İnsanların türlü ihtiyaçları vardır. İnsanların ihtiyaç ve isteklerini karşılayan mal ve hizmetleri kendilerinin yaratması olanaksızdır. Farklı farklı olan, Mal ve hizmetler başka kişiler tarafından yapılmaktadır. Dolayısı ile ihtiyaçların giderilmesi için başkalarının yaratmış olduğu mal ve hizmetlerden yararlanılmaktadır.
İşletmeler insanların ihtiyaçlarını gidermek için üretilen ya da sunulan mal ve hizmetleri karşılayan iktisadi birimlerdir. İşletmeler üretilen mal ve hizmeti sunmak için çeşitli faaliyet alanlarında bulunmaktadır. Bu faaliyet alanlarında hammadde satın alırlar, mal alıp satarlar ve işçi çalıştırırlar. Buna bağlantılı olarak da ödeme, para tahsili ve buna benzer çok sayıda işlemler yapmaktadırlar. İşletmelerin bu faaliyetleri uygularken kaynak ve varlıklarında birçok değişiklikler meydana gelmektedir. İşletmede muhasebe bu bağlamda faaliyetlerdeki oluşan bu değişimlerin saptanmasını ve bunlara göre alınan kararların tekrar kullanılabilecek bilgiler haline
48 Metin Aktaş, “Türkiye’de Sermaye Piyasalarının Gelişme Trendi ve Ekonomik Büyüme ile İlişkisi”,
Yönetim, Sayı: 55, 2006, s. 48.
34
dönüştürmektedir. Bu çerçeve ile baktığımızda daha önce de tanımladığımız muhasebe tanımı aşağıdaki şekilde de tanımlanabilmektedir.50
"Muhasebe, bir işletmede meydana gelen değer ve miktar artış ve azalışlarının sürekli şekilde kaydeden, belirli dönemlerde bunların özetini çıkaran (bilanço düzenlemesi gibi...) sonucu saptayan (kar- zarar tablosu düzenleme), raporlayan ve bunları yorumlayarak ilgisi bulunduğu kişilere ve kurumlara, amaçlarına uygun yararlı bilgiler sağlayan, sanat, bilim ve uygulamadır."51
2.2.1. Kaydetme Fonksiyonu
Kaydetme fonksiyonu işletmede gerçekleşen mali işlemlerin belgelere dayanarak muhasebe sistemine göre yevmiye defterlerine (günlük deftere) kayıt yapılması aşamasıdır. Muhasebenin en önemli ve ilk fonksiyonudur. Kayıtlar bu fonksiyonda doğru ve düzgün tutulmadığı takdirde diğer fonksiyonların da bir anlamı kalmaz. Belgeye dayalı her işlem yevmiye defterine kaydedilmek zorundadır. Kaydetme fonksiyonu gerçekleşmeden diğer fonksiyonlara geçmek mümkün olmaz. Muhasebe sisteminde tek taraflı ve çift taraflı kayıt sistemi olmak üzere iki tür kayıt yöntemi vardır. Çift taraflı kayıt sisteminde muhasebe kayıtları yevmiye defterine kayıt yapılır52.
2.2.2. Sınıflandırma Fonksiyonu
Yevmiye defterine kaydedilen bilgilerin aynı özelliklere sahip olanlarının hesaplar bazında derlenip niteliklerine göre gruplara ayrılmalıdır. Böylece farklı nitelikteki ve gruplardaki işlemleri birbirleri ile karıştırmadan farklı sınıflarda incelenebilir. Sınıflandırma işlemleri muhasebe sistemi dâhilinde muhasebe defterlerinden büyük defterlere (defteri kebir) yapılmaktadır53.
50 George J. Benston vd., “Principles- Versus Rules-Based Accounting StandardsA: ‘’The FASB’s Standard Setting Strategy”, Abacus, Vol: 42, No: 2, 2006, s.165.
51 Selami Güney ve Hüseyin Özyiğit, ‘’Muhasebedeki Verilerin Yönetimde Kullanılması ve Elektronik Muhasebe Verilerinin Yönetim Kararlarına Etkisi’’, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 53, Bahar-2015, s. 292.
52 Orhan Çelik vd., “Impact of Firm Specific Characteristics on the Web Based Business Reporting, Evidence from the Companies Listed in Turkey”, Problems and Perspectives in Management, Vol: 4, No: 3, 2006, s.101.
53 Ahsan Habib, “Firm- Specific Determinants of Income Smoothing In Bangladesh An Empirical Evaluation”, Advances in International Accounting, Vol: 18, 2005, s. 59.
35 2.2.3. Özetleme Fonksiyonu
Sınıflandırılan muhasebe işlemleri dönem sonlarında toplanarak daha kolay sonuçlar çıkarabilmek ve yapılan kayıtların kontrolünü sağlayabilmek için özetlenir. Dönem sonuna kadar işletmeler yüzlerce belki binlerce işlem yapmış olurlar. Bu işlemeleri teker teker incelemek çok uzun zaman alacağından, aynı nitelikteki işlemleri özetleyerek görmek kişilere daha fazla yarar ve kolaylık sağlamaktadır. Hesapların özetlerine bakarak bilgi kullanıcıları işletme hakkında daha çabuk karar alırlar. Muhasebe sisteminde özetleme fonksiyonu büyük defter hesaplarının kalan ve bakiyelerinden oluşan muhasebe tablolarından mizan kullanılarak yapılır54.
2.2.4. Raporlama Fonksiyonu
En son olarak raporlama fonksiyonunda kaydedilen, sınıflandırılan ve özetlenen işlemler mali tablolar aracılığı ile sonuç aşamasına gelir. Bu sonuç aşaması da raporlamadır. Raporlama muhasebe sisteminin en son aşaması ve yorum yapma aşamasıdır. Muhasebede raporlanan bilgiler finansal tablo kullanıcılarının karar vermeleri açısından önem arz etmektedir. Bu nedenledir ki raporlama en önemli fonksiyonlarındandır. Raporlarda işletmelerin her türlü sonuçları ortaya çıkarılarak işletme hakkında bilgiler ve yorumlar yapılmaktadır. İşletme bu raporlar sayesinde geleceğine karar vermekte ve yeni kararlar almaktadır55.
Raporlama aşamasında muhasebe tabloları hazırlanır ve kullanılır. Bu tabloların en önemlileri temel mali tablolar olan bilanço ve gelir tablosudur. Bunun dışında nakit akım tablosu, fon akım tablosu, özkaynak değişim tablosu, satışların maliyeti tablosu, kar dağıtım tablosu gibi ek mali tablolarda hazırlanmaktadır. Kaydedilen, sınıflandırılan, özetlenen, analiz edilen ve yorumlanan işlem ve olaylar ile ilgili veriler, işletme ile ilgisi bulunan kişi ve kuruluşlara bilgilendirme amacı ile mali tablolar aracılığı ile sunulur. Bilgilerin herkesin anlayacağı evrensel bir dil ile sunulması gerekir. Bütün işletme ilgililerinin ihtiyaçlarına uygun bilgi verilmelidir. İşletmenin bilgileri ile ilgilenen kişi ve kuruluşların ilgi nedenleri birbirinden farklıdır56.
54 Habib, a.g.e., s. 60.
55 Semra Karacaer, ve Pelin Özek, “Denetim Firmasının Büyüklüğü ve Kar Yönetimi İlişkisi: İMKB Şirketleri Üzerinde Ampirik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 48, 2010, s. 72. 56 Benston vd., a.g.e., s. 187.
36
Yukarıda bahsedilen bu dört muhasebe fonksiyonu hangi kurum veya işletme içinde uygulanırsa uygulansın her birinin etkin ve sürdürülebilir bir yapısı olmak zorundadır. Her bir fonksiyon tek başına bir anlam ifade etse de asıl olan bu fonksiyonların sürdürülebilir olması, kapsamlı ve bağlantılı bir şekilde uygulandığında ortaya çıkmaktadır. Bu durumda muhasebenin kümülatif bir yapıya sahip olması ve ilerlemesinden kaynaklanmaktadır. Özellikle diğer bölümlerdeki spesifik başlıklar incelenirken bu husus üzerinde durulacak fonksiyonların gelişim süreçleri daha detaylı bir şekilde tasnif edilecektir.
37