İşletme Organizasyonunun Seçimi

Süs bitkileri üretimine başlarken her şeyden önce işletmenin faaliyetlerini düzenleyecek işletme organizasyon modelinin seçimi önem arz etmektedir. Yani süs bitkileri üretecek işletmenin; şahıs işletmesi mi, ortakçılıkla işletilen bir işletme mi, kooperatif şeklinde bir işletme mi, olacağının belirlenmesi gerekir. Bu işletme organizasyonlarının avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Bu kapsamda bahsedilen farklı işletme organizasyonlarının özellikleri aşağıda açıklanmıştır.

A. Şahıs işletmeciliği; işletmenin kuruluş aşamasında, kuruluş işlemlerinin kolaylığı, bürokratik işlemlerinin azlığı, karar verme kolaylığı, işletme yönetiminde risk alma fonksiyonunun kolaylaşması gibi avantajlar sağlamaktadır. Küçük ölçekli faaliyet alanlarında, işletmecinin yeterli deneyim ve sermayesinin olması durumunda tercih edilen bir işletmecilik şeklidir. Fakat bu işletmecilik şeklinin dezavantajları da bulunmaktadır. Her şeyden önce işletme yöneticisinin her türlü zayıf yönlerinin işletmeye yansıması söz konusudur. Ayrıca işletmenin riskli veya zarar ettiği dönemlerde tüm zararın işletme yöneticisi tarafından yüklenilmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır.

Dünya da süs bitkileri işletmelerinin büyük çoğunluğu, özel işletmecilik şeklinde organize olmuştur. Fakat bu işletmelerin, sektördeki diğer işletmelerin deneyim ve tecrübelerinden yararlanmak amacıyla, süs bitkileri üretim merkezleri, organize süs bitkileri üretim bölgeleri veya bir köy-beldede yoğunlaşarak kümelenme oluşturdukları da bilinmektedir.

B. Ortakçılık; ortak olarak süs bitkileri üretiminde, iki veya daha çok kişinin bir araya gelerek üretim yapmasıdır. Ortakçılıkta süs bitkileri üretiminde yaygın işletmecilik organizasyonlarından biridir. Ortakçılık şeklinde işletmecilik, eğer ortakların ilgi ve kabiliyetleri birbirini tamamlayıcı şekilde bir araya getirilebilirse başarılı bir işletmecilik formuna dönüşmektedir. Örneğin, süs bitkileri üretim ortakçılığında, ortaklardan biri üretim alanında, biri satış ve müşteri ilişkilerinde, bir kısmı sermaye temininde, biri işletmenin genel olarak yönetiminde uzmansa ve bu uzmanlık alanları, kurulan işletmede uyumlu bir şekilde bir araya getirilmesi ve yönetilmesi durumunda başarılı bir işletmecilik yapılabilmektedir.

Modern ortakçılıkta, işletme faaliyetleri başlamadan önce ortaklar arasındaki bütün anlaşmalar belgelendirilmektedir. Örneğin işletmeye yatırılacak sermaye payları, ortakların sorumlulukları, işletmenin amacı, işletmenin kapanması, ortaklardan birinin ölmesi durumunda yapılacak işler herhangi bir yanlış anlaşmaya meydan vermeyecek şeklide detaylı olarak yazılmaktadır. Ülkemizde ortakçılıkla işletmecilik çok yaygın değildir. Bunda en önemli faktör işletme kayıtlarının tutulmaması ve bu nedenle işletme faaliyetlerinin şeffaf olarak takibinin mümkün olmamasıdır.

C. Şirketleşme; süs bitkileri üretimi için bir diğer işletme organizasyon şekli şirketleşmedir. İşletmenin tüzel kişiliğe sahip olduğu bu işletme organizasyonunda, işletmenin kuruluş ve faaliyetleri Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre düzenlenir. Bu işletme şeklinde ortakların servetleri ile işletme faaliyetleri sonucu ortaya çıkan yükümlülüklerinin birbirinden bağımsız olması en belirgin özelliğidir. Ayrıca yönetimin, yönetim kurulunca belirlenen yöneticiler tarafından yürütülmesi nedeniyle karar almada kolaylık yaşanmaktadır. Büyük ölçekli ulusal ve uluslar arası pazarlara yönelik çalışan

süs bitkileri işletmelerinin şirket şeklinde yapılandırılması, hem işletme fonksiyonlarının iyi yürütülmesi ve hem de ulusal ve uluslararası müşteri ilişkilerinde avantaj sağlamaktadır.

D. Kooperatifçilik; üretici ve tüketicilerin ekonomik çıkarlarını sağlamak amacıyla bir araya gelip oluşturdukları tüzel kişiliği olan organizasyonlardır. Ülkemizde üretim amacıyla değil de genellikle farklı işletmelerin ürünlerini pazarlamak ve kullandıkları girdileri daha uygun koşullarda temin etmek amacıyla kooperatifler kurulmaktadır. Kooperatifler, özellikle çok sayıda küçük işletmelerin kendi bağımsız yapılarını koruyarak, ortak ekonomik amaçlar doğrultusunda birlikte hareket etmelerine imkân sağlayan uygun bir işletme organizasyon şeklidir.

AB ülkelerinde özellikle tarım sektörünün değişik alanlarında üreticilerin bir araya gelerek oluşturdukları kooperatifler, girdi temini ve üretilen ürünün pazarlanmasında büyük rol oynamaktadır. Bu şekilde bir işletme organizasyonunun en önemli avantajı, girdi ve ürün piyasalarının şekillenmesinde üreticilerin söz sahibi olmasına imkân vermesidir.

Fakat gelişmekte olan ülkelerde özellikle yönetim başarısızlıkları nedeniyle, üreticilerin oluşturamadıkları bir işletme organizasyon şeklidir. Bununla birlikte ülkemizde süs bitkileri pazarlamasında yararlanılabilecek önemli bir işletme organizasyon modelidir.

E. Sözleşmeli Üretim Modeli; Üreticilerin büyük bir işletme, kooperatif veya ihracatçı firmalar gibi ekonomik birimlerle veya diğer kurum ve kuruluşlarla belli bir sözleşme doğrultusunda önceden belirlenen miktar, kalite ve standartlarda üretim yaptıkları bir piyasa şeklidir. Bu üretim şeklinin avantajı üreticiye pazar garantisi oluşturması, diğer taraflara ise istenen miktarda ürün tedariki sağlamasıdır. Süs bitkileri üretiminde bu model daha ziyade ulusal ve uluslar arası pazarlama yapan büyük bir işletmenin ürün ihtiyacını küçük üreticilerle sözleşme yaparak karşılaması şeklinde olmaktadır.

Konya ilinde süs bitkileri üreticilerinin mevcut durumu ile ilgili yapılan çalışmada üreticilerin işletme organizasyon yapılarının genelde şahıs işletmesi ve şirket şeklinde olduğu tespit edilmiştir. İlde üretim yapan işletmelerin üretim alanları farklı yerlerde ve birbirlerinden bağımsız şekilde yapılanmıştır. İşletme yöneticilerine diğer üreticiler ile birlikte, organize süs bitkileri üretim bölgesinde yer alıp almayacakları sorulduğunda, büyük işletme yöneticilerinin mevcut pazar paylarının azalacağı, küçük işletme yöneticilerinin ise böyle bir yapılanmanın, büyük işletmeler lehine olacak şekilde yapılandırılması durumunda, kendilerinin bu durumdan zarar görecekleri endişesi taşıdıkları gözlenmiştir.

Konya ilinde süs bitkileri üretimi açısından uygun bölgelerin ekolojik ve ekonomik durumları da dikkate alınarak, işletmelerin organizasyon yapılarının; büyük ölçekte kurulacak işletmeler için şirket şeklinde, küçük işletmelerin ise aile işletmesi şeklinde olması, ayrıca işletme fonksiyonlarından özellikle ürün pazarlama ve girdi temininin uygun koşullarda oluşturulması için süs bitkileri üreticilerinin kooperatif bünyesinde bir araya gelmeleri önemli avantajlar sağlayacaktır.

4.3. Pazar Analizi

Yatırım kararlarının analizinde, incelenmesi gereken konulardan biri de üretilecek ürün ile ilgili pazar yapısıdır. Bir işletmecilik faaliyetine başlamak için sadece sermayeye sahip olmak yeterli olmamaktadır. Çok çalışmak, çok iyi yetenek sahibi olmak, aile bireyleri ve arkadaşların desteği dahi işletmenin başarılı bir şekilde faaliyetlerini sürdürmesini garanti edememektedir. Basit olarak ifade etmek gerekirse işletmenin başarısı ürettiği ürünleri almak için bekleyen tüketici sayısı ile bu tüketicilerin ürün için ödemek isteyecekleri para miktarına bağlıdır. Dolayısıyla yapılması gereken en önemli husus üretilecek süs bitkilerinin kime veya kimlere satılabileceğinin tespit edilmesidir. Genel anlamda süs bitkilerinin ihracat yapılarak

yurt dışına satışı söz konusu olmakla beraber, daha ziyade ulusal ve yerel pazarlarda satış yapılmaktadır.

Yapılacak bir pazar araştırmasında cevaplanması gereken temel soru; üretilecek ürünün pazar genişliğinin ne kadar olduğudur. Bu kapsamda incelenecek hususlar;

 Üretilen veya üretilecek olan ürün için oluşmuş bir pazar var mı veya oluşturulabilir mi?

 Ürünün pazarının ekonomik büyüklüğü yaklaşık ne kadardır?

 Pazarda aynı veya benzer ürünü üreten firma sayısı ne kadardır?

 Rekabetteki ürün sayısı ne kadardır? Sektörle ilgili standartların olup olmadığı,

 Fiyatlar düzeyinin ne olduğu?

 Ürünün üretimi ve satışı için yeterli sayıda kalifiye elemanın bulunup bulunamayacağı? gibi soruların cevapları araştırılmalı. Bu soruların cevapları sektör için olumlu ise pazara giriş yapılması değerlendirilebilir.

4.3.1. Türkiye ve Konya İlinde Süs Bitkileri Pazarının Olup Olmadığı Durumu Türkiye’de sanayinin tetiklediği kentleşme, hızlı bir şekilde köyden kente göçün yaşanmasını neden olmuştur. Bu sürece hazırlıksız yakalanan ve önceki dönemlerin gereksinimlerine göre şekillenmiş geleneksel Anadolu şehirlerinin fiziksel alanlarında önemli daralmalar ve betonlaşma görüntüsü oluşturmuştur. Bu nedenle, belediyeler bünyelerinde, kentlerin doğal ve mimari yapısını koruyarak kenti güzelleştirmek ve daha yaşanır bir kent kimliği kazandırmak amacıyla yasal dayanağını 5393 sayılı kanundan alan “Park ve Bahçeler Müdürlükleri’ni kurmuşlardır.

Günümüzde değişen kent ve çevre anlayışı, sosyal ihtiyaçlar, yeni zevkler süs bitkilerine olan talebi oldukça artırmıştır. Yerel yönetimlerin çevre düzenlemelerine önem vermeleri, ulaşımın kolaylaşması nedeniyle insanların şehir yaşamından uzaklaşıp doğada yaşama istekleri, şehirlere yakın kırsal alanlar, köy sınırları ve metropollerde bahçeli konut (villa) tipi yapıların artış göstermesi, kentlerde ve yeni yaşam alanlarında çevresel yeşil alan düzenlemesinin temel argümanı olan dış mekân süs bitkilerine olan talebi önemli ölçüde artırmıştır. Nitekim Çizelge 9’da görüldüğü gibi, bu gelişmeler sonucunda ülkemizde 1999 yılında 14.411 dekar olan süs bitkileri dikim alanı, 2010 yılında 31.383 dekara çıkmıştır. Süs bitkileri üretim alanının % 53,3’ünü dış mekân süs bitkileri oluşturmaktadır.

Çizelge 8’de görüldüğü gibi ülkemizde süs bitkileri büyük oranda Ege ve Marmara bölgesindeki illerde üretilmektedir. Dış mekân süs bitkileri ise ülkemizde en fazla Sakarya ilinde üretildiği görülmektedir.

Çizelge 8. Türkiye süs bitkileri üretim alanlarının illere göre dağılımı (Karagüzel ve ark.2010) İller Kesme Çiçek İç Mekân Süs Bitkileri Dış Mekân Süs Bitkileri

Üretimin pazar talebi doğrultusunda gelişim gösterdiği göz önüne alındığında, ülkemizde süs bitkileri pazarının oluştuğu, her geçen gün gelişim gösterdiği ve bu pazarın büyüdüğü ortaya çıkmaktadır.

Süs bitkileri için piyasa talebinin bir diğer bileşeni de ihracattır. Ülkemizde süs bitkileri ihracat durumu incelendiğinde, son yıllarda ihracatta önemli bir artışın olduğu görülmektedir (Çizelge 9). Nitekim 2007 yılında 44.7 milyon Amerikan doları olan süs bitkileri ihracatımız, 2010 yılında 53.9 milyon dolara yükselmiştir. 2010 yılında yapılan ihracatın % 59,6’sını kesme çiçek, % 34,3’ünü dış mekân süs bitkileri, % 2,7’sini iç mekân süs bitkileri ve % 3,4’ünü de çiçek soğanları oluşturmaktadır. Süs bitkileri ihracatında kesme çiçek, iç mekân süs bitkileri ve çiçek soğanları ihracatında yıllar itibariyle önemli dalgalanmalar yaşanırken, dış mekân süs bitkileri ihracatında sürekli bir artışın olduğu görülmektedir.

Çizelge 9. Yıllara göre Türkiye süs bitkileri ihracatı (1000 $)

Ürün Grubu

Kaynak: Anonim, 2011. Türkiye İstatistik Kurumu Verileri, Ankara.

Türkiye’de süs bitkileri sektörünün her geçen gün hızlı bir gelişim gösterdiğinin bir diğer göstergesi de dış ticaret dengesi verileridir. Nitekim ülkemizde 2007 yılında süs bitkileri dış ticaret açığı -53.000 dolar iken, ihracattaki hızlı artış sonucu 2008 yılında bu açık daralmış, 2009 yılından sonra ise net ihracat fazlası verir konuma gelinmiştir (Çizelge 10).

Çizelge 10. Süs Bitkileri Dış Ticaret Dengesi

Ticari Faaliyet Yıllar

2007 ($) 2008 ($) 2009 ($) 2010 ($)

İhracat 44.735.000 43.959.000 47.246.000 53.931.000

İthalat 44.788.000 49.426.000 30.348.000 39.728.000

Fark (+,-) -53.000 -5.467.000 16.898.000 14.203.000

Kaynak: Anonim, 2011. Türkiye İstatistik Kurumu Verileri, Ankara.

Türkiye’de 2010 yılı itibariyle toplam süs bitkisi ihracat ve ithalat değerleri içinde, süs bitkisi ürün gruplarının payı incelendiğinde; kesme çiçek ihracatı, toplam süs bitkileri ihracatının %54,6’sını, ithalatın ise %3,1’ini oluşturmaktadır. Dış mekân süs bitkileri ihracatı, toplam süs bitkileri ihracatının %34,3’ünü oluştururken, ithalatın %54,9’unu oluşturmaktadır.

İç mekân süs bitkileri ihracatı, toplam süs bitkileri ihracatının %2,7’sini oluştururken, ithalatın %28’ini oluşturmaktadır. Çiçek soğanlarında ihracat, toplam süs bitkileri ihracatın

%3,4’ü iken, süs bitkileri ithalatının %14’ü kadardır (Şekil 12). Ülkemizde süs bitkileri ihracatında kesme çiçek ihracatı ağırlıklı iken, dış mekân süs bitkileri, iç mekân süs bitkileri ve çiçek soğanlarında ithalat oranları yüksek düzeydedir. Bu sonuçlar ülkemizde özellikle dış mekân süs bitkileri, iç mekân süs bitkileri ve çiçek soğanlarında iç talebin üretimle karşılanamadığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, Konya ilinde üretilecek dış mekân süs bitkileri için mevcut ulusal talebin bulunduğu söylenebilir.

Adapazarı ilinde sektörün önde gelen firma yöneticileri ile yapılan görüşmede, özellikle Kafkaslar Bölgesinde Türki Cumhuriyetler ile Ortadoğu ülkelerinde inşaat işi yapan firmaların, inşaat yaptıkları yerlerde ihtiyaç duydukları süs bitkilerini ülkemizden karşılamaları, süs bitkileri ihracat artışında önemli bir faktör olduğu ifade edilmiştir. Ülkemiz

inşaat firmalarının söz konusu ülkelerde her geçen gün artan iş alanlarına paralel olarak bu ülkelere yönelik süs bitkileri ihracatının da artması beklenmektedir. Dolayısıyla, Konya ilinde üretilecek dış mekân süs bitkilerinin ülkemizde artan ihracat potansiyeli içinde pazar payı bulmaları olanaklı olacaktır.

Şekil 12. Türkiye’nin 2010 yılı süs bitkileri ihracat ve ithalatında bitki grubu oranları Türkiye’de türler itibariyle dış mekân süs bitkileri üretim ve tüketim istatistikleri bulunmadığı için, çeşit tercihinin ne yönde geliştiğini belirlemek mümkün olmamaktadır.

Bununla beraber, genelde tüketici talepleri, renkli (sarı, mavi) ve değişik formlu ibreliler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ancak bu bitkilerin gelişme ve büyümeleri zor olduğu için boylu fidanların fiyatları çok yüksek düzeyde oluşmaktadır.

Yapılan incelemeler, ülkemizde ulusal süs bitkileri pazarının oluştuğunu ve talebin de hızlı bir şekilde artış gösterdiğini ortaya koymaktadır.

4.3.2. Süs bitkileri pazarının ekonomik büyüklüğü

Ülkemizde olduğu gibi, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere dünyanın her ülkesinde her geçen gün üretim ve kullanımı artan süs bitkileri önemli bir ticari hacme ulaşmış bulunmaktadır. 2010 yılı verilerine göre dünya süs bitkileri üretim değeri 47.2 milyar Euro yani 106 milyar TL büyüklüğündedir. Oluşan bu üretim değerinin % 39,35’i Avrupa, % 28,52’s, Asya/pasifik, % 25,24’ü Kuzey Amerika kıtasında ve geri kalanı diğer kıtalarda gerçekleşmiştir. Bu rakamlar dikkate alındığında süs bitkileri sektörünün artık dünyada çok büyük bir ticari sektör haline geldiği görülmektedir.

Türkiye süs bitkileri pazar hacmine ilişkin özellikle iç tüketim değeri verileri bulunmamaktadır. Fakat ülkemizde, süs bitkileri üretim alanlarının 2000’li yılların başında yaklaşık 15 bin dekar iken, 2010 yılında 31.383 dekara ulaşması, ihracatın 2000 yılında 56.24 milyon dolarken, bir yıl sonra yani 2011 yılında 76,32 milyon dolara yükselmesi, ithalatın 2010 yılında 39,72 milyon dolar düzeyinde olması, Türkiye süs bitkileri pazar hacminin de önemli bir büyüklükte olduğunu göstermektedir.

4.3.3. Üretilecek ürünlerin pazar payı

Konya ilinde süs bitkileri sektöründe ekonomik olarak üretilmesi ve rekabet olanağı olan süs bitkileri, dış mekân süs bitkileri ve çiçek soğanları grubundaki ürünlerdir. Bu ürün gruplarının dünya ve ülkemizdeki pazar büyüklüğü incelendiğinde, 2010 yılı verilerine göre 47,2 milyar Euro olan dünya süs bitkileri üretim değerinin 20,3 milyar dolarını (%43) dış mekân süs bitkileri ve 0,7 milyar dolarını da çiçek soğanları grubu oluşturmaktadır.

Dolayısıyla, dünyada özellikle dış mekân süs bitkileri pazar payının çok iyi konumda olduğu görülmektedir.

Kesme Çiçek Dış Mekan Süs Bitkileri İç Mekan Süs Bitkileri Çiçek Soğanları

%59.6

Türkiye’de dış mekân ve çiçek soğanları payı incelendiğinde, 2010 yılı verilerine göre toplam süs bitkileri üretim alanının % 58,5’ini (19.680da) dış mekân süs bitkilerinin oluşturması ve süs bitkileri ihracatının % 38,6’sını oluşturması, pazar büyüklüğü bakımından olumlu sonuçlar ortaya koymaktadır. Çiçek soğanları konusunda ise, Konya ilinde lale üretiminin geldiği aşama pazar durumunun iyi koşullarda olduğunu göstermektedir.

4.3.4. Pazarda aynı veya benzer ürünü üreten firma sayısı

Ülkemizde iç mekân süs bitkileri, kesme çiçek ve soğanlı bitkiler büyük oranda özel sektör tarafından üretilirken, dış mekân süs bitkileri özel sektör ve kamu kurum kuruluşları tarafından üretilmektedir.

Türkiye’de süs bitkileri sektöründe faaliyette bulunan işletmelere ilişkin detaylı istatistikler bulunmadığından işletmelerin sayısı ve yapısı konusunda detaylı bir analiz mümkün olmamaktadır. Fakat dış mekân süs bitkilerinin en fazla üretildiği Sakarya ilinde, süs bitkileri üreten çok büyük ve şirketleşmiş işletme sayısının önemli düzeyde olduğu, bununla beraber çok fazla olmadığı gözlenmiştir. İlde şirketleşmiş ve ulusal piyasalarda büyük ihalelere giren ve ihracat yapan büyük ölçekli işletmeler yanında çok sayıda küçük ölçekli aile işletmeleri de bulunmaktadır. Bu küçük aile işletmelerinin yetiştirdiği süs bitkileri bir taraftan kendileri tarafından tüketicilere satılırken, diğer taraftan şirketleşmiş işletmelerin yaptıkları büyük işlerde, üretimlerinin yeterli olmadığı durumlarda, bu işletmeler tarafından satın alınmaktadır.

Konya ilinde dış mekân süs bitkisi üretimi yapan işletme sayısı da çok fazla olmayıp yaklaşık 15 civarındadır. Konya ilindeki süs bitkisi üreten işletmelerin henüz yeni yapılanma aşamasında oldukları gözlenmiştir. İlde küçük aile işletmelerinin bu işletmeler etrafında yapılanmadıkları belirlenmiştir. Bu nedenle ilde süs bitkisi üreten işletmelerin üretimlerinin yetmediği durumlarda, il dışından süs bitkisi getirip sattıkları tespit edilmiştir. Dolayısıyla, Türkiye geneli ve Konya ilinde aşırı rekabete neden olacak bir işletme sayısının olmadığı belirlenmiştir. Hatta Sakarya ilinde, sektörün önde gelen işletme yöneticilerinden birinin

“Kaliteli fidan üretildiği sürece gelecek 20 yıl için satış sorunu yaşanmayacaktır” ifadesi dış mekân süs bitkileri pazarını özetleyen bir cümle olmuştur.

4.3.5. Pazarlama Faaliyetleri

Ülkemizde süs bitkilerinin iç pazar yapısı incelendiğinde, süs bitkilerinden iç mekân süs bitkilerine talebin ağırlıklı olarak hane halkları ve kamu kurum kuruluşlarından gelmesine rağmen, özellikle dış mekân süs bitkilerinin büyük çoğunluğu başta belediyeler olmak üzere diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından değerlendirilmektedir.

Ülkemizde gerek özel sektörde süs bitkileri üreten işletmelerin ürünleri ve gerekse kamu kurum kuruluşlarının ürettiği süs bitkileri farklı yöntemlerle satışa sunulmaktadır. Süs bitkilerinin nerede ve kimlere satıldığı incelendiğinde, tüketicilerin süs bitkilerini, süs bitkisi satış merkezleri, çiçekçi dükkânları, üretim yapan işletmelerin perakende satış yerleri, peyzaj firmaları, kamu kurum-kuruluşlarının satış yerlerinden temin ettikleri belirlenmiştir.

Konya ilinde dış mekân süs bitkileri üreten işletmelerin hemen büyük çoğunluğu ürünlerini kamu kurum ve kuruluşlarına satarken, al-sat yapan işletmelerin ise daha ziyade hane halklarına yönelik satış yaptıkları belirlenmiştir. İlde dış mekân süs bitkileri üreten işletmelerin, il merkezinde satış yerleri açarak hane halklarına ürünlerini sattıkları gibi, çiçekçi dükkânlarına, peyzaj firmalarına ve diğer illerden gelen diğer kişi, kurum ve kuruluşlara da satış yaptıkları belirlenmiştir.

Konya ilinde süs bitkileri üreten işletmelerin henüz üretim veya pazarlama amacıyla bir kooperatifleşme veya birlik oluşturma aşamasında olmadıkları gözlenmiştir.

4.3.6. Standartlar

Süs bitkileri için oluşan iç piyasa koşullarında genelde yasal olarak benimsenmiş şekil, boy, yaş ve form standardı bulunmamaktadır. Bu durum ihalelerde, alıcı ve satıcı arasında fiyat oluşmasında sorun yaratmaktadır. Özel ve resmi fidanlıkların listelerinde değişik boy ve yaşlar için fiyatlar belirtilse de, şekil ve form farklılığı nedeniyle, fiyatlar işletmeden işletmeye farklılık göstermektedir. Alımın gerçekleşme zamanında veya pazarlık aşamasında fiyatlar kolayca değişmektedir. Özellikle büyük ihalelerde, fiyat tespiti sırasında materyal somut olarak ortada olmadığından ve standartlar bulunmadığından güçlükler yaşanmaktadır.

4.3.7. Stok

Genelde tüplü fidan veya torbada topraklı olarak üretilen dış mekân bitkilerinin o yıl içerisinde satılamayan fidanları stok gibi görünse bile, bu aşamada da gerekli bakım işlerinin sağlanması, yani emek ve çaba harcanması gerekmekte ve ekonomik anlamda bir stok söz konusu olmamaktadır.

4.3.8. Fiyatlar

Süs bitkilerinde boy, yaş ve form konusunda standartlar oluşmamıştır. Bu nedenle fiyatlandırmalarda farklılıklar olmaktadır. Fiyat oluşumunu genellikle talep miktarı belirlediği için, büyük tüketim merkezlerine yakın yerlerde oluşan talebe bağlı olarak fiyatlar daha yüksek oluşmaktadır. Ayrıca bitkinin kolay çoğaltılması, hızlı büyümesi, işçiliği azaltması ve kısa zamanda satış boyuna gelmesi kitlesel üretime olanak vermekte, bu nedenle bu tip fidanların fiyatı düşük oluşmaktadır.

Özellikle resmi fidanlıklarda kitlesel üretimler nedeniyle, fiyatlar oldukça düşük tutulmaktadır. Özel kişi ve kuruluşlar ise fidanın şekil, form ve boyu yanında, işletmenin nakit ihtiyacına göre fiyat belirlemektedir. Genellikle fiş, fatura gibi belgeler kullanmayan küçük üreticiler, bitkileri düşük fiyatlarla satabilmektedir. Süs bitkileri üreten işletmelerin en çok şikâyetçi oldukları konuların başında, fiyatlarda ortaya çıkan dalgalanmalar gelmektedir.

İthal edilen boylu fidanlarda ise fiyatlar genellikle alıcının alım gücü ile ilgili olmaktadır. Fidanın renk ve formunu beğenen müşteriler az görülen, iyi form almış bir fidanı çok yüksek fiyatlarla satın alabilmektedir.

4.3.9. İstihdam ve Yetişmiş Eleman İhtiyacı

Süs bitkileri alanında faaliyet gösteren işletmelerin çoğu aile işletmesi şeklindedir. Bu nedenle aile işgücünün değerlendirilmesine kolayca olanak vermektedir. Büyük süs bitkisi üreten işletmeler hem kendileri üretim yapmakta ve hem de küçük işletmelerden aldıkları fidanları uygulama sahasına aktarmakta, bulamadıkları fidanları ise diğer ülkelerden ithal yoluna gitmektedir. Dolayısıyla bu işletmelerde bir taraftan üretim alanlarında işçi istihdamı

Süs bitkileri alanında faaliyet gösteren işletmelerin çoğu aile işletmesi şeklindedir. Bu nedenle aile işgücünün değerlendirilmesine kolayca olanak vermektedir. Büyük süs bitkisi üreten işletmeler hem kendileri üretim yapmakta ve hem de küçük işletmelerden aldıkları fidanları uygulama sahasına aktarmakta, bulamadıkları fidanları ise diğer ülkelerden ithal yoluna gitmektedir. Dolayısıyla bu işletmelerde bir taraftan üretim alanlarında işçi istihdamı