Hidrografik Özellikler

Ġnceleme sahasında; akarsular, göller, kaynaklar, yer altı suları bulunmaktadır. Ayrıca, baraj ve göletler diğer hidrolojik unsurladır.

AraĢtırma sahasında, Çubuk ve Ova Çayları en önemli akarsulardır. Bu akarsular, Ġç Anadolu Bölgesi‟nin akarsularıyla benzerlik göstermektedir. Ġlçedeki akarsular, Sakarya Havzası içerisinde yer almaktadır. Akarsular eriyen kar suları ve yağmur sularıyla beslenmektedir. Bölgedeki akarsular ilkbahar aylarında en yüksek

seviyeye ulaĢırken, yazın buharlaĢmanın etkisiyle debilerinde azalma yaĢamakta hatta derelerde kuruma olmaktadır.

Ġnceleme sahasının en önemli akarsuyu Çubuk Çayı‟dır. Diğer çaylar ise, bu akarsuyun kolları durumundadır.

Çubuk Çayı; iki kol halinde Aydos Dağları‟ndan doğan ve 70 km uzunluğunda olan Çubuk Çayı, Çubuk Ġlçesi‟nin 5 km kuzeyindeki Çubuk II Barajını beslemektedir. Çubuk Çayı‟nı ova içerisinde, batıdan Azman Çayı ile doğudan Koyunözü, Ravlı, Balıkhisar, Özçay dereleri beslemektedir. Daha sonra, Ankara ġehri‟nin içerisinden geçmekte, Hatip Çayı ile birleĢerek Ankara Çayı adını almakta ve Sakarya Nehri‟ne katılmaktadır.

Çubuk Çayı‟nın 1996-1997 yılları arasında DSĠ V. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan, akarsuyun aylara göre akım değerlerinde en yüksek seviyeye Ġlkbahar yağıĢları ve kar erimlerinin yaĢandığı Mayıs ayında (4,26 m³/sn), en düĢük seviyeye ise Aralık ayında (0,83 m³/sn) rastlanmaktadır (Tablo 12, Foto 4).

Ova Çayı; inceleme sahasının kuzeybatısından kaynağını alan Kocadere tarafından oluĢturulur. Ova Çayı; Çubuk Çayı vadisinden daha geniĢ bir tabana ve daha az eğime sahiptir. Bu yüzden sulama olanakları daha elveriĢlidir. Çayın vadisi, Yılmaz köyden itibaren geniĢler.

Ova Çayı‟nın 2000-2001 yılları arasında DSĠ V. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan, akarsuyun aylara göre akım değerlerinde en yüksek seviyeye ilkbahar yağıĢları ve kar erimlerinin yaĢandığı Nisan ayında (4,97 m³/sn), en düĢük seviyeye ise Eylül ayında (0,00 m³/sn) rastlanır. Toplam akım ise 15,59 m³/sn‟dir (Tablo 13).

Tablo 12. Çubuk Çayı Aylık Ortalama Akım Değerleri (1996-1997).

Aylar Ek K A O ġ M N M H T A E Çubuk 1,10 1,04 0,83 1,24 3,38 4,26 3,63 2,54 1,57 3,40 2,19 0,98

Kaynak: DSĠ, Akım Değerleri, 1997.

Tablo 13. Ova Çayı‟nın Aylık Ortalama Akım Değerleri (2000-2001). Aylar Ek K A O ġ M N M H T A E Ova 0,13 0,89 1,22 0,50 0,87 4,50 4,97 1,54 0,54 0,19 0,04 0,00

Akım (m³/sn) 0 1 2 3 4 5 6 Ek K A O ġ M N M H T A E Aylar Çubuk Ova

ġekil 8. Çubuk Çayı ve Ova Çayı‟nın Aylık Ortalama Akım Değerleri.

Çubuk ile Kızılcahamam arasında kalan bölgede yer alan Karagöl; oluĢumu bakımından krater gölüdür. 23,5 ha‟lık alana sahip olan göl, 1630 m yükseklikte, 23,5 hektar geniĢlikte, derinliği yaklaĢık 60-70 m‟dir. Gölde sazan ve alabalık yetiĢmektedir. Göl kenarındaki ormanların içindeki kaynak suları çıkıĢ noktalarında oldukça soğuktur (Açıkgöz-Baykal, 2005, 38-42). Göl; çevresinde muhtelif kökenli kaynaklarla beslenmektedir. Gölün akım rasatları bulunmamıĢtır. Ormanlık arazi üzerinde yer almasına rağmen turizme kapalıdır. Ancak bu gölden elde edilen sular arıtma iĢlemleri yapılarak ticari amaçlı su kullanımı sağlanmaktadır.

Ġnceleme sahasında, çok sayıda kaynak bulunmaktadır. Bu kaynakların bir kısmının yaz aylarında kuruduğu yöre sakinleri tarafından ifade edilmektedir. Bu kaynaklar, genelde tabaka kaynağı olup yağmur ve kar suları nedeniyle debilerinde artıĢ görülür. Ancak kurak devrede bazıları kurumaktadır. Bu tür kaynaklara, Kargın ve Deliviran köyleri güneyinde bulunan Ağıl Tepe (1 266 m) yamacından ve Pliosene ait tabakalar arasından çıkan Cert Pınarı ile Kızılöz köyü kuzeybatısında Aktepe (1.270 m) mevkinden Miosen volkanitleri arasından çıkan Karzan Pınarı örnek gösterilebilir (Öztürk, 1997: 57). Bu kaynakların tamamı soğuk su kaynaklarıdır. Ġlçede sıcak su kaynaklarıda bulunmaktadır. Bu kaynakların en bilenini, ilçenin 1,5 km batısında MelikĢah bölgesinde yer alır. Bu sıcak su kaynağı

MelikĢah Olimpik Termal Yüzme Havuzu ve Sosyal Tesisleri adı altında hizmet vermektedir.

Ġnceleme sahasındaki yeraltı suları; Çubuk Çayı boyunca alüvyal tabaka altında yer alan geçirimsiz killerin kalınlığı artmakta ve bu kısımlarda yer altı suyu yağıĢ ve yüzeysel akıĢlardan oluĢmaktadır. Yer altı sularından yararlanmak için DSĠ V. Bölge Müdürlüğü tarafından ilçe de 30‟dan fazla sondaj kuyusu açılmaktaysa da bu kuyuların kalitesinin iyi olmaması nedeniyle yeraltı suları verimli olarak kullanılmamaktadır.

Ġnceleme sahası içerisinde Çubuk Çayı üzerinden kaynak oluĢturularak sulama amaçlı 1930 yılında yapımına baĢlanan ve 1936 yılında yapımı tamamlanan ve Cumhuriyet yıllarının ilk barajlarından sayılan Çubuk I Barajı Ankara ġehri‟nin Altındağ Ġlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Çubuk I Barajı‟nın kirlenmesiyle 1961 yılında Çubuk II Barajı‟nın yapımına baĢlanmıĢ ve 1964 yılında Çubuk II Barajı‟nın yapımı tamamlanıĢtır. Çubuk Çayı üzerinde inĢa edilmiĢ olan Çubuk II Barajı; ilçenin yaklaĢık 6 km kuzeyinde yer almaktadır. Çubuk II Barajı; toprak dolgu tipinde yapılmıĢ olup, gövde hacmi 1.100.000 m³ . Akarsu yatağından 61 m. yüksekliğe sahip olan Çubuk II Barajı‟nın normal su kotunda göl hacmi 24.60 hm³, göl alanı ise 1.20 km² dir (Foto 5). Yıllık 38 hm3 içme ve kullanma suyu temin edilen barajdan 2004 yılından itibaren Ankara merkeze su verilmektedir. Ankara ya verilen su Pursaklar Beldesi‟nde yapılan su arıtma tesislerinde arıtılmakta olup ayrıca Çubuk ilçesinin su ihtiyacı da bu barajdan sağlanmaktadır. Çubuk II Barajı‟ndan Ankara'ya toplamda 398 hm3 /yıl su verilmektedir (DSĠ V.Bölge Müdürlüğü, 2009).

Çubuk II Barajı‟nın göl ayağından çıkan suların en yüksek akım değerine Mart ayında (12,05 m³/sn) rastlanır. En düĢük akım değeri ise Kasım ayında (0,11 m³/sn) gözlenir. Mart ayında en yüksek akım değerine ulaĢması aynı zamanda Çubuk Çayı‟nın da en yüksek akım değerlerine ulaĢtığı ay ile paralellik göstermektedir (Tablo 14).

Tablo 14. Çubuk II Barajı‟nın Aylık Ortalama Akım Değerleri (2000-2001). Aylar Ek K A O ġ M N M H T A E Çubuk II 0,13 0,11 0,75 3,77 7,92 12,05 6,32 5,21 0,38 0,37 0,33 0,34 Kaynak: DSĠ, Akım Değerleri, 2001.

Ġnceleme sahasında Kızılca, Kösrelik ve Kızık Göletleri bulunmaktadır. Kızılca Göleti; Ortakuyu deresi üzerine 1967 yılında kurulmuĢtur. 0,448 hm³ depolama hacmi olan gölet, 40 ha alanı sulamaktadır, Kösrelik Göleti; 1968 yılında Uludere üzerine kurulmuĢtur. 0,253 hm³ depolama hacmine sahiptir ve 28 ha alanı sulamaktadır. Kızık Göleti ise 1970 yılında Kırha Deresi üzerine kurulmuĢtur. 0,855 hm³ depolama hacmine sahip olan gölet, 94 ha alanı sulamaktadır.