İÇTİHATLARDA MÜESSES DURUM

Tespit edebildiğimiz ölçüde müesses duruma ilişkin ilk yargı kararı 1952 yılında verilmiştir. Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu kararına konu olan olay, hukuka aykırı olarak yapılan terfi işleminin geri alınması işlemine ilişkindir. Danıştay söz konusu kararda, hukuka aykırı bir terfi işleminden sonra aynı memur hakkında kanuna uygun müteaddit terfiler yapıldığında hukuka aykırı terfinin artık geri alınamayacağı şeklinde içtihadın birleştiril-

1972/6, K. 1973/2: “Belirli süreler geçtikten sonra hukuka aykırı (yanlış) idare tasarru- funun artık hiçbir zaman geri alınamayacağı şeklinde anlaşılmamalıdır. Bu tarzda yorumlanacak olursa, yanlış işlem sonucu doğan hukuka aykırı durumun ilelebet devam edeceği kabul edilmiş olur ki, bu durum da eşitlik istikrar ve kamu düzeni ilkeleri ile bağdaşmaz. Burada müktesep hak (kazanılmış hak) ile müesses durum (yerleşmiş, kaza- nılmış durum) kavramları arasındaki fark meydana çıkmaktadır. Kazanılmış hak hukuka uygun bir işlemden doğar ve bu işlem geri alınsa bile, ilerisi için de devam eder. Yerleş- miş, kazanılmış durum kavramı ise, hukuka aykırı bir işlemin belirli süre geçtikten sonra geri alınması üzerine artık ilerisi için işlemin hüküm ifade etmeyeceğini, fakat geçmişte kalan durumun da tanınması gerektiğini ifade eder, yani işlemin ilerisi için değiştiril- diği, düzeltildiği anlamına gelir. Onun için, hukuka aykırı (yanlış) işlem, yukarıda açık- lanan süreler geçtikten sonra geri alınırsa sonrası için kişiye bir hak bahşetmez, yal- nızca geçmişteki durumun, parasal da olsa, tanınması sonucunu doğurur. Fakat, yuka- rıda varılan sonuç ve kabul edilen kural ancak iyi niyetli kişiler içindir. Eğer, idarenin yanlış işlem yapmasına kişinin gerçek dışı beyanı veya hilesi sebebiyet vermiş ise, bu yanlış idare işlemi her zaman, bir süre şartına bağlı olmaksızın, geriye yürür şekilde geriye alınabilir”, www.sinerjimevzuat.com.tr, e.t. 06.03.2018.

25 _{Oğurlu, s. 21; Özgüven, s. 54; Altındağ, s. 19; Gökyurt, s. 25; Askeri Yüksek İdare}

Mahkemesi 1. Dairesi, T. 16.11.1999, E. 1998/1039, K. 1999/1098: “İdare, hukuka uygun olan ve müktesep hak teşkil eden tasarrufları ile hukuka mugayir de olsa müesses vaziyet doğuran ve dava müddeti geçmiş bulunan muamelelerini batıl sayamaz ve düzeltemez. Çünkü idare kaideten makable şamil karar alamaz ve hukukun genel olan istikrar prensibini bozamaz. İdarenin evvelce yaptığı sübjektif veya şart tasarrufları iste- diği vakit ve herhangi bir sebep ve mülahaza ile iptal veya tadil etmeğe yetkili olduğunu kabul etmek, ferdi durumları ve hukuki muamelelerde istikrarı hiçe saymak demektir”, www.uyap.gov.tr, e.t. 06.03.2018.

mesine karar vermiştir. Bu kararda müesses durum kavramına yer verilme- miştir. Ancak Danıştay olaya kazanılmış hak perspektifinden de yaklaşma- mış ve “Kanunsuz bir terfi işleminin, bundan faydalanan memur lehine mük-

tesep bir hak doğurmadığı aşikâr olmakla beraber bu terfiin de sübjektif bazı tesir ve neticeler hâsıl ettiğinde şüphe edilemez. Böyle olunca kanunsuz bir terfiin idarece her zaman geri alınabileceğini kabul etmek, terfiin kanunsuz- luğu dolayısıyle bunun tesir ve neticelerini tehdit eden müphemiyet ve karar- sızlığın hudutsuz bir şekilde devamına yol açmak olur ki bu hal idare hukuku sahasında da tatbik yeri bulan istikrar esası ile telif edilemez” şeklinde istik-

rar ilkesi gerekçesiyle terfi işleminin geri almasının hukuka aykırı olduğuna karar vermiştir26. Bu kararda; terfi işleminin hukuka aykırı olarak yapıldığı, hukuka aykırı yapılan terfi işleminin üzerine hukuka uygun olarak birden fazla terfi işleminin tekrarlandığı, müteaddit terfilerin ise belli bir süre de- vam ettiği ve bu gerekçeyle işlemin artık geri alınamayacağı vurgulanmıştır. Kararda söz konusu işlemin hukuka aykırı olması sebebiyle kazanılmış hak- kın şartlarının oluşmayacağı ancak idari istikrar ilkesinin korunması gerek- tiği de ayrıca zikredilmiştir. Diğer taraftan hukuka aykırı işlemin ardından yapılan hukuka uygun diğer işlemler, kendilerinden önce tesis edilen işleme dokunulamazlık sağlamıştır. Hukuka aykırı işlem, hukuka uygun işlemlerin yapılmasından sonra hukuka uygun hâle gelmez. Hukuka aykırılık devam etmekle birlikte hukuka uygun işlemler hukuka aykırı işlemin hukuk âlemin- den silinmesinin önüne geçmiştir.

Müesses duruma ilişkin ilk Yargıtay kararı ise 1973 tarihlidir. Bu kararda yanlış yapılan intibak işleminin geri alınması durumunda fazladan yatırılan ödemelerin ne olacağı sorusuna cevap aranmıştır. Bu kararda mües- ses durum kavramı yerine kazanılmış durum kavramı kullanılmıştır27_{. Uyuş-}

mazlıkta;

i. “Yokluk ile mutlak butlan halleri hariç ve kişinin gerekçe dışı beyanı veya hilesi ile de sebebiyet vermemiş olmak kaydıyla idarenin yanlış

26 _{Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu, T. 26.09.1952, E. 1952/15, K. 1952/244,}

www.uyap.gov.tr, e.t. 06.03.2018; Bu dava hukuka aykırı bir işlemden kaynaklansa dahi, hukuka uygun başka işlemlerin bu işlemden sonra gerçekleştirilmesi durumunda, müesses duruma dokunulamayacağını göstermektedir. Hukuka uygun kazanılmış her statü, hukuka aykırı kazanılmış önceki statüleri hukuka uygun hâle getirmemekle birlikte onlara dokunulmazlık kazandırmaktadır. Benzer bir uyuşmazlık için bkz. Danıştay 5. Dairesi, T. 16.09.2005, E. 2002/1094, K. 2005/3654, www.uyap.gov.tr, e.t. 06.03.2018.

27 _{Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu, T. 27.01.1973, E. 1972/6, K. 1973/2, RGT.}

şart tasarrufunu (özellikle yanlış intibak işlemini), ancak iptal davası süresi veya kanunlarda özel bir süre varsa bu süre içinde yahut iptal davası açılmışsa dava sonuna kadar, geriye yürür şekilde geri alabile- ceğine,

ii. Bu süreler geçtikten sonra yanlış tasarrufun geriye yürür şekilde geri alınamayacağına,

iii. Bu süreler geçtikten sonra yanlış tasarrufun geri alınması halinde geri alma gününe kadar doğmuş durumların, parasal sonuçları da dahil olmak üzere, hukuken kazanılmış durum olarak tanınması gerektiğine, iv. Bu nedenle yanlış işlemin (intibakın) bu süreler geçtikten sonra geri

alınması durumunda, geri alma gününe kadar ödenmiş bulunan fazla paraların (aylıkların) hukuken geçerli bir nedenle ödenmiş bulunduğu- nun kabulü gerekmesi karşısında artık sebepsiz zenginleşme söz konusu olamayacağından, bu sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanılarak geri istenemeyeceğine ve içtihatların bu yolda birleştirilmesine…” karar

verilmiştir.

Yargıtay, 1973 yılındaki kararında müesses durum hakkında önemli tespitlerde bulunmuştur. Öncelikle müesses durum hukuka aykırı bir işlemin geri alınması ya da kaldırılması esnasında ortaya çıkabilmektedir. Bu özellik müesses durumu kazanılmış haktan ayıran temel noktadır. Kazanılmış hak hukuka uygun bir işlemden doğarken, müesses durumun devreye girebilmesi için ilgili tasarrufun hukuka aykırı olması gerekir.

Diğer taraftan müesses durumun kişi lehine kullanılabilmesi geri almaya veya kaldırmaya konu işlemin yokluk ve mutlak butlan sebepleri ile aykırı olmamasına bağlıdır. Başka bir ifadeyle, işlem yokluk ya da mutlak butlan ile sakatsa müesses durum korunmaz. Bunun dışında müesses durum- dan faydalanacak kişinin hukuka aykırılığa sebep olan unsurda yanlış ve yanıltıcı beyanı ya da hilesi bulunmamalıdır. Hukuka aykırı işlemin tesi- sinden itibaren o işleme karşı öngörülen dava açma süresi geçmişse, işlem kural olarak geri alınmaz. Ancak idare buna rağmen geri alma işlemini uygu- larsa parasal haklar dâhil olmak üzere müesses durumun korunması gerekir. Müesses durumun korunmasında iki ilke çatışma halindedir. Hukuka aykırı bir tasarrufun hukuk âleminden silinmesinde hukuka bağlı bir idare olabilme düşüncesi vardır28_{. Ayrıca hukuka aykırı işlemlerin ortadan kaldı-}

rılmasındaki amaç kamu yararıdır. Diğer taraftan bakıldığında ise hukuka

28 _{Hukuka aykırı işlemlerin iptali (geri alma-kaldırma) hukuk kurallarının emrettiği müey-}

yidenin uygulanması anlamına gelir. Bu konuda esasen idareye bir takdir hakkı tanın- mamıştır, Onar, Sıddık Sami: İdare Hukukunun Umumî Esasları, C. 1, B. 3, İstanbul, 1966, s. 550-551.

aykırı tasarrufların iyiniyetli kişiler üzerinde yarattığı hukuki durumların korunması da idari istikrar ilkesinin bir gereğidir. İşte müesses durumlarda, kamu yararı ile idari istikrar ilkesi çatışma halindedir. Ancak idari istikrar ilkesinin korunmasında da kamu yararının bulunması, birey lehine bir terci- hin yapılmasına sebep olmaktadır.

Ayrıca anılan kararda yerleşmiş (müesses) durumların bir hak olmadığı da vurgulanmıştır. Müesses durumlar her ne kadar bir hak teşkil etmese de, her zaman geriye yürür şekilde ortadan kaldırılabilmeleri, hukuki istikrarı ve toplumun güven hissini sarsıp, kamu düzenini zedeler. Bu kararda hukuka aykırı olmasına rağmen ortaya çıkan hukuki durumun, ilgilisinin lehine olması koşuluyla ilelebet tartışma konusu yapılmasındaki sakıncadan bahse- dilmiştir. Hukuka aykırı olmasına rağmen belirli sürenin geçmesi o durumu ilgilisinin menfaatine olacak şekilde dokunulamaz bir hâle getirmektedir.

İlgili içtihadı birleştirme kararında, müesses durumun korunması için yararlanmanın devam edeceği süre hususunda da bir değerlendirmeye gidil- miştir. Müesses durumun korunması için belirli bir sürenin tayin edilmesi son derece önemlidir. Kesin bir sürenin tespiti idari istikrar ve hukuk devleti ilkelerinin ortaya koyduğu temel prensiplere hizmet eder. Nitekim hukuk devletinde, korunması gereken menfaatler objektif kurallarla belirlenmeli, takdire dayalı olmamalı, adalet, hakkaniyet, kamu düzeni ve istikrar bakı- mından tercihi gereken bir hukuki bir norm altında çözümlenmelidir. Mües- ses durumunun korunması için hukuka aykırı işlemden yararlanılması gere- ken süre o işleme karşı öngörülen dava açma süresine göre belirlenmiştir. Bunun gerekçesi ise, hukuka aykırı işlemlerde dava açma süresi geçtikten sonra nasıl ki hukuka aykırı bir işleme suni bir hukuka uygunluk kazandırılıp idare açısından iptal davası tehdidi bertaraf ediliyorsa, işlemin hukuka aykırılığını bilmeyen bireylerin de benzer bir tehditten ari tutulması gerekir. Topluma ve her bir bireye hizmetle yükümlü bir hukuk devletinde, idarenin kendisinin yararlandığı bir korumadan daha zayıf durumda bulunan bireyleri de faydalandırması hakkaniyetin gereğidir. Bu sebeplerle müesses durumun korunması için hukuka aykırı işlemden yararlanılmanın kural olarak altmış gün devam etmesi gerekir. Ancak hukuka aykırı işleme karşı daha kısa ya da uzun bir dava açma süresinin kanunla belirlendiği durumlarda, söz konusu yararlanmanın özel dava açma süresi kadar sürdürülmesi gerekir. Bir diğer ihtimal ise ilgili işleme dava açılması durumudur. Bu durumda ise yararlan- manın davanın kesinleşme süresine kadar devam etmesi gerekir. Nitekim yukarıda ifade edilen tehdit idare açısından devam ettiği için bireyin de aynı suni korumadan yararlanamaması gerekir. Bir işlemin sebebini teşkil eden

başka bir işlemin dava konusu edilmesi durumunda, yararlanma bu işlemin yargı makamınca iptal edilmemesine bağlıdır29_.

1967-1968 yılı üniversitelerarası giriş sınavında fakülteye kayıt için yeterli puanı alamamış olmalarına rağmen yanlış beyanda bulunmak ve sahte belge ibraz etmek suretiyle fakülteye kayıtlarını yaptıran davacıların duru- munun, idareye yapılan ihbarlar sonucu anlaşılması üzerine, 1971 yılında fakülteye kayıt işlemlerinin geri alınmasına karar verilmiştir. Açılan davada, müesses durumun korunabilmesinin iyiniyetli kişiler için geçerli olduğu, yokluk ve mutlak butlan halleri ile kişinin gerçek dışı beyan ve hilesi ile tesis edilen hukuka aykırı işlemlerin bir süre şartına bağlı kalmaksızın geriye yürür şekilde her zaman geri alınabileceğine karar verilerek dava reddedil- miştir30_{. Söz konusu içtihadı birleştirme kararında başka bir olaya da yer}

verilmiştir. Bu olayda da üniversitelerarası giriş sınavında kendilerinin yerine başkalarını sınava sokarak çeşitli tıp fakültelerine kayıtlarını yaptıran

29 _{Öğretide bu konuda aynı düşüncededir. Onar, s. 551; Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer,}

Murat/Kaya, Cemil: Türk İdare Hukuku, Yenilenmiş 9. Baskı, Ankara, 2018, s. 435- 436; Belirli, kesin, mutlak bir sürenin öngörülmemesi, başka bir ifade ile makul süre kıstasının belirlenmesi farklı uygulamaların ortaya çıkmasına sebep verir. İdareye makul sürenin tayini konusunda takdir yetkisinin verilmesi karmaşa ve öngörülememezliğe yol açar. Bu durum ise müesses durumun temelini oluşturan hukuki güvenlik ve istikrar ilkelerini zedeler. Aksi durumda örneğin 8 ay sonra işlemin geri alınması (Danıştay 5. Dairesi, T. 24.05.1999, E. 1998/4622, K. 1999/1685), 10 yılı aşkın bir süre sonra işlemin geri alınması (Danıştay 5. Dairesi, T. 09.10.1997, E. 1994/7834, K. 1997/2030), 11 yıl sonra işlemin geri alınması (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, T. 07.02.1986, E. 1986/3, K. 1986/9) söz konusu olabilir. Makul süre kıstasının belirli bir esneklik tanı- ması gerekçesiyle kabul edilebilirliği savunulabilse de, kötüye kullanılmaya çok müsait olması sebebiyle müesses durumun korunmasında aranmaması gerekir.

30 _{Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu, T. 06.07.1987, E. 1987/1-2-4, K. 1987/2, RGT.}

19.03.1988, S. 19759; Nitekim Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 02.10.1971 tarih ve E. 1966/40, K. 1971/36 sayılı, 22.12.1973 tarih ve E. 1968/8, K. 1973/14 sayılı kararında da aynı görüş benimsenmiştir. İçtihadın birleştirilmesine konu olan kararlar- daki olaylarda, idarenin yanlış işlem yapmasına (fakülteye kayıt) davacıların hilesi veya gerçek dışı beyanı sebebiyet vermiştir. Bu nedenle ortaya çıkan fiili durum ilgilileri için kazanılmış hak teşkil etmediği gibi, hukuka aykırı bir işlemin geri alınması hukuka bağlılığın ve hukuka saygının gereğidir. Bir hakkın suiistimalini hukuk düzeni himaye etmez. Yargı kararları ile hukuka aykırı durumun himaye edilmesi mümkün değildir. Aksi yoldaki görüş kamu vicdanını rencide eder ve toplumun hukuka olan saygısını sar- sar. Dolayısıyla Ceza Kanununun suç saydığı bir fiili işleyerek, gerçek hak sahibi olan adayların Yükseköğretim Kurumlarına girişini engelleyen bu gibi kimseler, hatalı eylemlerinin hukuki sonucuna katlanmak zorundadırlar ve durumlarının idarece sap- tanması üzerine öğrenim süresi içinde Yükseköğretim Kurumundan çıkarılmaları yerin- dedir.

davacıların kayıt işlemleri geri alınmıştır. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezine yapılan ihbarlar sonucunda bilirkişi incelemesine gidilmiştir. Geri alma işlemi de cevap kâğıdındaki yazı ve imzanın davacıların elinden çıkmadığının saptanması üzerine verilmiştir. Bu kararda da tarafların hileleri sebebiyle müesses durum koruması devreye girmemiştir31_.

Askeri Yargıtay yazı işleri müdür yardımcılığı görevinden görevde yükselme eğitim/sınavı sonrasında 2010 yılında Askeri Yargıtay yazı işleri müdürlüğüne atanan davacının atama işlemi, Askeri Yüksek İdare Mahke- mesi tarafından iptal edilmiştir. İptal kararı üzerine 2011 yılında eski göre- vine getirilen ilgiliden müdürlük görevini ifa etmesinden kaynaklanan zam ve tazminatlar talep edilmiş ve ilgili de bu işlemin geri alınması için idareye başvuruda bulunmuştur. Başvurunun reddedilmesi üzerine açılan davada Askeri Yüksek İdare Mahkemesi “Hukuka aykırı işlemlerin kazanılmış hak

doğurmayacağı kabul edilmektedir. Danıştay da kazanılmış hakkı mevzuata uygun olarak kazanılan bir hak kabul etmektedir. Hukuka aykırı işlemlerin kazanılmış hak doğurmayacağı kabul edilmekle beraber, hem öğretide, hem de uygulamada bazı hukuki durumları meydana getireceği belirtilmektedir. Buna kazanılmış durum ya da müesses durum denilmektedir”32 _şeklindeki

içtihadıyla bu kavramı tanımlamıştır.

31 _{Danıştay 8. Dairesi, T. 15.01.1985, E. 1985/260, K. 1985/32; Danıştay 8. Dairesi, T.}

15.01.1985, E. 1984/261, K. 1985/33; Danıştay 8. Dairesi, T. 15.01.1985, E. 1984/668, K. 1985/35, RGT. 19.03.1988, S. 19759; Hilesi bulunmayan ancak kayıt işleminde yatırması gereken ücreti yatırmayan öğrencinin kaydının yapılmasının ardından idarece fark edilen bu eksiklik nedeniyle kaydın silinmesi işlemi hukuka aykırı bulunmuştur. Danıştay 8. Dairesi, T. 27.10.1999, E. 1997/506, K. 1999/5569: “Davacının ÖYS ikinci basamak sınavına girmeyerek ÖSS (birinci basamak) puanına göre bir yükseköğretim programına yerleştirilmesi istemiyle yaptığı başvuru sırasında banka belgesi ÖSYM Kuponunu göndermediğinde tartışma yoktur. Ancak davacının bu ücreti ödeyip ödeme- diği başvuru sırasında dikkat edilmesi gereken bir husustur. Davacı yerleştirme işlemle- rine alınıp, bir yükseköğretim programına yerleştirilip, kaydını yaptırıp gerekli öğrenim ücretlerini bankaya yatırdıktan ve yeni bir hukuki durum oluştuktan sonra, başvuru sıra- sında sınav ücretini yatırmadığı gerekçesiyle okuldan kaydının silinmesi yönünde tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır”, www.uyap.gov.tr, e.t. 06.03.2018. Yeni hukuki durum, önceki aşamada idarenin hatası ile fark edilmeden yapılan hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılamaması sonucunu doğurmuştur. İlgilinin belirtilen harcı yatırmaması sebebiyle banka dekontunu başvuru evraklarına koymaması ve idareyi yanıltmaya ilişkin bir beyanının bulunmaması kendisini iyiniyetli bir hâle getirmiştir.

32 _{Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 2. Dairesi, T. 07.03.2012, E. 2011/1449, K. 2012/262;}

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 3. Dairesi, T. 23.12.2004, E. 2004/1524, K. 2004/ 1826; Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 3. Dairesi, T. 21.12.2004, E. 2004/434, K. 2004/ 1827: “İşlemdeki hata, işlemin hukuka aykırı olması sonucunu doğuruyorsa, bu du-

Dava konusu edilen işlem hukuka aykırı bir atama kararından kaynak- lanan zam ve tazminatların iadesine ilişkindir. Ancak idare kendi iradesine bağlı olarak değil bir iptal kararının yerine getirilmesini sağlamak üzere bu kararı vermiştir. İptal kararlarının geçmişe yürümesi, genellikle o işlemin geri alınması suretiyle yerine getirilir. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi atama işleminin iptal edilmesinin yapılan ödemelerin geri alınmasına imkân tanımadığına karar vermiştir. Gerekçe olarak da maaşın, hizmetin bir karşı- lığı olduğunu gösterilmiştir.

Karar incelendiğinde müesses durum ile kazanılmış hak arasındaki farklardan biri ortaya çıkmaktadır. Müesses durumda korunan bir hukuki yarar olmasına rağmen bu yarar hak boyutunda değildir. Kazanılmış hak- larda korunan hukuki menfaat bir haktır. Hakkın kazanılması ise ancak hukuka uygun tasarruflar sonucunda mümkündür. Hukuka aykırı olarak elde edilen bazı sonuçlar hak olarak değil durum olarak telakki edilmektedir. Dava açma süresi dolmadan önce ilgilisi için bir hak teşkil etmeyen durum- lar, dava açma süresi dolduktan sonra ilgilisine hak boyutunda olmasa da dokunulamayan durumlar yaratmaktadır. Diğer taraftan hukuka aykırı işle- min tesisinden sonra belirli bir sürenin geçmesi o işlemi hukuka uygun hâle de getirmemektedir. Başka bir ifade ile işlemin hukuka aykırılığı devam etmekle birlikte sonuçları artık dokunulamaz bir hâl kazanmaktadır.

Bu kararda başka önemli bir husus üzerinde durulmuştur. “İptal edilen işlemin doğurduğu hukuki sonuçlar” ve “iptal edilen işleme dayanılarak yapılan işlemler” şeklinde ikili bir ayrıma gidilmiştir. Buna göre, iptal edilen işlemin doğurduğu hukuki sonuçlar, iptal kararından etkilenmez ve doğal olarak geçerliliklerini sürdürürler. Buna karşın, iptal edilen işleme dayanıla- rak yapılan işlemler, iptal kararından etkilenerek hukuka aykırı hâle gelirler.

rumda kazanılmış hak doğmayacaktır. Ancak, böyle bir hata, diğer bir ifadeyle açık hata derecesine varmamış, sıradan bir hata işleminin esasını etkilese bile üzerinden belirli bir süre geçtikten sonra, müesses durum olarak nitelendirilebilmelidir. Müesses durum, ilgilinin lehine sonuçları olan hukuka aykırı bir idari tasarrufun sonuçlarından kendi- sine atfedilecek bir kusur, yokluk ve açık hata bulunmadıkça, belirli bir süre yararla- nılmasıyla hukuk düzenince tanınması gerektiği düşünülen; tanınmaması durumunda ise idari istikrar ve hukuk güvenliğinin bozulacağı düşünülen hukuki durumdur”; Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 2. Dairesi, T. 16.01.2002, E. 2001/442, K. 2002/202: “Türk Hukukunda, kazanılmış hakkın mevzuata uygun yapılmış idari işlemlerden doğabileceği, hukuka aykırı bir işlemin kazanılmış hak doğuramayacağı, ancak yerleşmiş kazanılmış durum yaratabileceği, bu tür işlemlerin dava açma süresi geçtikten sonra geri alınama- yacağı kabul edilmektedir”, www.uyap.gov.tr, e.t. 06.03.2018.

Bu önermeye göre, görev süresince alınan maaşlar işlemin doğurduğu sonuçtur. Bu sonuç iptal kararından etkilenmez. Aksi davranış kişiyi karşı- lıksız çalışmaya zorlamak olur ki, bu durum hukuka aykırı bir tutum olur. Bir diğer hukuki sonuç ise, verilen hizmetin hizmet süresinden sayılıp sayıl- mayacağıdır. Bu hizmet süresi, emeklilikte, terfide, kıdemde temel alına- caktır. Burada hizmeti, yapılan ödemelerden bağımsız düşünmek de olasıdır. İlgili fiilen çalıştığına göre, başka bir şart aranmadan, hizmetin de geçerli sayılması gerekir.

Bu olay üzerinden bakıldığında iptal kararlarının yerine getirilmesinin her zaman geri alma işlemi ile gerçekleştirilemeyeceği ortaya çıkmaktadır. Mahkeme kararının yerine getirilmesi bazı durumlarda kaldırma işlemi ile gerçekleştirilebilir. Diğer taraftan yazı işleri müdürlüğü görevine gerçek dışı beyanı veya hilesi sebebiyle atanmamış birey lehine hukuka aykırı işlemlerin kaldırılmasında da müesses durumların korunabileceğinin gösterilmesi açı- sından önemli bir içtihat ortaya konmuştur.

Danıştay kararları incelendiğinde müesses durumların genellikle mali haklara ilişkin bir koruma sağladığı görülmektedir. Ancak müesses durum-