İşveren Yıllık Cirosu

395

Çiloğlu; a.g.m., s.39-41

İş Arayan

İşgücü Yapısı

İşveren

169 kaldıramaz.396

Bu bağlamda teĢviklerin asıl hedefi, teĢviklere olan ihtiyacın ortadan kaldırılması olmalıdır. ĠĢgücü piyasasında teĢviklerin etkin olabilmesi için planlı hareket edilerek, bir yandan istihdam teĢvikleri yoluyla gelir transferi yapılırken, bir yandan da aktif iĢgücü programları ve örgün eğitim sistemi yoluyla iĢgücünün niteliği yükseltilmelidir. Eğitim istihdam bağlantısının sağlıklı kurulduğu bir sistemde insan gücü planlamasıyla, hangi mesleklerin öne çıkacağı belirlenerek eğitim programları bu yönde yapılandırılabileceği gibi; geliĢtirilmesi istenen sektörler için insan kaynağı yetiĢtirmek amacıyla, eğitim programlarına yön verilmesi de mümkün olacaktır.

ĠĢgücü piyasasında kısa vadeli iyileĢmelerden çok, desteklerin orta ve uzun vadeli programlarla düzenlenmesi, teĢviklerin etkinliğini artıracaktır. Bu Ģekilde düzenlenen teĢvik programlarında uzun vadeli projeksiyonlarla yol haritası çizilmeli, ancak beklenmedik durumlara karĢı esnekliğe imkân verecek Ģekilde tasarlanmalıdır

Kamu otoriteleri, sonuçların baĢarısız olarak değerlendirilmesinden çekinerek teĢviklerin etki analizinin yapılmasından imtina edebilmektedirler. Ancak baĢarısız uygulamalara devam edilmesi orta ve uzun vadede daha büyük risk taĢıyabilmektedir. Bu konuda, uzun vadeli politikalar izlemek için teĢviklere iliĢkin etki analizleri yapılması, baĢarısız teĢviklerin uygulamadan kaldırılması, baĢarılı teĢviklerin artırılarak devam etmesine karar verilmesi noktasında belirleyici rol oynayabilir.

ĠġKUR, özellikle iĢveren hizmetleri sunan birim çalıĢanlarına Türkiye‟de istihdam teĢvik mevzuatı ve uygulamalarını içeren bir hizmet içi eğitim organizasyonu sağlayarak, iĢverenlere yapılacak yönlendirmelerin etkinliğini artırabilir.

Bürokratik ĠĢlemlerin Azaltılması 4.4.7.

Türkiye‟de teĢvik uygulamalarında, bürokratik iĢlemler oldukça fazladır ve yoğun bir dokümantasyon süreci yaĢanmaktadır. Bu iĢlemler kolaylaĢtırılarak daha esnek bir yapı kurulabilir.397

396

A.g.m., s.33 397

DEĠK; Dünya’da ve Türkiye’de YurtdıĢı Doğrudan Yatırımlar, YurtdıĢı Yatırımlar ÇalıĢma Grubu, Ġstanbul, Ağustos, 2012, s.60 http://www.ydy.gov.tr/dosya/up/OFDI_Turkiye.pdf

170 Denetim

4.4.8.

Türkiye‟de teĢviklerle ilgili karar alma ve denetim mekanizmaları genellikle merkezi idare tarafından yapılmaktadır. Bu uygulama, bazı durumlarda yerel dinamiklerin göz ardı edilmesine ve denetlenmesi gereken bazı alanlarda etkin denetim mekanizmalarının iĢletilememesine neden olabilmektedir. Bu sorunun üstesinden gelebilmek için, yerel idarelerle yapılacak iĢbirliğinin geliĢtirilmesi, karar alma sırasında yerel dinamikleri de göz önüne alabilmek için yerel idarecilerin fikirlerinin alınması yararlı olabilir. Ayrıca yerel idare tarafından yürütülebilecek denetim konuları belirlenerek denetim için destek alınması da gündeme alınabilir.

Tanıtıcı Faaliyetler 4.4.9.

ĠĢverenler ve çalıĢanlar tarafından Türkiye‟deki mevzuat dili anlaĢılır bulunmamaktadır. TeĢvik mevzuatının son derece karıĢık, dağınık ve anlaĢılmaz oluĢu veya anlaĢılması için uzman yardımı gerektirmesi, sistemin pratiklikten yoksun olması, teĢvik uygulamalarının baĢarısını olumsuz etkilemektedir.398

TeĢviklerin etkinliği, iĢverenin iĢe alım iĢlemlerini yürüten baĢta muhasebe ve insan kaynakları olmak üzere ilgili personelin bilgi ve yeteneklerine bağlı kalmaktadır. Bu amaçla, ABD‟de olduğu gibi ĠġKUR nezdinde istihdam teĢviklerine iliĢkin iĢ ve iĢlemleri basit bir dille aktaran araçlar kullanılabilir. Bunlar araçlar kamu spotları olabileceği gibi, internet kullanımı giderek yaygınlaĢmakta ve daha az maliyetle büyük bir kitleye ulaĢma imkânı olduğundan internet kanalları da olabilir. ABD‟de Workforce3

One platformunda YouTube videoları aracılığıyla verilen bu hizmet, Türkiye‟de de YouTube videoları veya Kurumların mevcut portalları üzerinden yayınlanacak kısa videolar veya görsel sunumlar Ģeklindeki anlatımlarla toplumun bilinçlendirilmesi için kullanılabilir.

Türkiye‟de iĢ arayanlar ve iĢverenler kimi zaman ĠġKUR‟a internet üzerinden kayıt olunabileceğini dahi bilmemektedir. Ayrıca internet portalının kullanıcı dostu olmaması da kayıt iĢlemleri sırasında hem iĢveren hem de iĢ arayan açısından Ģikâyetlere neden olabilmektedir. Ġnternet portalının kullanıcı dostu bir yapıya

398

171

kavuĢturulması çalıĢma iliĢkileri açısından gerekli olduğu kadar 6111 sayılı Kanun kapsamında ĠġKUR‟a kayıtlı bireyler için verilen ilave 6 aylık teĢvikten daha fazla yararlanılması açısından önemlidir.

4.5. TÜRKĠYE’DEKĠ ĠSTĠHDAM TEġVĠK SĠSTEMĠNĠN FĠNANSMANI ĠÇĠN ÖNERĠLER

Diğer Bölümlerde de belirtildiği gibi Türkiye‟de teĢvik politikaları çok sayıda kurum ve kuruluĢ tarafından yürütülmekte ve çok sayıda kurum ve kuruluĢ tarafından finanse edilmektedir. TeĢviklerin daha sade bir yapıya kavuĢturulması, etkinliğinin daha sağlıklı izlenebilmesi ve OECD ve EUROSTAT‟ın kullandığı sınıflandırma sistemine uyum sağlanabilmesi için bir “Ġstihdam TeĢvik Fonu” oluĢturulması ve TeĢviklere iliĢkin tüm ödemelerin bu fondan yapılması yararlı olabilir.

Söz konusu fon, fon yönetiminde tecrübeli ve baĢarılı olan ĠġKUR bünyesinde oluĢturulabilir. Ayrıca Ġstihdam TeĢviklerine iliĢkin tüm sorumluluğun ÇSGB çatısı altında ĠġKUR tarafından uygulanması, fonun iĢleyiĢini daha sağlıklı hale getirebilir. Bu amaçla, istihdam teĢviklerinin finansmanı için ilgili tutar, diğer Bakanlıklara aktarılmadan Hazine tarafından doğrudan TeĢvik Fonuna aktarılabilir. Bu tutar her yılbaĢında, bir önceki yıl verilerine göre hesaplanacak tahmini bir tutar olabileceği gibi, yıllar itibariyle sabit oranlarla artan bir tutar olarak da hesaplanabilir. Aynı Ģekilde iĢsizlik sigortası fonundan da belirli bir yüzde her yıl istihdam teĢvik fonuna aktarılabilir.

Verilen teĢvikin yapısında göre, örneğin eğer sigorta prim teĢviki verildiyse SGK‟ya yapılacak prim ödemelerinin bu fondan tek kalemde yapılması sağlanarak bürokratik iĢlemlerin azaltılmasının yolu açılabilecektir.

Ancak fonun varlığı halinde sadece sigorta prim teĢvikleri değil, bu yönde bir irade olması halinde yukarıda belirtilen ücret sübvansiyonu, kreĢ destekleri, giriĢimcilik destekleri gibi teĢvik çeĢitlerinin de finansmanı konusunda esneklik sağlanabilecektir.

Engelli ve eski hükümlü çalıĢtırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen iĢverenlere kesilen ceza paraları fonu, engellilere yönelik aktif istihdam tedbirleri için kullanılmaktadır. Ġstihdam teĢvikleri de aktif istihdam tedbirleri arasında sayılmaktadır.

172

ĠġKUR‟da söz konusu ceza paraları fonundan harcama yapılırken takip edilmesinin kolay olması için, fonun harcanmasına yetkili Komisyonun verdiği karar doğrultusunda ilgili tutar, ĠġKUR‟a aktarılmakta ve programlar düzenlenmektedir.399

Dolayısıyla Ġstihdam TeĢvik Fonu Sisteminde de engelliler için yapılacak harcamaların uluslararası sınıflandırmaya uyum sağlanması açısından bu fona aktarılarak, muhasebeleĢtirilmesi aktif istihdam tedbirleri için yapılan harcamaların tespiti açısından kolaylık sağlayabilecektir. Ancak burada engelli ve eski çalıĢtırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen iĢverenlere kesilen ceza paraları fonunun baĢka bir amaçla kullanılması söz konusu olamayacağı için, yalnızca harcanmasına karar verilen kısmın, muhasebeleĢtirmek amacıyla aktarılması yararlı olabilir. Engelliler için iĢyerlerinin uyumlaĢtırılmasına yönelik desteklerin de bu fon aracılığıyla verilmesi gündeme alınabilir.

OECD ve EUROSTAT‟ın kullandığı sistemde, Kamu Ġstihdam Kurumlarının Aktif ĠĢgücü Programları için yaptığı harcamalar hesaplanırken, ülkedeki diğer kurumlar tarafından yürütülen hizmetler dikkate alınmamaktadır. Dolayısıyla ĠġKUR bünyesinde oluĢturulacak bir istihdam teĢvik fonu, yürütülen aktif iĢgücü programlarının ve bunlara yapılan harcamaların doğru hesaplanabilmesi açısından önem arz etmektedir.

Böyle bir teĢvik fonunun varlığı ve bu fonda birikecek tutarlar, kriz dönemlerinde de hızlı ve etkin kararlar alabilmek açısından esneklik sağlayabilecektir. Herhangi bir kriz durumunda ilave teĢvikler verilerek krizin derinleĢmesinin önüne geçilebilecektir.

Ayrıca böyle bir fonun varlığı, istihdam teĢvikleri konusunda mükerrer fonlamanın ve kurumlar arası yetki ve sorumluluk çatıĢmalarının önüne geçebilecektir.

399

Engelli ve Eski Hükümlü ÇalıĢtırmayan ĠĢverenlerden Tahsil Edilen Ġdari Para Cezalarını Kullanmaya

173 ġekil 30. Öneri: TeĢvik Fonunun ĠĢleyiĢi

Ġstihdam