-2002 yılları arası daha kısa ve yıl olarak biraz daha günümüze ait verilerle çalışılmıştır.
10 KORELASYON KATSAYILARININ KÜME ANALİZİNDE GİRDİ