İkili İlişkiler

Bu çalışmada, ölçümü yapılan verim ve verimle bağlantılı olan bazı özellikler arasındaki ikili ilişkiler de incelenmiştir. Elde edilen ikili ilişkilere ait katsayılar ve önemlilik testi sonuçları Çizelge 4.41’de verilmiştir.

Yapılan analiz sonucunda, ölçümü yapılan bazı özellikler arasındaki ikili ilişkilerin, bazı özellikler açısından olumlu, bazı özellikler açısından da olumsuz olduğu belirlenmiştir. Tane veriminin, yaprak sayısı (0.386**), koçan sayısı (0.314**), bitki boyu (0.359**), koçan uzunluğu (0.639**), koçan çapı (0.689**), koçan üzerindeki tohum sırasındaki tane sayısı (0.551**) ve bin tane ağırlığı (0.795**) ile önemli ve olumlu ilişki içerisinde olduğu saptanmıştır. Burada dikkati çeken en önemli konu, tane veriminin, koçan uzunluğu (0.639**), koçan çapı (0.689**), koçan üzerindeki tohum sırasındaki tane sayısı (0.551**) ve bin tane ağırlığı (0.795**) ile yüksek oranda olumlu ilişki içinde olduğudur. Elde edilen bu sonuçlar, Hallauer ve Miranda (1981), Wong ve Yap (1982), El-Naqouly vd. (1983),

Kang vd. (1983), Cesurer (1990), Farhatullah (1990) ve Daud (1996)’nın bulgularıyla uyumludur. Diğer yandan, tane veriminin, koçan bağlama yüksekliği (- 0.180**), sap çapı (-0.484**), hektolitre ağırlığı (-0.619**) ve tanedeki yağ oranı (- 0.314**) ile 0.01 önemlilik seviyesinde, olgunlaşma süresi (-0.119*) ve koçan üzerindeki tohum sıra sayısısı (-0.138*) ile de 0.05 düzeyinde olumsuz ilişki içinde olduğu belirlenmiştir. Nitekim, Jugenheimer (1958) ve Berger (1962), yaptıkları çalışmalarda, yağ oranı ile tane verimi arasında olumsuz fakat önemli bir ilişki olduğunu belirlemişlerdir. Tane veriminin sömek çapı ile olan ilişkisi (0.110) olumlu fakat, önemsiz bulunmuştur.

Yaprak sayısı ile, bitki boyu (0.400**) ve olgunlaşma süresi (0.173**) arasında önemli ve olumlu ilişkiler tespit edilmiştir. Kün (1985), geççi çeşitlerin, erkenci çeşitlerden daha fazla sayıda yaprak oluşturduklarını belirtmektedir. Burada elde edilen sonuç, olgunlaşma süresinin artması ile yaprak sayısının da artış göstereceği şeklindedir ve Kün (1985)’ün bulguları ile uyum içerisindedir. Yaprak sayısının, bitki boyu ile olumlu ve önemli ilişki içinde olacağı beklenen bir sonuçtur. Çünkü, bitki boyunun artması ile, sap üzerinde yer alacak boğum sayısı da artacaktır, böylece her bir boğumdan bir yaprak çıkacağı beklendiği için, yaprak sayısı da artmış olacaktır.

Bitki boyu ile, alt koçan bağlama yüksekliği (0.508**) ve olgunlaşma süresi (0.226**) arasında olumlu ve önemli ilişki olduğu belirlenmiştir. Bitki boyu ile alt koçan bağlama yüksekliği arasındaki olumlu ve önemli ilişki bize, bitki boyu arttıkça, alt koçanın sap üzerinde daha üst kısımlarda oluşabileceğini ifade etmektedir. Yine olgunlaşma süresinin artması, yani çeşidin geççi olması da, bize o çeşidin daha uzun boylu olabileceğini açıklamaktadır. Bitki boyu ile sap çapı arasındaki ilişki (0.040) olumlu fakat, çok önemsiz bulunmuştur. Ancak, bitki boyunun artması ile sap çapının küçülmesi veya tersi olarak bitki boyunun kısalması ile sap çapının artması beklenen bir sonuçtur.

Koçan boyunun, yaprak sayısı (0.494**), koçan sayısı (0.280**) ve bitki boyu (0.422**) ile arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli bulunmuştur. Wong ve Yap

(1982) da benzer şekilde, bitki boyu ile koçan uzunluğu arasındaki ilişkiyi olumlu ve önemli bulmuşlardır.

Koçan çapı ile, yaprak sayısı (0.106) ve koçan sayısı (0.020) arasındaki ikili ilişkiler olumlu fakat önemsiz düzeyde gerçekleşmiştir. Koçan çapının, bitki boyu ile olan ilişkisi (0.305**) olumlu ve önemli bulunmuştur. Koçan çapı ile, alt koçan bağlama yüksekliği (-0.236**), sap çapı (-0.244**) ve olgunlaşma süresi (-0.216**) arasındaki ilişkiler ise, önemli fakat olumsuz olmuşlardır.

Koçan üzerindeki tohum sıra sayısının, koçan çapı (0.185**), sap çapı

(0.280**) ve olgunlaşma süresi (0.138*) ile olumlu ve önemli, koçan sayısı (-0.174**) ve koçan uzunluğu (-0.245**) ile de önemli fakat, olumsuz bir ilişki

içinde olduğu belirlenmiştir. Koçandaki tohum sıra sayısı ile, koçan çapının olumlu ve önemli bir ilişki içinde olduğu, koçan çapının artması ile birlikte, koçan üzerinde daha fazla tohum sırasının oluşacak olması ile ilgilidir.

Koçan üzerinde yer alan tohum sıralarındaki ortalama tane sayısı ile, yaprak sayısı (0.277**), koçan sayısı (0.166**), bitki boyu (0.253**), koçan uzunluğu (0.695**) ve koçan çapı (0.340**) arasında, olumlu ve önemli ilişkiler saptanmıştır. Burada, tohum sırasındaki tane sayısı ile koçan uzunluğu arasındaki ilişkinin (0.695**) olumlu ve çok önemli çıkması, bize artan koçan uzunluğuna bağlı olarak artış gösteren tohum sırasındaki tane sayısını ifade etmektedir.

Sömek çapının, sap çapı (0.168**), olgunlaşma süresi (0.158**), koçan çapı (0.457**) ve koçan üzerindeki tohum sıra sayısı (0.399**) ile olan ilişkileri önemli ve olumlu bulunmuştur. Sömek, koçandaki taneleri üzerinde taşıyan kısımdır. Bu kısmın yani sömeğin çapının artması, koçan çapında da bir artışa neden olacaktır. Sömek çapının, koçan sayısı (-0.025) ile olan ikili ilişkisi, olumsuz ve çok önemsiz bulunmuştur.

Bin tane ağırlığı ile, yaprak sayısı (0.213**), koçan sayısı (0.172**), bitki boyu (0.352**), koçan uzunluğu (0.559**), koçan çapı (0.679**) ve tohum sırasındaki ortalama tane sayısı (0.312**) arasında önemli ve olumlu ikili ilişkiler belirlenmiştir. Bin tane ağırlığı ile hektolitre ağırlığı arasındaki ilişki (-0.562**), önemli derecede olumsuz olmuştur. Bir çok araştırıcı, bin tane ağırlığı ile hektolitre

ağırlığı arasında olumsuz ve önemli bir ilişkinin olduğunu belirtmektedirler. Kün (1985) ve Cesurer (1990), küçük taneli (bin tane ağırlığı düşük) çeşitlerde hektolitre ağırlığının, iri taneli (bin tane ağırlığı yüksek) çeşitlerden daha yüksek olduğunu ifade etmektedirler. Bu bilgiler, burada elde edilen sonuçları doğrulamaktadır. Hektolitre ağırlığının, yaprak sayısı (-0.247**), koçan sayısı (-0.264**), bitki boyu (-0.131*), koçan uzunluğu (-0.335**), koçan çapı (-0.536**) ve tohum sırasındaki tane sayısı (-0.354**) ile olan ikili ilişkileri olumsuz ve önemli olarak saptanmıştır. Olgunlaşma süresi (0.265**), tohum sıra sayısı (0.209**), alt koçan bağlama yüksekliği (0.309**) ve sap çapı (0.422**) ile olan ilişkileri ise, olumlu ve önemli çıkmıştır.

Tanedeki yağ oranı ile, yaprak sayısı (0.194**), alt koçan bağlama yüksekliği (0.346**), sap çapı (0.303**), olgunlaşma süresi (0.174**), tohum sıra sayısı (0.293**) ve hektolitre ağırlığı (0.211**) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli bulunmuştur. Yağ oranının, koçan sayısı (-0.035), koçan uzunluğu (-0.094) ve sömek çapı (-0.074) ile ilişkileri olumsuz ve önemsiz bulunmuştur. Koçan çapı (-0.304**) ile olan ilişkisi ise, yine olumsuz fakat önemli olmuştur.

Burada elde edilen ikili ilişkiler ile ilgili katsayılar, gerek mısır ıslah çalışmalarında, gerekse bir bölge için uygun çeşit seçiminde önemli rol oynayacaklardır. Bunlara göre yapılacak bir seçim, tarımsal üretimdeki başarıyı arttıracaktır. Bu ise, daha fazla ürün ve zenginlik demektir.

Çizelge 4.41. Araştırmada ele alınan tane verimi ve diğer bazı özellikler arasındaki ikili ilişkiler ile ilgili korelasyon katsayıları

VRM YPSA KÇSA BBY KBY SPÇP OSÜR KÇUZ KÇÇP THSR TNSY SMÇP BTA HL

YPSA 0.386** KÇSA 0.314** 0.205** BBY 0.359** 0.400** 0.225** KBY -0.180** 0.240** 0.124* 0.508** SPÇP -0.484** -0.201** -0.148** 0.040öd 0.461** OSÜR -0.119* 0.173** 0.157** 0.226** 0.453** 0.469** KÇUZ 0.639** 0.494** 0.280** 0.422** 0.179** -0.191** 0.170** KÇÇP 0.689** 0.106öd 0.020öd 0.305** -0.236** -0.244** -0.216** 0.284** THSR -0.138* -0.035öd -0.174** 0.046öd 0.109öd 0.280** 0.138* -0.245** 0.185** TNSY 0.551** 0.277** 0.166** 0.253** 0.038öd -0.243** -0.019öd 0.695** 0.340** -0.197** SMÇP 0.110öd 0.052öd -0.025öd 0.090öd 0.025öd 0.168** 0.158** 0.046öd 0.457** 0.399** -0.005öd BTA 0.795** 0.213** 0.172** 0.352** -0.161** -0.297** -0.076öd 0.559** 0.679** -0.194** 0.312** 0.186** HL -0.619** -0.247** -0.264** -0.131* 0.309** 0.422** 0.265** -0.335** -0.536** 0.209** -0.354** -0.039öd -0.562** YAĞ -0.314** 0.194** -0.035öd 0.061öd 0.346** 0.303** 0.174** -0.094öd -0.304** 0.293** -0.168** -0.074öd -0.337** 0.211**