Otel işletmeciliğinin ortaya çıkışı hanlara kadar gitmektedir. Paranın bulunmasıyla ticaret, insanlara seyahat etme ve gittikleri yerlerde otel ihtiyacı doğurmuştur. Seyahat eden insanlara ayrılan otel işletmeleri, gerçek anlamda batıda hanlar, doğuda ise kervansaraylarla başlamıştır. Otel kavramı henüz bir tanımı bulunmayan ve bu işletmelerle ilgilenenler tarafından tanımı üzerinde tartışılan bir kavramdır. Çünkü gelenekleri, milliyetleri, dilleri, dinleri, mali güçleri, seyahat amaçları, hayat standartları, zevkleri birbirinden farklı olan turistlerin ihtiyaçlarını karşılamak zorunda bulunan bir işletmenin tanımını yapmak güçtür (Olalı ve Korzay, 1993). Bu yüzden birbirinden farklı otel tanımları bulunmaktadır. Bu tanımlamalardan bazıları şu şekildedir;
2634 sayılı turizm teşvik kanununun 37. maddesinin A fıkrasının 2. bendi hükmü uyarınca 22 Mayıs 1983 tarih ve 18060 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Turizm yatırım ve işletmeleri nitelikleri yönetmeliğinin” 67. maddesinde “Oteller, asıl
39 fonksiyonları müşterinin geceleme ihtiyaçlarının sağlamak olan bu hizmetin yanında yeme-içme, eğlence ihtiyaçları için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri de bünyesinde bulundurabilen en az 10 odalı tesisler olarak tanımlanmıştır. Diğer bir tanıma göre; otel, yapısı, teknik donanımı, konforu ve bakım koşulları gibi maddi, sosyal değeri, personel hizmet kalitesi gibi elemanlarıyla uygar bir insanın arzu ettiği nitelikte geçici bir otel ve kısmen beslenme ihtiyaçlarını bir ücret karşılığında karşılamayı meslek olarak kabul eden ekonomik, sosyal ve disiplin altına alınmış işletmelerdir (Olalı ve Korzay, 1993). Başka bir tanımda ise otel yer yabancısı olan kişilerin otel, yeme-içme ve eğlence gibi ihtiyaçlarına cevap verecek olan ve belli standartlara sahip olan ticari kuruluşlardır (Dereli, 1989).
2.4.1. Otel İşletmelerinin Özellikleri
Otel işletmelerinde hizmet üreten bir fabrika olarak da ifade edilebilir. Bu işletmelerin özelliklerine bakıldığında otel işletmeleri diğer ticari ve sanayi işletmelerinden farklı özelliklere sahiptirler. Otel işletmelerinin genel özellikleri şu şekildedir (Duran, 2003; Olalı ve Korzay, 1993);
• Otel işletmelerinde üretim büyük ölçüde emek gücüne dayalıdır,
• Üretim, emek-yoğun ve tekno-yoğun özellikler göstermektedir. Önbüroda bilgisayar kullanımı, mutfak ve çamaşırhanede kullanılan makineler vb., • Otel işletmelerinde müşteri ağırlanması temel hizmet olduğundan belli bir
sayının altında personel çalıştırmak mümkün değildir,
• Oteller haftanın her saati faaliyettedir. Yani diğer insanlar dinlenirken personel çalışır haldedir,
• Müşterilere sağlanan hizmetin talep anında sunulmak üzere stok edilmesi veya başka yere taşınması imkânsızdır,
• Otelde hizmetlerin yapılması departmanlar ve personeller arası işbirliği gerektirir,
• Otel işletmelerinde satışlar, politik ve iklim şartlarındaki değişimlerden kolay etkilenmektedir,
• Otelde üretilen hizmetin müşteriye götürülmesi imkânsızdır. Bu yüzden müşterilerin otele gelmeleri gerekir,
40 • Otel işletmeleri yatırımları bakımından endüstri işletmelerinden farklıdır.
Büyük sermaye gerektirir.
2.4.2. Otellerin Sınıflandırılması
Türkiye’de otel işletmeleri, turizm işletme belgeli ve belediye belgeli olmak üzere iki grupta değerlendirilmektedir. Turizm işletme belgeli oteller, turizm bakanlığı tarafından değerlendirilirken, belediye belgeli oteller ise belediyelerin denetimi altındadır. Turizm bakanlığının denetimi altındaki işletme belgeli oteller, dünya standartlarına uygun olarak otellerin sahip olduğu mimariye ve donanımına bakarak beş ayrı yıldıza ayrılmıştır. Aşağıda açıklanacak olan sınıflandırma araştırmanın kapsamında olan 3, 4 ve 5 yıldızlı oteller yani yıldızlamalarına göre yapılacaktır. 1983 yılında yürürlüğe giren ve ardından birkaç kez değiştirilen ve halen devam eden “Turizm Teşvik Kanununa” göre yürürlükte bulunana 37. maddeye bağlı olarak oteller yıldızlarına göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre tek, iki, üç, dört ve beş yıldızlı oteller olarak aşağıda açıklanmaktadır (Duran, 2003). Bu sınıflandırma aşağıdaki Tablo: 2.2. sunulmuştur.
Tablo 2.2: Otellerin Sınıflandırılması Plan tiplerine göre (Amerika, Avrupa vb.), Müşteri tiplerine göre,
Müşterilerin kalış süresine göre, Faaliyet sürelerine göre,
Ulaştırma araçlarına olan bağlantılarına göre, Büyüklüklerine göre,
Sahip olduğu yıldızlarına göre.
Kaynakça: DURAN, EROL., 2003, Otel İşletmelerinde Bilgi Teknolojilerinin Rekabet
Avantajları, Yüksek Lisans Tezi, On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tek yıldızlı oteller: En az 10 odalı girişte rüzgârlık, lobi, telefon kabini ve vestiyerden oluşan bir kabul holü bulunmaktadır. Lokantası yoksa büfe hizmeti verebilir. Emanet kasası, PTT hizmetleriyle ilk yardım dolabı olmalıdır.
41 İki yıldızlı oteller: tek yıldızlı otellerin özeliklerine ek olarak en az 20 oda, telefon santrali bölümü ve odalarda da telefon olmalıdır.
Üç yıldızlı oteller: iki yıldızlı otellerin özelliklerine ek olarak en 30 odalı yönetim odaları, oturma salonunda ve bağımsız bölümde bar düzenlemesi, müşterinin inip- çıkacağı merdiven sayısı ikiden fazla ise otelin kapasitesi ile orantılı asansör, odalarda klima, halı, seramik eşyalar, alakart tabldot servisi olan lokanta, TV (yoksa müzik yayını), en az 50 kişilik çok amaçlı salon ve yatak katlarında kat ofisi olan işletmelerdir.
Dört yıldızlı oteller: üç yıldızlı otellerin özelliklerine ek olarak en az 100 oda, servis girişi, servis asansörü veya merdiveni ile bağımsız bagaj odası, telefon kabinleri olan kabul holü, kat merdiveni, birinci sınıf lokanta, çamaşırhane hizmetleri, yemek salonu, bar, resepsiyon holü, genel mahallerde spor tesisleri, 24:00–05:00 saatleri arasında faaliyet gösteren oda servisi, tüm hacimlerde klima tesisatı, ilk yardım gereçleri odası, banyolarda saç kurutma makinesi, bay-bayan kuaförü, turizm amaçlı küçük satış yerleri ve fuayesi olan tesislerdir.
Beş yıldızlı otel işletmeleri: dört yıldızlı otel özelliklerine ek olarak en az 200 odalı olan, odaları banyo hariç 20 metre kare üzerinde olmalıdır. en az iki adet çok amaçlı salon, sekreter ve çeviri hizmetleri, en az 100 kişilik toplantı salonu, banyolarda küvet, resepsiyonla bağlantılı telefon ve alarm sistemi, uydu ve video yayın imkanları, garaj, en 80 metre kare yüzme havuzu, gece kulübü, disko, 24 saat oda servisi, pastane servisi veren salon, en 40 metre karelik jimnastik salonu, sauna, Türk hamamı, masaj odası, squash salonu, birinci sınıf lokanta, çamaşırhane (ütüleme ve terzi dahil), 24 saat doktor ve hemşire hizmeti sağlayan ilk yardım odası bulunan işletmelerdir.