Çeşitli konularda yazdığı üzere Selçuk Es, Konya ve İlçelerinin idari ve belediye konularına da değinmiştir. Bir yazısında Konya Genel Meclisi Tutanaklarından hareketle aşağıdaki değerlendirmeleri yapmıştır153
:
152Selçuk Es, “Nereye Gidiyoruz”, Yeni Konya, No: 11089, 28 Haziran 1978, s. 2; “Nereye Gidiyoruz”, Yeni
Konya, No: 11087, 1 Temmuz 1978, s. 2.
153Selçuk Es, “Konya Genel Meclisi Tutanakları (1914-1919) Yıllarından Özetler”, Yeni Konya, No: 11556, 2 Ocak 1980, s. 2; “Konya Genel Meclisi Tutanakları (1914-1919) Yıllarından Özetler”, Yeni Konya, No: 11557, 3
74
“1914 yılında Kadınhanı yeniden ilçe oluyor. İlk ilçeliği 1867 yılında ilk defa ilçe olmuş bir süre sonra halk ilçeliği kabul etmemiş tekrar nahiye olarak idare edilmiştir. Bu yıl içersinde Konya merkez ilçesinden; Meram, Akviran, Kızılveran, Sille ve Çumra nahiye oluyor. Kadınhanı, Karabağ, Umranlı, Akşehir, Yunak, Karaman, İbrala ve Efgan birinci sınıf nahiye oldu. Bozkır’ın Dinek, Ereğli’nin Çayhan, Ermenek’in Fariske, Beyşehir’in Balkanda, Karapınar’ın Hotamış köyleri, ikinci sınıf nahiye oldu. Bu yıl içerisinde Karaman, Nevşehir, Isparta, Burdur’da Osmanlı Bankası şubeler açtı. Bu sene Karapınar’a Posta Telgraf İdaresi açıldı. Hadim PTT İdaresi açılamadı.
Bu sene Konya vilayeti adına Fransa’ya Mümtaz Efendi isminde bir idadi öğrencisi Ticaret ve İktisat Tahsiline, Niğde’den Abidin Efendi isimli öğrenci Belçika’ya Liyej Üniversitesine elektrik mühendisliği tahsiline gönderilmiştir. Birinci Dünya Savaşı çıkınca yurda dönmüşlerdir. Yine bu devre de Aksaray üyesi Aksaray’ın Konya iline bağlanmasını istemiştir. Teklifi kabul edilmiş, Bakanlığa gönderilmiş cevap alınamamıştır. Bu devre de Konya şehri halkı para yardımı toplanması ile Kafkas Cephesi ordusunu yüz yataklı seyyar bir hastane almış, ameliyat aletleri Almanya’dan getirtilmiş, Erzurum Ordu Karargâhına hediye gönderilmiştir. Konya ve ilçe nahiye yolları imar programına alınmıştır. Genel meclis Bayındırlık bütçesinden sonra Milli Eğitim bütçesini konuşmaya başlamış, bu zamanda okullarının bakımsızlığını delegeler acı dolu sözlerle dile getirmişlerdir. Karaman ve Yalvaç’a İdadi okul açılması kararı alınmıştır”.
Birinci Dünya Savaşı yıllarının doğurduğu atmosferin etkisi, Selçuk Es’in aktarmış olduğu bu yazıda açık olarak görülür. Aynı şekilde Vilayet Meclisi’nin aşağıdaki yazısı da dönemin anlaşılması açısından manidardır154
:
“Vilayet Meclisi İdare toplantısında 2 Şubat 1915 14 Pazartesi günü il sağlık bütçesinin konuşması ile Vali Azmi Bey’in başkanlığında başladı. İlk konuşmayı Konya üyesi Gevraki Hocazade Vehbi Efendi aldı. Vehbi Hoca şef, laboratuar gibi bazı kelimelerin anlaşılmadığını bunların Türkçe karşılığı yazılması ve konuşulmasını istedi.
Ocak, s. 2; “Konya Genel Meclisi Tutanakları (1914-1919) Yıllarından Özetler”, Yeni Konya, No: 11558, 4 Ocak, s. 2.
154Selçuk Es, “1914-1915 Yılları Konya Genel İl İdare Kurulu Toplantı Tutanakları Özeti”, Yeni Konya, No: 11562, 9 Ocak 1980, s. 2,5; “1914-1915 Yılları Konya Genel İl İdare Kurulu Toplantı Tutanakları Özeti”, Yeni
75 Konya 1914 yılında şu üç hastalıktan çırpınıyor, Frengi, Verem, Sıtma. Bir de buna Balkan Savaşı’ndan hatıra olarak kalan Lekeli Humma dediğimiz tifüs, Kolera hastalığı halk arasında bitten geçen hastalıktır. Konya delegesi Gevrakizade Vehbi Hoca ile Hadimli Mehmet Vehbi Hocalar, mektep ve medreselerin sağlık müdürlüğünce kapatıldığından şikâyet ettiler. Sağlık müdürü bunun sebebinin de şehirde çıkan tifüs vakaları olduğunu ve okulların iki güne açılacağını söyledi.
Bütçeye Konya Merkez Hastanesinden başlandı, bir yıllık bütçesi 144000 kuruş olarak kabul edildi. Bu toplantı da depremden yıkılan Isparta ve Burdur Hastaneleri yerine muvakkat olarak tahtadan barakalarla elli yataklı hastane yapılması uygun görüldü. Bunun aynının Bor İlçesine de yapılması belirlendi. 1915 yılı Konya İli Genel İdare Bütçesi 23 milyon kırk yedi bin altı yüz doksan kuruş gider, 30 milyon kuruş gelir tespit edilerek edildi ve İl Daimi Encümen üyeliği seçimi yapıldı. Mazhar Efendi daimi encümen üyesi seçildi. Ermenek İlçesinin Adana’ya bağlanması isteği reddedildi”.
Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı yıllarda Konya’da (1914), frengi, verem, sıtma ve tifüs gibi hastalıklar görülmüştür. Bu hastalıklar nedeniyle okulların kapandığı ve çeşitli toplumsal sorunların yaşandığı da, bu yazılardan tespit edilmiştir.
Selçuk Es, diğer bir yazısında Cumhuriyetten evvel Konya Belediyesinin İtfaiye teşkilatının bulunmamasından şikâyetçi olarak, yaşana süreçle ilgili bazı tespitler yapacaktır155: “Cumhuriyetten evvel Konya Belediyesinin İtfaiye teşkilatı yoktu. Ancak yangın söndürmekten ziyade yolların tozunu yaz günü bastırmak için büyük boy emme tulumba vardı ki bu da 1917-1918 yıllarında hükümet alanında bugünkü kütüphane önüne oturtulur, iki tekerlekli araba üzerine monte edilmiş büyük varille tek atın çektiği su burada boşaltılır. Tulumbaya halkta yardım ederek kolu çekilmek suretiyle Meydan sulanırdı. Benim çocukluğumda bu işi belediye sonradan da itfaiye teşkilatı kurulunca çavuş olan Merhum Attar Şaban Şahin’in babası Silleli Ahmet Çavuş yapardı. Silleli Ahmet Çavuş’un ölümünden sonra Konya Belediyesi ilk defa olarak Fiat marka dolma lastik tekerlekli İstanbul Belediyesinden bir arasöz satın aldı ve ilk defa Belediye İtfaiye teşkilatı kuruldu. Temizlik işleri amelesi aynı zamanda itfaiye eri sayılırdı. İkindi akşam arası işten gelen ameleler Elmas Onbaşının idaresinde yangın miğferlerini giyerek yangın söndürme talimleri yaparlardı. Emme basma tulumbayı Medrese Meydanlığında sırtta taşıyarak su çekiciler,
76
tulumba basıcılar ve kanca ile çekiciler çeşitli hareketlerde bulunurlardı. Bugünkü itfaiye teşkilatı 1980 yılında modern şeklini almıştır”.
Yukarıdaki değerlendirmeler, teknolojik açıdan ve yaşam kalitesi açısından değişen Konya’nın toplumsal ve kurumsal açıdan tarihi süreci hakkında ciddi bilgiler vermektedir.