İş sağlığı ve güvenliği yönetim esasları

İş sağlığı ve güvenliği, yapısı itibariyle iş yerini ve çalışanları iş yerinde meydana

gelebilecek tüm kaza ve olumsuzluklardan korumayı esas alan sistematik bir anlayıştır. Çalışma

alanında güvenli bir ortamın hazırlanması insanlar arasındaki sosyal ve psikolojik düzeni de

etkileyeceği için devletin çeşitli kurum ve kuruluşlarını da yakından ilgilendirmektedir. İSG,

işveren için maddi ve manevi açıdan, çalışanlar için can güvenliği ve ülke için ekonomik

bakımından önem arz etmektedir. İşveren çalışma ortamını kanunlar ışığında ve teknik anlamda

güvenli bir ortam haline getirmeli, çalışanlar ise kendilerine verilen eğitimleri ciddiyetle idrak

edip bilinçlenerek koyulan kurallara uymalı devlet ise var olan bu yapıyı sürekli kontrol ederek

denetim altında tutmalıdır. Burada herkes kendi üzerine düşen görevi yapmakla mükelleftir. Bu

hususlar yerine getirildiği vakit İSG kapsamında hedeflenen yönetim ve disiplin kendiliğinden

meydana gelmiş olacaktır (ÇASGEM,2017).

Çalışanlar açısından İSG kavramı ile ilgili önem arz etmekte olan üç husus vardır

(ÇASGEM, 2017). Bunlar;

Çalışanların korunması: İSG çalışmalarının temelini oluşturmaktadır. İşyeri veya maden

sahaların da çalışan personelleri çalışma ortamlarının olumsuz koşullarına karşı muhafaza

etmek, güvenli ve tehlikesiz çalışma olanakları sunmak veya çalışanları oluşabilmesi muhtemel

meslek hastalıkları ve iş kazaları karşısında fiziksel ve ruhsal açıdan korumayı amaçlamaktadır.

Üretim aşamasında güvenliğin sağlanması: Bir işyerinde veya maden ocağında üretim

güvenliğinin sağlanması ve çalışma veriminin artması ekonomik açıdan da önemli bir husustur.

Çalışanların korunması beraberinde iş kazaları veya meslek hastalıkları sonucu meydana gelen

işgücü ve zaman kayıplarında meydana gelebilecek azalmadan dolayı üretim korunacak, daha

sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının çalışana verdiği güvenle iş veriminde gözle görülebilir bir

artış elde edilecektir.

İş yeri veya çalışma ortamının güvenliğinin sağlanması: İş yerinde olası kazalara karşı

alınabilecek tedbirlerle birlikte sağlık yönünden, güvensiz ve olması muhtemel iş kazalarından

kaynaklı meydana gelebilecek heyelan, yangın, makine arızaları veya iş yerini tehlikeyle karşı

karşıya bırakacak durumlar ortadan kalkacağından güvenli bir çalışma ortamı meydana

gelebilecektir.

WHO ve ILO İş Sağlığı ve Güvenliğini şöyle tanımlamaktadır. “Var olan bütün

meslekler için geçerli olmak kaydıyla çalışanların ruhsal, sosyal, bedensel ve iyilik durumlarını

üst seviyelere çıkarmak bu seviyelerde devamlılığını sağlamak, çalışanların çalıştırılmaları

sırasında çalışma koşullarından veya çalışma ortamının sağlıksız durumundan kaynaklı

oluşabilecek tehlikelerden korumak ve ayrıca çalışan kişilerin kendilerine ruhsal ve fiziksel

açıdan en uygun meslek dallarına yönlendirilmesi kısaca insanların yapacakları işe ve işin ise

insanlara uyumunu sağlamaktır.’’

WHO ve ILO çalışan sağlığı ve iş güvenliği ortak komisyonunca, çalışan sağlığının

esasları aşağıda belirtildiği gibidir (Güvenç, 2015).



Tüm meslek dalları için çalışanın ruhsal, fiziksel ve sosyo-ekonomik açıdan sağlığını

üst düzeylere çıkarmak ve bunun devamlılığını sağlamak.



Çalışma koşulları ve kullanılmakta olan zararlı maddelerden dolayı çalışan sağlığının

bozulmasını önlemek.



Çalışanların fiziksel ve ruhsal yapısına uygun bir işte çalışmasına olanak sağlamak.

Konuyu kısaca özetlersek, yapılan işin çalışana ve çalışanında yapılan işe uyumunu

sağlamak olarak saptamıştır. Hedeflenen bu gayelere ulaşmak, olası iş kazaları ve meslek

hastalıklarının önüne geçebilmek, İSG yönetiminin çalışma kapsamı altındadır. Bu sebeple İSG

yönetimine üç esas görev düşmektedir (Güvenç, 2015). Bunlar;

 Tehlikelerin neler olduğunu saptayıp tanımlamak.



Karşılaşılabilecek her tehlike için risk büyüklüğü öngörülerek riskin hangi boyutlarda

Çalışma alanında her faktör trenin vagonları misali birbirine bağlıdır ve bu nedenle

birlikte hareket etmesi gerekmektedir. Anlaşılacağı üzere, yalnız çalışanların güvenliği değil

çalışma alanı ve yapılmakta olan üretimin güvenliği de önem arz etmektedir. Çünkü yukarıda

belirtilen üç husus bir arada değerlendirilmediği anda istenmeyen kazalar ve olumsuz durumlar

meydana gelecektir. Bu nedenle çalışanlar için yapılmakta olan çalışmalar dışında, çalışma alanı

içinde bazı önlemler alınmalıdır. Örneğin hazırlanan risk analizleri, acil durum eylem planları

ve tatbikatlar tamamı ile iş yerine özgü hazırlanmalıdır. Yapılan değerlendirmeler neticesinde

dikkate alınması gereken başka bir husus da maliyetlerdir. Yanlış yönetimden kaynaklı

meydana gelebilecek İş kazaları ve meslek hastalıkları maliyetleri artıran en önemli iki

unsurdur. Maliyetler görünürde işveren ve çalışanı kapsar gibi görünse de esasında tüm ülke

ekonomisini de yakından ilgilendirmektedir. Örneğin çalışmayan bir fabrika veya maden sahası

özellikle ihracat üzerine çalışma yapıyorsa ortaya çıkacak olan tablo daha vahimdir. Çünkü kaza

ve hastalıklardan dolayı üretimin durması, personelin mesaiye devam etmemesi daha büyük etki

yaratacaktır. Bu nedenle İSG kavramında uygulanacak yönetim şekli ilerde olumlu veya

olumsuz meydana gelebilecek her durumun habercisi olmaktadır.

İSG yönetiminde, çalışma alanlarında meydana gelebilecek kaza ve risk oluşumlarına

yaklaşım şekli oldukça önemlidir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan iki yaklaşım vardır.

Bunlar;

Proaktif Yaklaşım: Bu yaklaşım, çoğunlukla daha modern ve yenilikçi yöntemle kaza

veya meslek hastalığını engelleme odaklı çalışmayı hedef almaktadır. Yapılması gereken

çalışmalar ve alınması gereken önlemler, olaylar gerçekleşmeden önce alınmalıdır. Proaktif

yaklaşım kısaca önleyici ve koruyucu anlayışa dayalı bir yaklaşımdır. Proaktif yaklaşımda

yararlanılan kaynaklar Şekil 3.14’de gösterilmiştir.

Şekil 3.14. Proaktif Yaklaşım da yararlanılan kaynaklar (https://www.google.com/amp/

s/slideplayer.biz.tr/amp/2940729/, Erişim Tarihi: 01.06.2019).

Reaktif Yaklaşım: Bu yaklaşım, Proaktif yaklaşıma nazaran daha basit bir yapıya sahip

olup yalnızca sonuç odaklı çalışmaktadır. Kaza veya meslek hastalığı ortaya çıktıktan sonra

inceler ve bir daha oluşmaması için önlemler alır. Reaktif yaklaşımda yararlanılan kaynaklar

Şekil 3.15’ de gösterilmiştir.

Şekil 3.15. Reaktif Yaklaşım da yararlanılan kaynaklar (https://www.google.com/amp/s/

slideplayer.biz.tr/amp/2940729/, Erişim Tarihi: 01.06.2019).