HİLENİN SORUŞTURULMASI

Soruşturma ve incelemeler hile riskini azaltan ve fakat tamamen ortadan kaldırmayan araçlardır, çünkü geçmişte hiçbir adlî veya malî sabıkası ve kötü alışkanlıkları olmayan kişilerin de hile yaptığı görülebilmiştir.343

Soruşturmanın başlaması ve soruşturma organlarının işin gerçeğini araştırma yükümlülüğünden söz edilebilmesi için öncelikle bu suçtan haberdar olmaları gerekir.344

İhbar ve şikâyet konularına ve şekillerine göre soruşturmalar değişik safhalarda yapılır. Müfettişlerin/denetçilerin bu değişik safhalara göre soruşturmanın ele alınmasında ve yürütülmesinde çeşitli hususları göz önünde bulundurmaları gerekir. Soruşturmaya, ihbar ve şikâyet üzerine başlanılmış ise, önce konu fail ve fiil bakımından incelenerek ihbar ve şikâyetin kayıtlarla ve şahıslarla ilgili yönleri saptanır. Muhbir ve müşteki tarafından evrak ve kayıtlar üzerinde bir suç işlendiği bildirilmiş ise, bu hususların hakikat olup olmadığının, bildirilen suçun evrak ve defterler üzerinde işlenip işlenmediğinin incelenmesiyle işe başlanması ve hâsıl olacak duruma göre açıklanması gereken bir husus görülürse o zaman muhbirin ya da müştekinin ifadesine başvurularak yeniden izahat alınması yerinde olur. Suçun tahakkuk edip etmemesine göre soruşturma safhası tamamlanır.345

342

Ulucan Özkul, Almalı Özdemir, a.g.e., s.123.

343

Kandemir, Kandemir, a.g.e., s.64.

344

Yılmaz, a.g.e., s.56.

345

Aksoy, T., (2006), Tüm Yönleriyle Denetim AB ile Müzakere ve Uyum Sürecinde Yeni Bir Paradigma, Cilt:2, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, s. 2182.

138

6.7.1. Soruşturmanın Yürütülmesinde Fayda Sağlayabilecek Sorular

Hilenin soruşturulması aşamasında soruşturmayı yürütecek kişi veya kişilerin çalışmayı sürdürürken cevaplamaları gereken bazı önemli sorular vardır. Bu sorular ve sorulara ait cevaplar soruşturmanın yürütülmesini kolaylaştıracak niteliktedir:346

 Temel hile vakası nedir: Her sektörde sıklıkla meydana gelen hile vakaları vardır. Örneğin finans sektöründe kredi hileleri sıkça rastlanabilecek bir vakadır. Bu hile vakaları, soruşturmanın planlama aşamasında tipik karakteristikleri verdiğinden faydalı bir bilgidir. Ancak unutulmaması gereken bir nokta hilekarın sektörde veya işletmede hiç örneği görülmemiş bir hile türünü de hayata geçirebileceği gerçeğidir. Tabii ki sektörün veya işletmenin zayıf noktaları vardır ve bu noktalar hileye açıktır. Hile vakaları meydana geldikçe iyileştirme yapılmıyorsa bu zayıflıklar daimi olacaktır.

 Suç nedir: Suç kavramı, ispatı ve suç sayılabilecek hareketleri içermelidir. Soruşturmacı hukukun gerektirdiği kanıtları toplamalı ve korumalıdır. Hile senaryosu ile suç birbirine bağlantılıdır.

Türkiye’de muhasebe hilesine ilişkin yasal düzenleme olan V.U.K’un 359. Maddesinin a/1 bendinde, vergi kanunlarına göre tutulan defter ve kayıtlarda muhasebe hilesi yapanlara, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, V.U.K’da tanımlanmış bulunan muhasebe hilesi suçunun maddi unsurunu ikiye ayırmak mümkündür:

 Bir muhasebe hilesi yapılmış olmalıdır.

 Bir muhasebe hilesi, vergi kanunlarına göre tutulmuş olan defter ve kayıtlarda yapılmış olmalıdır.

 Hile nasıl gizlenir: Her hile vakasını gizlemek için yöntemler vardır. Veri analizinde ve denetim prosedürlerinde gizleme stratejisine odaklanıldığında soruşturmacı hileyi ortaya çıkarabilir.

 Hile, işletmedeki hangi kişi veya kişileri kapsıyor: Hile, işletmede sadece bir kişiyi, bir grup çalışanı veya bir grup çalışan ile yönetimi kapsayabilir.

 Hile, işletme dışından kimi veya kimleri kapsıyor: Hile, satıcıları, müşterileri veya diğer işletme ilgililerini kapsayabilir.

346

139

 Suçu işleyen kişi veya kişiler bu konuda uzman mıdır: Suçu işleyen kişi veya kişiler, ilk defa suç işleyen, suçları yineleyen veya organize bir suç çetesinin üyesi olabilir. Bu noktada genellikle, hilenin gelişmişlik derecesi ve hilekarın tecrübesi arasında doğrusal bir ilişki olduğu söylenebilir.

 Hile hangi aşamadadır: Hilenin ne kadar zamandır sürdüğü sorusu, soruşturmacıya kayıpların boyutunu ortaya çıkarmak için gerekli kaynağı sağlar.

 Hile neden meydana gelmiştir: Hilenin meydana gelme sebebi, iç kontrol zayıflıkları veya yönetimin iç kontrolleri geçersiz kılması olabilir.

 Hangi belgeler, kayıtlar ve şahitler kullanılabilir: Soruşturmacının soruşturmayı yürütmesindeki kritik unsur, kanıttır. Soruşturmacı kullanılabilir kanıtların envanterini yazılı bir dokümana çıkarmalıdır.

 Kayıtların orjinalleri mi yoksa kopyaları mı elde edilmiştir: Kayıtların ilgililiği ve ağırlığı ile yönetimin inandırıcılığı ve yasal faaliyetlerde ilerleyebilmesi arasında doğrusal bir ilişki vardır.

 Hile hangi sıklıkta meydana gelmektedir: Hilenin meydana gelme sıklığı, incelemenin kapsamını ve soruşturmacının hileli işlemi bulabilme kapasitesini etkiler.

 Hilenin işletmeye verdiği zararın parasal açıdan boyutu nedir: Ekonomik kayıplar ile hukuki boyut arasında doğrusal bir ilişki vardır.

 Hilekar finansal kazanımlarını nasıl elde etmiştir: İşletmeden hilekara doğru yapılan transferin kayıtlarda mevcudiyeti ve transferin niteliği (nakit para, veri transferi vb.) soruşturma yürütmede önemli bir husustur.

 Zararlar nasıl hesaplanacaktır: Zararlar; doğrudan kanıtlara, dolaylı kanıtlara veya ekonomik zararlara bağlı olarak hesaplanabilir.

 Vaka doğrudan kanıtlar üzerine mi yoksa dolaylı kanıtlar üzerine mi inşa edilecektir: Doğrudan kanıtlar hileli davranışı kendiliğinden yansıtırken, dolaylı kanıtların hileli davranışı yansıtması için birden fazla kaynaktan kanıt toplamaya gerek vardır.

 İddiaların yasal savunmaları nelerdir: Bu noktada yasal danışmanların fikri önemlidir. Çünkü, bu savunmalar vakanın koşullarına göre çok çeşitlidir.

 Soruşturmanın gizliliği hangi derecede olmalıdır: Soruşturmanın ilk aşamalarında gizliliği sürdürmek için birçok neden olabilir. İlerleyen aşamalarda işletme yönetiminin kararları doğrultusunda gizlilik derecesi ayarlanır.

140

BÖLÜM 7 HASTANE İŞLETMELERİNDE HİLE KONULU