159
Bütünüyle dörtte üç profilden resimlenen figürün kırmızı renkte, uçları sivrilen başlığı koyu tonunda tahrir çekildiği, sorguçlardakine benzer dolgun bir tek tüyle tasvir edildiği tespit edilmiştir. Beyaz boyanarak zemin atılmış tüyün üzerine siyah ve gri tonlarında tarama tekniği ile tüy etkisi verildiği saptanmıştır. Uzun ifadeli yüzünde gözleri koyu tonlarında çalışılmış, kaş, bıyık ve sakalda ise açık renkte sepya tonlarında hafif tarama tekniği kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Açık renk bir ten tonu tercih eden nakkaş, figürün yüksek yakalı diz üstüne inen uzun kollu üst giysisini açık yeşil pastel tonlarında boyamıştır. Eteği kıvrılan giysinin astarının ve altınla boyanmış dairesel tokası olan kemerinin renginde siyah tercih edildiği; tek fırça hareketi ile betimlendiği belli olan düğmelerinde ise altın kullanıldığı tespit edilmiştir.
Kırmızı tonlarında boyanıp, koyu tonunda tahrir çekilen dar pantolonunun altındaki delilerin kullandığı bilinen çizmelerinin altınla boyandığı ve sepya ile tahrir çekildiği anlaşılmaktadır. Çapraz olarak koltuk altından geçirerek sol göğsünde bağlı halde tasvir edilen postun, beyaz zemin üzerinde altın ve siyah renk kullanılarak benekleri tasvir edilmiştir. Postun bacak, baş ve kuyruk bölümü seçilebilmekte olan pars postu olması muhtemeldir.
Sağ elinde dağ keçisine saldırdığı kılıcı gümüş, sapı ise altınla boyanmış tahrirleri koyu sepya ile çekilmiştir. Altınla betimlenmiş bağlantı ipleri kemerinden geçen kılıcının kını siyahla boyanıp üstü ise altınla bezenmiştir. Kemerinden sol tarafından sarkan uzun kama tipindeki silahı ise altınla boyandığı, sepya tonundaki tahrirleri ile belirginleştirildiği tespit edilmiştir.
160
4.9 Hünernâme II, TSMK, H.1524
4.9.1 Rumeli Beylerinden Hüseyin Bey’in Bir Savaşı (y.207a)
Minyatür Ölçüsü : 33x 19,5 cm
Minyatür Tekniği : Sıvama altın, tarama, gölgelendirme, noktalama
Konu: Tepelerle iki bölüme ayrılan minyatürde Rumeli beylerinden Hüseyin Bey’in bir
savaşı konu edilmiştir.145 Sağ üst bölümde tepenin arkasında, maiyetiyle savaşı izleyen Paşa elinde kılıç ve kalkanıyla yer alırken sağ alt bölümde ise ortada çarpışan süvarileri izleyen Osmanlı birlikleri görülmektedir. Sayfanın sol bölümünde tepelerin ardında ve alt bölümde düşman birlikleri yer almaktadır.146
Orta bölümde üstte çarpışan iki süvariden sağdakinin, kıyafet ve silahları ile “deli” süvarisi olduğu anlaşılmaktadır.
Minyatürün Genel Tasarımı: Peyzaj betimlemeleri, tepelerde yer alan kaya şekilleri,
tercih edilen renkler nedeniyle bu minyatür Osmanlı resim sanatının alışılmış kompozisyonlarına göre farklılık göstermektedir.147
Eserdeki tasvirlerin, Nakkaş Osman’ın da aralarında olduğu altı farklı nakkaşın fırçalarından çıktığı tespit edilmiştir.148
Bu sayfada ise nakkaş; sağ ve sol bölümde yer alan süvari gruplarını durağan tasvir ederek, ortada yer alan “deli” süvarinin de aralarında olduğu savaşan grubun hareketlerine dikkati çekmeyi amaçlamış olmalıdır. “Deli” süvarinin elindeki kılıçla düşman zırhlı süvarisinin kafasını ortadan ikiye yarması gibi kanlı bir olayın tasvir edilmesi savaşın vahşetini göstermektedir. Paşa’nın diğer tüm figürlere göre çok daha iri resimlenmesi de hiyerarşik düzenin altını çizmektedir. Zırh ve miğferlerde, sarı, yeşil altın ve gümüşün kullanıldığı, gökyüzünün sıvama sarı altınla boyandığı tespit edilmiştir.
Minyatürün Durumu: Genel olarak gümüş kullanılan bölümlerde kararmalar, özellikle
zeminde tercih edilen pembe renkte yer yer boya aşınmaları ve dökülmeleri gözlemlenmiştir. Özellikle savaşan süvari grubunun detaylarında görülen bu bozulmaların, nakkaşın uygulama sebebiyle mi ya da zaman içerisinde mi oluştuğu tam olarak seçilememektedir. 145 AKALAY(TANINDI), a.g.t., s.407. 146 AKALAY(TANINDI), a.g.t., s.106. 147 A.g.e., s.106.
161
162
Deli Figürü Analizi: Minyatürde tek bir “deli” figürü tespit edilmiştir. Figürün A4
boyutlarında eskizi alınarak incelenmiştir.
Baş bölümünde; yuvarlak yüzlü, hafif çekik gözlü, kirli sakallı ve Alp tipi bıyıklı olarak
resimlenen figürün minyatürdeki diğer figürlere daha açık tende olması daha çok Rumeli’deki sınır boylarında görev aldıkları bilinen “delilerin” özelliklerine uygun olduğu görülmektedir. Nakkaşın sakal ve bıyıklarda tarama tekniği kullanarak hafif sepya tonlarında uygulama yaptığı tespit edilmiştir. Başında tarama ile boyanmış beyaz tek tüy bulunan koyu yeşil bir deli başlığı vardır. Başlıkta koyu tonlarında nüans kullanılmadan tahrir çekilmiştir.
Gövde bölümünde; uzun kollu, dizlerinin altına kadar inen kırmızı üst giysinin
arkasında yer alan kalkana ve posta temas ettiği bölümlerde kararmalar görülmektedir. Koyu tonunda tahrir çekilmiştir. Figürün bacak bölümünde sülyen tonlarında dar bir pantolon giydiği belli olmakta ancak sivri uçlu, hafif ökçeli olduğu belli olan çizmesi ile pantolonu birleşmiş gibi durmaktadır. Tahrirler sepya tonunda çekilmiş gibidir.
Silahlara bakıldığında; figürün tüm savaş gereç ve aksesuarlarının altınla boyanarak
tasvir edilmesi ilginç olarak yorumlanabilir. Sırtındaki pars postu olması muhtemel postu ayak bölümlerinden boynuna bağlanmış şekildedir; kuyruğu ve postun başı belli olmaktadır, tasvirde tarama yerine boyama ve beneklerin de de noktalama kullanıldığı belli olmaktadır. Gövdesini kaplayacak kadar iri olan tekne kalkanı altınla boyanmış; sepya ile tahrir çekilmiştir. Altınla boyanmış kemerinden sarkan sadak, içinde yay ve arkasından görünen ok uçları, yakın birebir çarpışmada öncü kuvvet olarak yer aldıklarından, savaşta silah olarak ok kullanmadıkları bilinen deliler için sıra dışıdır. Sadak ve yay altın kullanılarak boyanmıştır. Sol eliyle atının yularını tutan “deli”, sağ eliyle sapı altın, gövdesi gümüşle boyandığı belli olan eğri kılıcıyla zırhlı düşmana saldırmaktadır. Altınla tasvir edilmiş kılıcının kını sadağının altından görülmektedir. Üzerinde bezeme olması muhtemel olmakla birlikte detayları seçilememiştir. Eyerinin ve diz kapağının altından meç denilen ince uzun kılıcı belli olmakta; üzerinin gümüş ve sarı altınla bezendiği anlaşılmaktadır.
At renk olarak minyatürlerde kullanılan mavi tonuna yakın boz renk mavi at
ikonografisini çağrıştırmaktadır, ancak nakkaş tarafından pastel tonların kullanıldığı görülmüştür. Türk tipi düğümlenmiş kuyruğunun başlangıç ve bitiş bölümlerinden sepya tonlarında tarama yapıldığı belli olmaktadır. Genel olarak nüans kullanılmadan sepya tonunda çekilen tahririn yele bölümünde kalınlaştığı görülmüş, hotozunun beyaz renkte ince işçilikli bir tarama tekniği ile resimlendiği tespit edilmiştir.
163