İşbirlikli Öğrenme Modelinin Temel İlkeleri

Bir grup çalışmasının işbirlikli öğrenme olabilmesi için sağlanması gereken bazı koşullar vardır. Bu koşullar şu şekilde sıralanabilir;

1. Olumlu bağımlılık 2. Yüz yüze etkileşim

3. Bireysel değerlendirilebilirlik 4. Sosyal beceriler

5. Eşit başarı fırsatı olarak açıklanmaktadır

6. Grup sürecinin değerlendirilmesi (Açıkgöz, 2008). 7. Grup ödülü / Ortak ürün

2.3.3.1. Olumlu (Pozitif) Bağımlılık

Johnson ve Johnson (2002)’a göre olumlu bağımlılık işbirlikli öğrenme modelinin en önemli koşuludur. Olumlu bağımlılık bireylerin ortak amaç ve ödül için çabalarını birleştirecekleri bir durum yaratır. Öğrencilerin kendilerini bulundukları gruba ait hissedebilmeleri için ortak bir ödül için birlikte çalışarak ve ortak bir hedef doğrultusunda kenetlenerek bir süreç oluşturmaları ile işbirlikli öğrenme modelinin en önemli temel öğelerinden biri olan olumlu bağımlılık gerçekleştirilmiş olur (Ekinci, 2005). Kısaca olumlu bağımlılık, kendi başarısının grup üyelerine, grup üyelerinin başarısının öğrencinin şahsına yarayacağını bilir. Yani öğrenci kendi başarılı olamadığında grubunun da başarısız olacağını bilir (Uz, 2009).

2.3.3.2. Yüz Yüze Etkileşim

İşbirlikli öğrenmede öğrenmenin daha etkili ve verimli bir şekilde gerçekleşmesi için gerekli koşullarından biri olan yüz yüze etkileşim sayesinde grup üyelerinin birbirlerini cesaretlendirmesi, birbirlerini desteklemesi ve birbirlerine yardım etmesi sağlanır. Bu etkileşim sayesinde karşılaştıkları problemlere karşı buldukları çözüm önerilerini paylaşabilir, fikir alışverişinde bulunabilir ve problemleri tartışabilirler (Doymuş, Karaçöp ve Şimşek, 2010). Grup üyelerinin grup amacına ulaşmak için

birbirlerinin çabalarına destek vererek cesaretlendirmeleri ve işlerini kolaylaştırmalarıdır (Johnson and Johnson, 2002). Öğrenciler bunu dönüt verme, yardım etme, güvenme, yapılanları tartışma, fikirlere saygı duyma gibi davranışlarla gerçekleştirirler (Bilgili, 2008). Öğrencilerin ortak amaca ulaşmak için görevin bir kısmını üzerlerine alıp, bu görevi diğer arkadaşlarından bağımsız olarak yerine getirmeleri bitirmeleri söz konusu değildir (Açıkgöz, 2008).

2.3.3.3. Bireysel Değerlendirilebilirlik

Geleneksel öğrenme yönteminde, bireylerin başarıları bireysel olarak değerlendirilirken, işbirlikli öğrenme modelinde başarı sadece bireysel olarak değerlendirilmez. Yani işbirlikli öğrenme modelinde öğrencilerin bireysel olarak aldıkları puanlar başarılarının yalnızca bir bölümünü meydana getirir. Başarı puanının geri kalan büyük bir bölümü, grup aktivitelerinden ve grubun elde ettiği puanlardan meydana gelir. Bu durumda gruptaki bütün üyelerin performansını üst düzeye çıkarmalarını sağlar (Shih, Chuang and Hwang, 2010). Grup başarısının tek tek bireylerin öğrenmesine bağlı olması durumudur (Açıkgöz, 2008). Bireysel değerlendirilebilirlik çeşitli biçimlerde sağlanabilir. Bunlardan birincisi; grup üyeleri arasında, grup amacına ulaşmak için birbirlerine destek, yardım ve cesaretlendirme sorumluluğunu hissedecekleri biçimde olumlu bağımlılık yapılandırmaktır. İkincisi ise; öğretmenin her bir öğrencinin başarı düzeyini bireysel olarak değerlendirmesidir (Johnson and Johnson, 2002).

2.3.3.4. Sosyal Beceriler

İş birliğine dayalı öğrenme uygulamalarının daha verimli ve etkili olması için bireyler arası etkili iletişimin becerilerinin kullanılmasının yanı sıra sosyal becerilerin de kullanılması gerekmektedir. Öğretmenler bu sebeple; kendini karşındakinin yerine koyma, liderlik, anlaşma, etkili iletişim becerileri ve birbirine güven duyma gibi sosyal becerileri de öğrencilere kazandırma sorumluluğunu almak zorundadırlar (Ural, 2007). Öğretmenlerin uygulamaları sırasında bu sosyal beceriler üzerinde durması ve bu sosyal

beceileri artırmaya yönelik çalışmalar yapması, işbirlikli öğrenmenin etkililiğini artıracaktır (Johnson and Johnson, 2002).

2.3.3.5. Grup Sürecinin Değerlendirilmesi

Grup aktiviteleri sonucunda, gruptaki öğrencilerin davranışlarından hangilerinin değişmesi gerektiğinin, grup üyelerinin davranışlarından hangilerine katkı sağlayıp saplamadığının, bireylerin davranışlarından hangilerinin sürmesi gerektiğinin tespit edilmesidir (Korkut, 2008). Grup üyelerinin bireysel ve grup amaçlarına ulaşma düzeylerinin değerlendirmesini ve birlikte çalışma becerilerinin geliştirilerek devam ettirilmesini ifade eder. İşbirlikli öğrenmeden olumlu sonuçlar alınabilmesi için grup üyelerinden uygulamaya dair fikirleri alınıp bu doğrultuda temel işbirliksel yapı bozulmadan düzenlemeler yapılmalıdır (Ural, 2007).

2.3.3.6. Eşit Başarı Fırsatı

İşbirlikli öğrenme modelinde oluşturulan gruplarda, grupta yer alan her birey diğer birey başarılı olmadan kendisinin de başarılı olamayacağının farkındadır. Bu sebeple gruptaki diğer bireylerin öğrenmesine yardımcı olur (Kasap, 1996).Bu ilkeler göz ününde bulundurulduğunda genellikle işbirlikli öğrenme modelinden, bireysel öğrenme ya da geleneksel öğrenmeye göre daha çok başarı beklenmektedir. Ayrıca işbirliğiyle yürütülmüş bir derste yüksek düzeyde strateji kullanımı, sürecin amaçlanması ve toplu etkileşim gerekmektedir. Sadece öğrencileri bir araya getirip birlikte çalışmaları gerektiğini söylemek gibi yanlış yönlendirmeler başarıya katkı sağlamamaktadır.

İşbirlikli öğretimin öğretmen tarafından planlanması ve yapılandırılması önemlidir. Böylece uygulanan yöntemler başarıda daha etkili hale gelecektir. Bunun için öğretmen:

1) Karşılıklı bağımlılığı açıkça hissettirmelidir, 2) Yüz yüze etkileşimi büyük oranda desteklemelidir,

3) Grupların amaçlarına ulaşmaları için bireysel sorumluluk yüklenmeleri gerektiğini hissettirmelidir,

4) Grup üyelerinin bireysel becerilerinin grubun tamamı ile etkileşmesini sağlamalıdır,

5) Grup çalışma süreçlerini periyotlar halinde düzenlemelidir (Johnson and Johnson, 1990).

2.3.3.7. Grup Ödülü

İşbirlikli öğrenme yöntemlerinde grubu meydana getiren bireylerin başarılı olmaları için ilk şart, bireylerin grubun başarılı olması gerektiği bilincine varmalarıdır. İşbirlikli öğrenme etkinlikleriyle gruptaki bireylerin başarılı olmaları amacıyla grubun başarılı olacağı işbirlikli öğrenme ortamları düzenlenmelidir (Açıkgöz, 2008). Yani işbirlikli öğrenme grubunda yer alan bir öğrenci amacına, diğer üyeler de başarırsa ulaşabilir (Johnson and Johnson, 2002). Slavin (1990) bu koşulun, işbirlikli ödül yapısı ile elde edilebileceğini savunmaktadır. İşbirlikli ödül yapısı grup üyelerinin grup amaçları doğrultusunda grup ürünü ortaya koymalarını ve grup halinde ödüllendirilmelerini gerektirir.