Tablo 4: Engelli Açık Kontenjan Durumları: 2014-2015
2014 2015
Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam
712 23.637 24.349 501 24.498 24.999
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Tablo 4 incelendiğinde İŞKUR’un yaptığı bütün çalışmalara ve kamu
sektöründeki açık kontenjan sayısının azalmasına rağmen açık kontenjan sayısının arttığı görülmektedir. Bundan dolayı engellilerin istihdamına yönelik çalışmalara ağırlık verilmesi gerekmektedir.
Tablo 5: İŞKUR’a Kayıtlı Engelli İşsiz Sayısı
2014 2015
Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam
100.361 23.569 123.930 102.031 23.968 125.999
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Tablo 5 incelendiğinde İŞKUR’a kayıtlı engelli işsiz sayısının 2015 yılında
arttığı görülmektedir. İŞKUR’a kayıtlı engelli işsiz sayısı 125.999 olmasına rağmen 2015 yılında 20.455 engelli işe yerleştirilmiş 2.812 engelli ise mesleki eğitim kursundan
yararlanmıştır. 2015 yılında İŞKUR’a kayıtlı her beş engelliden biri işe yerleştirilmiştir. İstihdam oranının bu düzeyde olmasına karşılık mesleki eğitim kursu alan engelli sayısının çok düşük olduğu görülmektedir. Ayrıca yıllık ortalama yirmi bin engellinin işe yerleşmesine rağmen kuruma kayıtlı engelli sayısının arttığı görülmektedir.
Yirmi bin engellinin işe yerleştirilmiş olmasına rağmen İŞKUR’a kayıtlı engelli işsiz sayısının artması daha önce istihdam edilme umudunu kaybetmiş olan engellilerin başarılı İŞKUR faaliyetleri sonucunda tekrar istihdam edilecekleri konusunda umutlanmaları ve işgücü piyasasına girmelerinden kaynaklanmaktadır.
Tablo 6: Kurum Kaynaklı Mesleki Eğitim Kursu Katılımcı Sayıları: 2014-2015
2014 2015
Kurs Türü Kurs
Sayısı
Kursiyer Sayısı Kurs Sayısı Kursiyer Sayısı
E K T E K T
Engelli Kursu/ Kurum Kaynaklı
7 66 30 96 8 73 33 106
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Tablo 6’dan de anlaşılacağı üzere İŞKUR tarafından düzenlenen Kurum kaynaklı mesleki eğitim kurslarının ve doğal olarak mesleki eğitim kurslarına katılan kursiyerlerin sayısı çok azdır. Bu sebeple İŞKUR tarafından engellilere yönelik olarak düzenlenen mesleki eğitim kurslarını anlatırken genel olarak engelli çalıştırmayan işverenlerden tahsis edilen idari para cezaları fonu kullanılarak düzenlenen mesleki eğitim kursları üzerinde durulacaktır.
Tablo 7: Kurum Kaynaklı Engelli Kursları Sektörel Dağılım: 2014-2015
2014 2015
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/ Kurum Kaynaklı 66 30 96 73 33 106
Hizmet Sektörü 57 22 79 70 30 100
Sanayi Sektörü 9 8 17 3 3 6
Kaynak: İŞKUR veri Tabanı
2014 ve 2015 yılında açılan kurum kaynaklı mesleki eğitim kurslarının sektörel dağılımı incelendiğinde genellikle kursların hizmet sektöründe açıldığı, sanayi sektöründe çok az kurs düzenlendiği görülmektedir.
Tablo 8: Kurum Kaynaklı Engelli Kursları Mesleklere Göre Dağılım: 2014-2015
2014 2015
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Kurum Kaynaklı 66 30 96 73 33 106
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar 14 7 21 5 7 12
Hizmet ve Satış Elemanları - - - 12 12 24
Nitelikli Tarım, Ormancılık ve Su Ürünleri - - - 10 - 10
Profesyonel Meslek Mensupları 43 15 58 14 1 15
Sanatkârlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar - - - 32 13 45
Tesis ve Makine Operatörleri ve Montajcı 9 8 17 - - 17
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Kurum tarafından engellilere yönelik düzenlenen mesleki eğitim kursları meslekler bazında incelendiğinde en çok katılımcının “Profesyonel Meslek Mensupları” alanında mesleki eğitim aldığı görülmektedir. Her ne kadar kurum kaynaklı mesleki eğitim kurslarına katılan engellilerin sayısı az olsa da en çok katılımcının “Profesyonel Meslek Mensupları” alanında olması bu kurslara katılan kişilerin vasıfsız kişiler olmadığını göstermektedir.
Tablo 9: Kurum Kaynaklı Engelli Kursları Katılımcıların Öğrenim Durumları: 2014-15
2014 2015
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Kurum Kaynaklı 66 30 96 73 33 106
Okur Yazar - - - 5 2 7
İlköğretim 41 18 59 38 16 54
Ortaöğretim (Lise ve Dengi) 23 11 34 29 15 44
Önlisans 2 - 2 1 - 1
Lisans - 1 1 - - -
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Kurum tarafından engellilere yönelik düzenlenen mesleki eğitim kursları katılımcıların öğrenim durumu bazında incelendiğinde en çok katılımcının öğretim durumunun “İlköğretim” aşamasında olduğu görülmektedir. Bu durum İŞKUR’un Kurum kaynaklı olarak düzenlediği kurslarda daha çok öğrenim seviyesi düşük engellilere ulaştığını öğrenim seviyesi yüksek olan engellilere ise yeterince ulaşamadığının göstergesidir.
2005 yılından bugüne kadar yaklaşık 30 bin engelli komisyon tarafından düzenlenen mesleki eğitim kurslarından faydalanmıştır ve bu şekilde düzenlenen kurslar ile her yıl ortalama 4 bin engelliye mesleki eğitim kursu verilmiştir.
Tablo 10: Engellilere Yönelik Komisyon kaynaklı Mesleki Eğitim Kursları: 2007-2015
Yıl Kurs Sayısı Kursiyer Sayısı
Erkek Kadın Toplam
2007 135 1.231 855 2.086 2008 273 2.166 1.416 3.582 2009 220 1.714 905 2.619 2010 351 2.252 1.386 3.638 2011 434 2.648 1.592 4.240 2012 574 3.753 2.519 6.272 2013 506 3.326 2.147 5.473 2014 177 998 742 1.740 2015 261 1.497 1.209 2.706 TOPLAM 2.931 19.585 12.771 32.356
Kaynak: İŞKUR veri Tabanı
Tablo incelendiğinde 2012 yılında 574 kurs düzenlendiği ve bu kurslara 6.272 kursiyerin katıldığı ve bu tarihte en yüksek sayıya ulaşıldığı görülmektedir. 2012 yılından sonra engellilere yönelik olarak düzenlenen mesleki eğitim kurslarında bir düşüş görülmektedir.
Kursa katılan engellilerin sayısının düşmesi bir sorun olarak görülse de aslında engellilerin lehine bir durumdur. Geliştirilen kontrol mekanizması sayesinde engelliler çalışamayacakları bir meslekte programa katılamayacaklardır.
Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus cinsiyet bazında bakıldığında
kadın engellilerin bütün yıllar itibarıyla erkeklerden daha az olmasıdır. 2007 yılından itibaren engellilere yönelik uygulanan mesleki eğitim kurslarına bugüne kadar 32.356
kişi katılmıştır. Bu kurslara katılan engellilerden 19.585’i erkek 12.771’i ise kadınlardan oluşmuştur.
Tablo 10’da görüldüğü gibi kurumun düzenlediği komisyon kaynaklı kurslarda ve kursiyer sayılarında büyük artış olmuştur ve İŞKUR daha çok engelli vatandaşa ulaşmış ve mesleki eğitim vermiştir. Ancak Kuruma kayıtlı engelli işsiz sayısının 125.999 olduğu düşünüldüğünde İŞKUR’un daha çok engelliye mesleki eğitim kursu düzenlemek ve daha geniş kesimlere ulaşabilmek amacıyla çalışmalarını arttırması gerekmektedir.
Tablo 11: Engellilerin Mesleki Eğitimi Kursiyer Sayıları: 20014-2015
2014 2015
Kurs Türü (Engelli Kursu)
Kurs Sayısı Kursiyer
Sayısı
Kurs Sayısı Kursiyer
Sayısı
E K T E K T
Komisyon Kaynaklı 177 998 742 1740 261 1497 1209 2706
Kurum Kaynaklı 7 66 30 96 8 73 33 106
Genel Toplam 184 1.064 772 1.836 269 1.570 1.242 2.812
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Kurumun 2015 yılı faaliyetleri incelendiğinde hem kurum kaynaklı düzenlenen kurslarda hem de komisyon kaynaklı düzenlenen kurslara katılan katılımcı sayılarında bir artış olduğu görülmektedir.
Tablo 12: Komisyon Kaynaklı Engelli Kursları Sektörel Dağılım: 2014-2015
Kurs Türü (Engelli Kursu)
2014 Kursiyer Sayısı 2015 Kursiyer Sayısı
E K T E K T
Komisyon Kaynaklı 998 765 1.740 1.497 1.209 2.706
Hizmet Sektörü 941 742 1.660 1.416 1.142 2.558
Sanayi Sektörü 57 23 80 81 67 148
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
2014 ve 2015 yılında açılan komisyon kaynaklı mesleki eğitim kurslarının sektörel dağılımı incelendiğinde genellikle kursların hizmet sektöründe açıldığı, sanayi sektöründe çok az kurs düzenlendiği görülmektedir. Bu verileri yorumlayınca mesleki eğitim kursu gören engellilerin sanayi sektöründen uzak kaldığı görülmekte ve üretim sürecine dahil olmadıkları düşünülmektedir.
Tablo 13: Engellilerin Mesleki Eğitim Sektörel Dağılımı: 2014-2015
2014 Kursiyer Sayısı 2015 Kursiyer Sayısı
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Komisyon Kaynaklı 998 742 1740 1497 1209 2706
HİZMET 941 742 1660 1416 1142 2558
SANAYİ 57 23 80 81 67 148
Engelli Kursu/ Kurum Kaynaklı 66 30 96 73 33 106
HİZMET 57 22 79 70 30 100
SANAYİ 9 8 17 3 3 6
GENEL TOPLAM 1064 772 1836 1570 1242 2812
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Kurumun 2015 yılı faaliyetleri incelendiğinde hem kurum kaynaklı düzenlenen kurslarda hem de komisyon kaynaklı düzenlenen kurslara katılan katılımcıların büyük bir kısmının hizmet sektöründe kursa katıldığı görülmektedir.
Tablo 14: Komisyon Kaynaklı Engelli Kursları Mesleklere Göre Dağılımı: 2014-2015
2014 2015
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Komisyon Kaynaklı 998 742 1740 1497 1209 2706
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar 171 112 283 218 156 374
Hizmet ve Satış Elemanları 75 82 157 213 225 438
Nitelik Gerektirmeyen Meslekler 41 42 83 44 21 65
Nitelikli Tarım, Ormancılık ve Su Ürünleri 87 46 133 85 46 131
Profesyonel Meslek Mensupları 70 39 109 102 72 174
Sanatkârlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar 394 265 659 514 436 950
Teknisyenler, Teknikerler ve Yardımcı Profesyonel Meslek Mensupları
103 109 212 240 172 412
Tesis ve Makine Operatörleri ve Montajcı 57 47 104 81 81 162
Kaynak: İŞKUR veri tabanı
Tabloda komisyon kaynaklı engelli kursuna katılan engellilerin meslekler göre dağılımı yer almaktadır.
Tablo 15: Engellilerin Mesleki Eğitimi Mesleklere Göre Dağılımı:2014-2015
2014 2015
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Komisyon Kaynaklı 998 742 1740 1497 1209 2706
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar
941 742 1660 1416 1142 2558
Hizmet ve Satış Elemanları 57 23 80 81 67 148
Nitelik Gerektirmeyen Meslekler 41 42 83 44 21 65
Nitelikli Tarım, Ormancılık ve Su Ürünleri
87 46 133 85 46 131
Profesyonel Meslek Mensupları 70 39 109 102 72 174
Sanatkarlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar 394 265 659 514 436 950
Teknisyenler, Teknikerler ve Yardımcı Profesyonel Meslek Mensupları
103 109 212 240 172 412
Tesis ve Makine Operatörleri ve Montajcı
57 47 104 81 81 162
Engelli Kursu/Kurum Kaynaklı 66 30 96 73 33 106
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar
14 7 21 5 7 12
Hizmet ve Satış Elemanları 12 12 24
Nitelikli Tarım, Ormancılık ve Su Ürünleri
10 10
Profesyonel Meslek Mensupları 43 15 58 14 1 15
Sanatkarlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar 32 13 45
Tesis ve Makine Operatörleri ve Montajcı
9 8 17 17
Toplam 1.064 772 1.836 1.570 1.242 2.812
Tablo 16: Komisyon Kaynaklı Engelli Kursları Katılımcıların Öğrenim Durumu:
2014-2015
2014 Kursiyer Sayısı 2015 Kursiyer Sayısı
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Komisyon Kaynaklı 998 742 1740 1497 1209 2706
Okur Yazar Olmayan 22 19 41 53 44 97
Okur Yazar 104 65 169 163 110 273
İlköğretim 609 463 1.072 889 737 1.626
Ortaöğretim (Lise ve Dengi) 240 174 414 353 287 640
Önlisans 19 16 35 33 27 60
Lisans 4 5 9 6 4 10
Kaynak İŞKUR veri tabanı
Kurum tarafından engellilere yönelik düzenlenen mesleki eğitim kursları katılımcıların öğrenim durumu bazında incelendiğinde en çok katılımcının öğretim durumunun “İlköğretim” aşamasında olduğu görülmektedir. Bu durum İŞKUR’un komisyon kaynaklı olarak düzenlediği kurslarda daha çok öğrenim seviyesi düşük
engellilere ulaştığını öğrenim seviyesi yüksek olan engellilere ise yeterince ulaşamadığının göstergesidir.
Tablo 17: Engelli Kursları Katılımcıların Öğrenim Durumu: 2014-2015
2014 Kursiyer Sayısı 2015 Kursiyer Sayısı
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Komisyon Kaynaklı
998 742 1740 1497 1209 2706
Okur Yazar Olmayan 22 19 41 53 44 97
Okur Yazar 104 65 169 163 110 273
İlköğretim 609 463 1.072 889 737 1.626
Ortaöğretim (Lise ve Dengi) 240 174 414 353 287 640
Önlisans 19 16 35 33 27 60
Lisans 4 5 9 6 4 10
2014 2015
Kurs Türü E K T E K T
Engelli Kursu/Kurum Kaynaklı 66 30 96 73 33 106
Okur Yazar 5 2 7
İlköğretim 41 18 59 38 16 54
Ortaöğretim (Lise ve Dengi) 23 11 34 29 15 44
Önlisans 2 2 1 1
Lisans 1 1
Kaynak İŞKUR veri tabanı
Genel olarak engelli verileri incelendiğinde İŞKUR tarafından düzenlenen programlar ve kamu sektörünün istihdam ettiği engelliler sayesinde engelli açık kontenjan sayısının her geçen gün azaldığı, istihdam edilen engellilerin bir meslek sahibi olduğu vasıfsız eleman olmadığı görülmektedir.
Engelli vatandaşlarımızın İŞKUR aracılığıyla düzenlenen kurslardan sonra bir meslek sahibi olmaları ve kurslardan sonra % 22 oranında istihdam sağlanması İŞKUR tarafından engellilere yönelik olarak düzenlene mesleki eğitim kurslarının etkin olduğunun göstergesidir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
“Engellilerin Mesleki Eğitiminde İŞKUR’un Rolü ve Etkinliği” isimli bu çalışmada; engellilik ve mesleki eğitim kavramları, Türkiye’nin engellilere yönelik eğitim politikaları, engellilere mesleki beceriler kazandırılmasında rol oynayan kurum ve kuruluşlar ele alınarak incelenmiş ve engellilerin mesleki eğitimi kapsamında nitelikli işgücüne yönelik açıklamalar yapılarak ve engellilerin eğitim ve istihdamı ile ilgili yasal düzenlemelere yer verilerek, engellilerin mesleki eğitimi kısaca değerlendirilmiş ve işgücü piyasasında en çok sorun yaşayan kesimler arasında yer alan engellilere yönelik mesleki eğitim kurslarının ve engelli istihdamının arttırılması için önerilerde bulunulmuştur.
Günümüz Türkiye’sinde nüfusun yüzde on ikisi engelli olarak kabul edilmektedir. Bu da yaklaşık olarak on milyon gibi hiç de azımsanamayacak bir rakama
tekabül etmektedir.
Engellilik toplumsal bir olgu olarak tüm dünyada varlığını sürdürmektedir. Engelli bireylerin temel insan hakları bağlamında tam ve eşit haklara sahip olduğu ve olması gerektiği mevzusu tartışmasız bir gerçektir. Ancak yaşadığımız dünyada engellilerin engellerinden dolayı birçok sorunla karşı karşıya oldukları ve bu haklardan yoksun oldukları görülmektedir. Engelliler dünyanın neresinde olursa olsun toplumsal yaşama katılma konusunda ciddi toplumsal dirençlerle karşılaşmaktadırlar.
Engellilerin temel ve mesleki eğitimleri ile ilgili olarak önemli sorunlar mevcuttur. Yasal olarak herhangi bir sorun olmamasına rağmen engellilerin temel ve mesleki eğitim olanaklarından yararlanma oranları, toplumun diğer bireylerine göre düşük bir seviyede kalmaktadır. Dünyadaki ülkelerin tümü işgücü piyasası ile ilgili pek
çok güçlükle yüzleşmek zorundadır. Engelliler diğer kişilere göre işgücü piyasasında daha fazla güçlükle karşılaşmaktadır ve daha kolay bir şekilde umutsuzluğa kapılabilmektedirler.
Engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımlarının sağlanamaması yoksunluk ve yoksulluk içerisinde olmalarına neden olmaktadır. Engellilerin toplumsal yaşam içerisinde, insana yakışır standartlarda yaşamasını sağlayacak eğitim ve istihdam hizmetlerinin düzenlenmesi gerekmektedir.
Temel ve mesleki eğitimden yeterince yararlanamayan engelliler için istihdam edilebilme sorunları da oldukça büyüktür. Engelli bireylerin var olan eğitim olanaklarından yeterince yararlanamaması, onların çok daha olumsuz şartlarda çalışmak
zorunda kalacakları anlamına gelmektedir. Dahası birçok durumda bu, işsizlik ve yoksulluk anlamına gelmektedir.
Dünyada ve Türkiye’de engelli bireyler, haksız bir önyargı ile karşılanmaktadır. Aslında bu önyargının temelinde toplumun engelliler için öngördüğü roller bulunmaktadır. Herkesin bir gün engelli olabileceği gerçeğinden hareketle, toplumun engellilere bakış açısını değiştirecek kamuoyu çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Engelli bireylerin iş yaşamına katılımları konusunda aileleri bilgilendirilmeli bunun için aile eğitim programları hazırlanmalıdır. Engelli bireyler, olanak sağlandığı takdirde; iyi bir öğrenci, iyi bir anne-baba, istihdam edilmesinde herhangi bir sakınca olmayan birey, iyi bir avukat, mühendis, bilim insanı ya da hekim ya da iyi bir akademisyen veya iyi bir siyasetçi olabilmektedir.
İŞKUR’un engellilere yönelik düzenlediği faaliyetler incelendiğinde bu faaliyetlere katılanların genel olarak ilköğrenim mezunu olduğu görülmektedir. Bilindiği üzere engellilerin önemli bir bolumu meslek sahibi değildir veya işgücü
piyasasının aradığı niteliklere sahip değildir. Bu durumda devreye aktif istihdam politikaları girmektedir. Aktif istihdam tedbirleri açısından İŞKUR yine çok önemli bir noktadır. Kurum mesleki eğitim kursları düzenleyerek, işletmelerde eğitim seminerleri düzenleyerek, iş ve meslek danışmanlığı, meslek araştırma geliştirme faaliyetleri düzenleyerek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktadır. Ayrıca çeşitli projeler yürüterek engellilerin istihdamını kolaylaştırmaktadır.
Bir engellinin gününün çok büyük bir kısmını işyerinde geçirdiği düşünüldüğünde “iş” olgusunun taşıdığı önem daha net anlaşılmaktadır. Bir engellinin mutlu olduğu, kendini gerçekleştirebildiği bir iş ortamında verimli olabilir ve toplumsal fayda sağlayabilir. Toplumun bireylerden oluşan bir bütün olduğu ve toplumsal kalkınmanın insan kaynaklarının etkin kullanımıyla gerçekleşebileceği göz önüne alındığında, “doğru işe doğru engelli” stratejisiyle işgücü atıl bırakılmayacak ve en uygun şekilde değerlendirilmiş olacaktır.
İŞKUR iş ve meslek danışmanlarını verimli bir şekilde kullanırsa çok geniş kitlelere ulaşabilecek durumdadır. Danışmanlık hizmeti alan engelli danışmanı tarafından doğru mesleğe yönlendirilirse engellinin istihdam edilme ihtimali artmaktadır. Engellilerin, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda seçtikleri mesleği icra edebilecekleri işe yönlendirilmeleri hayatlarının akışını belirlemektedir. “Meslek” ve “iş” kavramları engellinin sosyal çevresini, aile yaşantısını, psikolojik durumunu, toplumsal statüsünü, topluma sağlayacağı faydayı ve bunlar gibi pek çok faktörü belirlemektedir. Yanlış bir mesleğe yönlendirilmesi durumunda istihdam edilme ihtimali azalacaktır ve kendisine uygun bir meslekte çalışmadığı için işyerinde sıkıntılar yaşayacak ve istihdamı kalıcı olmayacaktır. Engelliler yanlış iş ve/veya meslek seçimi sonucunda verimsiz ve mutsuz olmakta, böylelikle ülkenin insan kaynağı değerlendirilememektedir. Bu noktada iş ve meslek danışmanlarına çok büyük görev
düşmektedir. İş ve meslek danışmanlığı, sadece ülkenin insan kaynağının etkinliğini değil, aynı zamanda engellileri yetiştirmeye ve istihdam edilebilirliğini kolaylaştırmaya yönelik olarak verilen hizmetlerde kullanılan kaynaklarında, etkin ve doğru şekilde değerlendirilerek, amacına hizmet etmesini sağlayıcı bir fonksiyona sahiptir.
İşgücü piyasasında geçerli bir mesleği olmayan engelli, bir mesleği olmakla birlikte uygun iş bulamayan engelli gibi istihdama girmede zorluk çeken işgücüne yönelik olarak verilecek iş ve meslek danışmanlığı hizmeti, öncelikle işsizliğin engelli üzerinde yarattığı tüm olumsuz etkileri dikkate alarak yapılmalıdır. İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri sadece bir iş veya mesleki seçmeyi, çalışma hayatı ve mesleklerle ilgili uyumsuzlukları gidermeyi değil, aynı zamanda engellinin içinde bulunduğu depresyon, dikkat dağınıklığı ve benzeri durumundan kurtulmasını sağlayacak bir psikolojik danışmanlık sürecini de içinde barındırır. İşsizliğin engelli üzerinde yarattığı sosyal dışlanma etkisi engelliyi toplumdan tamamen soyutlayabilir ve bu da toplumsal bazda büyük sorunlara yol açabilir. Toplum, kendisini oluşturan bireyler sağlıklı olduğu sürece sağlıklı bir toplum olabilir.
Engellilere hizmet sunarken Almanya uygulamasında olduğu gibi hedef kitleye
mümkün olduğunca erişim sağlanmalıdır. İŞKUR’un ülkenin her yerindeki engelliye ulaşması sağlanmalı engelli vatandaşın İŞKUR’a ulaşması beklenmemelidir. Engelli bireyler zaten ulaşım yönünden sıkıntı yaşamaktadır. Engelli kişilerin kurum hizmetlerinden yararlanmasını sağlamak için ülkenin her yerinde İŞKUR Hizmet birimleri açılmalı ve böylece ülkedeki bütün engellilerle iletişim sağlanmalıdır. Bu durumun bir sonucu olarak İŞKUR çalışan sayısının kademeli olarak arttırılması faydalı olacaktır.
Danışmanlık faaliyetleri ve hedef kitleye ulaşılabilirliğin yanında bu kişilere yapılan hizmetler de çok önemlidir. Çok iyi bir danışmanlık sistemi ve çok iyi bir
iletişim sistemi olabilir ama bunların iyi olmasına rağmen engelli bireylere sunulan bir iş imkanı bir faaliyet yoksa bunların iyi olması bir anlam ifade etmemektedir. Bu faaliyetlerin hepsi birlikte yürütüldüğünde faydalı olabilmektedirler. Danışmanlık faaliyetlerinin geliştirilmesi ve hedef kitleyle iletişim halinde olunması halinde danışmanlar danışanlarını doğru hedeflere yönlendireceği için engelli vatandaşlarımız girdikleri işte veya katıldıkları programda kendine uygun işlerde çalışacaktır. Aktif İşgücü Hizmetleri Dairesi Başkanlığı tarafından engellilere yönelik olan yürütülen kurum kaynaklı ve komisyon kaynaklı mesleki eğitim kursları engellilerin tecrübe kazanabilmesi, bir meslek sahibi olabilmesi ve istihdam edilebilmesi için en önemli faaliyetlerdir.
Engellilerin hizmet kalitesinin artması işverenler açısından da çok önemlidir. Yasal olarak engelli çalıştırmak zorunda olan işverenler çalıştıracağı engellinin tecrübe sahibi olmasını ister. İşveren İŞKUR tarafından düzenlenen bir mesleki eğitim kursuna katılan bir engelliyle hiçbir tecrübesi olmayan bir engelliden birisi tercih edeceği zaman mesleki eğitim kursuna gidip bir tecrübe kazanmış olan engelliyi tercih edecektir. Ayrıca işverenler engelli istihdam ettikleri zaman karşılığında bir teşvik beklemektedirler. Engelli istihdam eden işverene verilen teşviklerin arttırılması ve yasal orandan daha fazla engelli istihdam eden işverene ayrıca bir teşvik verilmesi durumunda işverenler engellileri istihdam etmek için daha çok çaba gösterebileceklerdir.
Bir hizmetin verilmesinde, o hizmetin duyurulması çok önemlidir. İŞKUR’un verdiği tüm hizmetler toplum için büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla İŞKUR’un kurumsal tanınırlığının ve toplumsal farkındalığının sağlanması öncelikli amaç olmalıdır. Özellikle dezavantajlı grupların işgücü piyasasına entegrasyonunda istihdam kurumlarına büyük görev düşmektedir. Bu kapsamda bu gruplara yönelik kamusal politikaların önemi kadar bu hedef gruplara yönelik sunulan hizmetlerin tanıtımının
yapılması da bir o kadar önem taşımaktadır. İŞKUR’un engellilere yönelik olarak düzenlediği mesleki eğitim kurslarında kurs düzenleme hakkına sahip kurum ve kuruluşlarla ilişkilerinin çok sağlam tutulması gerekmektedir. Özellikle engelli dernekleri ve belediyelerle sürekli diyalog halinde olması gerekmektedir. Çünkü bunlar İŞKUR’a en çok engelli proje başvurusunda bulunan kurumlardır.
Engellilerin İstihdamının Artırılmasına İlişkin Öneriler
Toplumun en dezavantajlı kesimlerinden olan engelliler, birçok alanda olduğu gibi çalışma yaşamına da tam ve etkin bir katılım sağlayamamaktadır. Birçok sosyal, ekonomik ve kültürel problemle başa çıkma zorunluluğu olması, engelli bireylerin çalışma yaşamına yeterince katılamamalarına neden olmaktadır. Çalışmanın bu bölümünde çalışma yaşamına girmekte güçlük çeken engellilerin istihdamın arttırılması konusunda önerilerde bulunulacaktır.
Engelli bireyler kariyer yapmaya özendirilmelidir. İş, politika, eğitim ve bilim gibi önemli toplumsal alanlarda başarı sağlamış engelli bireylerin model olarak takdim edilmesi, hem toplumun hem de engellilerin önyargılarını kırarak
eşitlikçi bir algının oluşmasına yardım edecektir. Ayrıca, İŞKUR aracılığıyla mesleki eğitim kursuna katılıp sertifika alan ve şimdi iyi bir kariyere sahip engelli bireylerde model olarak gösterilebilir.
Avrupa ülkelerine baktığımız zaman bir işyerinde engelli çalıştırmanın yasal zorunluluk olabilmesi için o işyerinde çalışan sayısı yirmidir. Türkiye’de ise bu rakam ellidir. Aynı şekilde Avrupa ülkelerinde engelli çalıştırma oranı bir işyerinde çalışan sayısının yüzde beşidir. Türkiye’de ise bu oran yüzde üçtür. Daha çok engelli istihdamına ulaşabilmek amacıyla, engelli çalıştırmanın yasal
zorunluluk olabilmesi için gereken çalışan sayısının kademeli olarak düşürülmesi ve engelli istihdam oranının kademeli olarak arttırılması gerekmektedir. Ayrıca bu artış karşılığında işverene destek sağlanarak işverenin
bu durumu bir yük olarak görmesi engellenmelidir. Engelli çalıştırmamanın standart bir cezası olmamalıdır. Yasal orana yaklaşmış ama oranı yakalayamamış bir işveren ile hiç engelli çalıştırmayan bir işverene aynı ceza uygulanmamalıdır. İşveren çalıştırması gereken yasal orana yaklaştıkça cezai yaptırımı azalmalı, bu orandan uzaklaştıkça cezai yaptırımı artmalıdır. Cezalar caydırıcı olmalıdır ki işveren ceza almayı göze alamasın ve engelli istihdam hedefini gerçekleştirsin.
Engelli istihdam eden işverenlere engel oranına göre teşvik verilmelidir. Böylece engel oranı yüksek bir engelli istihdam edildiğinde işveren teşvikten