İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı

“Kapsam kuramları içerisinde yer alan ihtiyaç hiyerarşisi kuramı Maslow’a aittir. Bu kuram kişilerin doğuştan gelen ihtiyaçları üzerine kuruludur. İhtiyaçlar hiyerarşisi kuramında bireylerin doğuştan sahip oldukları ihtiyaçlar belirli bir sıraya konulmuştur. Belirlenen ihtiyaçlar belirli bir doygunluk seviyesine ulaştıktan sonra diğer basamaktaki ihtiyaç önem kazanmaktadır. Her bir basamaktaki ihtiyaç karşılanmalı ki birey diğer bir basamağa geçebilsin. İhtiyaç hiyerarşi kuramında doğuştan gelen ihtiyaçlar beş gruba ayrılmıştır. Kişiler için bu ihtiyaçların önem sıralaması değişmektedir. Maslow ihtiyaçlar hiyerarşi kuramı şu şekildedir;”73

71 _{Tamer Koçel, İşletme Yöneticiliği, Beta A.Ş., İstanbul, 2001, s:363.} 72 _{Koçyiğit, a.g.e., 2015, s. 13.}

31

Şekil 2.3. Maslow ihtiyaç hiyerarşisi 74

a) Fizyolojik İhtiyaçlar: “İhtiyaçlar hiyerarşi kuramında motivasyon sürecinin

en alt basamağında fizyolojik ihtiyaçlar bulunmaktadır. Bu ihtiyaçlar kişilerin dünyaya gelmeleri ile birlikte hayatta kalabilmeleri ve hayatlarına devam edebilmeleri için öncelikle gerekli olan ihtiyaçlardır. Fizyolojik ihtiyaçlar genel olarak yeme, içme, hava, su ve cinsel ihtiyaçları kapsamaktadır. Fizyolojik ihtiyaçlar kişiler için temel gereksinimlerdir. Bu ihtiyaçların belirli bir oranda karşılanması gerekmektedir. Fizyolojik ihtiyaçlar belirli bir oranda karşılanmadığı takdir de kişi diğer ihtiyaçlarını yapamaz ve bu basamakta kalır. Fizyolojik ihtiyaçlar kişinin yaşama devam etmesini sağlayan ve mutlaka karşılanması gereken ihtiyaçlar arasındadır.” 75

b) Güvenlik İhtiyacı: “Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramının ikinci

basamağını ise güvenlik ihtiyacı oluşturmaktadır. Temel gereksinimlerini yani fizyolojik ihtiyaçlarını karşılayan birey bir üst basamak olan güvenlik

74 _{Koçel, a.g.e. 2011,s. 387}

32

basamağına çıkar. Kişi kendini bedene güvende hissetmek ister. Bu doğrultuda çalışanlar da kendilerini çalışma süresince kendini güvende hissetmek ister. Yanı çalışanlar iş güvencesi arar. Çalışan kendini ve geleceğini güvende hissederse motivasyonu artar. Çünkü gelecek kaygısı yaşamaz ve böylece kendini işine adar ve severek isteyerek işini yapar. Yaptığı işten doyum kazanır ve verimlilik artar.” 76

c) Toplumsal İhtiyaçlar: “Sosyal bir varlık olan kişiler içinde bulunduğu

toplumda diğer bireylerle iletişim kurar. Bireyler kendilerine çevre edinme ve bu çevreye ait olma ihtiyacı duyarlar. Bir grup ya da topluluğa ait olma kişiler için çok önemlidir. Bir gruba ait olma ve diğer kişiler tarafından sevilme, takdir edilme ve saygınlık kazanma kişilerin sosyal hayatları için önemlidir. Bireylerin bu ihtiyaçlarının karşılanmaması kişilerde yalnızlık duygusuna neden olur. Bireyler çalışma ortamında da çalışma saatleri içerisinde diğer kişiler ile iletişim kurmaktadır. Çalışma arkadaşları ile iyi iletişim kurumları, iyi anlaşabilmeleri çalışanlar da aitlik duygusu yaratacaktır. Böylece çalışanların çalışma ortamı ve çalışma arkadaşları ile ilgili yaşadığı sorunlar ortadan kalkacağı için iş tatmini artacaktır.” 77

d) Saygınlık İhtiyacı: Her birey içinde bulunduğu toplum tarafından saygınlık

kazanmak ister. Başkaları tarafından tanınma takdir edilme kişilerin ihtiyaçları arasındadır. İş yerinde çalışan kişiler iş yerinde bulunan diğer kişiler tarafından ve yöneticiler tarafından takdir edilmek ve saygı duyulmak ister. İhtiyaçlar hiyerarşisine göre maddi gereksinimleri karşılandıktan sonra ego tatmini başlar. Ego ise kişinin mevki ve sahip olduğu unvanla karşılanır. Maslow’a göre bu ihtiyaçlar iki grupta toplanır;78

✓ Bağımsızlık, kabiliyet, güç

✓ İtibar, saygınlık, takdir edilme

e) Kendini Gerçekleştirme: “Maslow’un ihtiyaç hiyerarşi kuramındaki son

basamak kendini geçekleştirme basamağıdır. Bütün fizyolojik, güvenlik, saygınlık kazanma ve diğer toplumsal ihtiyaçları belirli bir oranda karşılanan kişiler de artık kendini gerçekleştirme ihtiyacı doğar. Kendini gerçekleştirme ihtiyacın da bireyler kendi yetenek be potansiyellerini kullanarak kendilerini

76 _{Enver Özkalp ve Zeyyat Sabuncuoğlu, Örgütlerde Davranış, Anadolu Üniversitesi Yayınları,} Eskişehir, 1995, s.86-87

77 _{Özkalp ve Sabuncuoğlu, a.g.e., s.87.} 78 _{Özkalp ve Sabuncuoğlu, a.g.e., s.87.}

33

geliştirmeyi ve daha iyi olmayı arzulamaktadır. Kendini gerçekleştirme ihtiyacı iyi bir şekilde kullanılırsa iyi bir verim sağlanabilir. İşletme yöneticilerinin çalışanların kişisel gelişimleri için olanak sağlamaları ve bu konuda çalışanlarına gerekli desteği vermeleri gerekmektedir. İşletmeler çalışanlarına eğitimler düzenleyerek kişide var olan bilgi ve yeteneği ortaya çıkarabilir ya var olan yeteneğini geliştirebilir. Böylece çalışan yeteneklerini tam olarak işinde kullanabilir. Kendini yetenek ve becerisine göre bir işte çalışmak kişinin motivasyonunu ve iş tatmin düzeyini artıracaktır. Çünkü kişi işini yaparak ve isteyerek yapacaktır.”79

“Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramı hemen hemen herkes tarafından bilinmektedir. Birçok kuramcı tarafından bilinen bu kurama bazı araştırmacılar ortak bir payda da buluşamamıştır. Bazı araştırmacılara göre beş basamak herkes için geçerli değildir. Özellikle ilk üç basamağın önem sırası kişilere göre değişmektedir. Bireylerin sahip olduğu bireysel özelliklerin yanı sıra bireylerin içinde yaşadığı toplum ve toplumsal özellikler nedeniyle üç basamağın önem sıralaması değişmektedir. Bu nedenle ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramı evrensel bir kuram olarak kabul edilmemektedir. bu kuramda evrensel olarak kabul edilebilecek tek bir sonuç ;kişilerin zamanla ihtiyaç, arzu ve isteklerinin artacağıdır. Bireylerin ihtiyaçları karşılandıkça daha fazlasını isteyecek ve yeni ihtiyaçlar ortaya çıkacaktır.” 80