HİCRÎ VI / MİLADÎ XII YÜZYIL

24)- Ebu’l-Hasan Ali b. Said b. Abdurrahman b. Mehrez b. Osman el-Abderî (ö.493/1100)

(يردبعلا نامثع يبأ نب زرحم نب نمحرلا دبع نب ديعس نب يلع نسحلا وبأ) Zahirî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

Endülüs doğumlu olup, Muyuraka (Mallorca) kentindendir.

Bağdat’ta Hatip el-Bağdadî gibi ulemadan hadis işitmiştir. İbn Hazm’la beraber birbirlerinden hadis işitmişlerdir. Şafiî fıkhını Ebu İshak eş-Şîrazî ve Ebu Bekr eş-Şâşî‘den öğrenmiştir.226

25)- Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ali b. Abdurrezzâk eş-Şirazî el- Bağdadî (d. 401/1011 ö.499/1105)

(يدادغبلا يزاريشلا قازرلا دبع نب دمحأ نب دمحم طايخلا روصنم وبأ) Şafiî Mezhebinden Hanbelî Mezhebine

Bağdat doğumludur. Fıkıh ilmini Kâdı Ebu Ya’la’dan almıştır. Çok hadis rivayetinde bulunmuştur. Ondan da rivayetlerde bulunulmuştur.227

224 _{es-Subkî, Tabakatu’ş Şâfiiyye’til-Kubrâ, c.5, s.332.}

225 _{Abdulkadir b. Ebi’l-Vefa’ Muhammed, Tabakatu’l-Hanefiyye (Cevahiru’l-}

Mudiyye fi Tabakati’l-Hanefiyye), y.y, Karatişî 1914, c.2, s.63.

226 _{el-Kehhâle, Mu'cemu'l-Müellifin, c.7, s.100.} 227 _{Ebu Zeyd, en-Nezâir, s.109.}

70

26)- Ebu’l-Feth Ahmed b. Ali b. Berhan b. el Hamemî (İbnu Berhan), (d.479/7801. ö. 518/7721)

( يمامحلا نب ليكولا دمحم نب يلع نب دمحأ حتفلا وبأ) Hanbelî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

Bağdat doğumludur. İbn Berhan lakabıyla meşhur olmuştur. Hanbelî mezhebine bağlı iken sonraları Şafiî mezhebine geçmesinde Nizamiyye medresesinde ders vermesinin etkili olduğu rivayet edilmektedir.228

27)- Ebu Bekr Muhammed b. Hamd b. Halef b. el-Hüseyn b. Ebi’l Mune el- Bendenîcî el-Bağdadî (Hanfeşe) (ö.538/1144)

(يدادغبلا يجيندنبلا ىنملا يبأ نب نيسحلا نب فلخ نب دمح نب دمحم ركب وبأ)

Hanbelî Mezhebinden Hanefî Mezhebine Hanefî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

Bağdat’a yakın Bendeniceyn kentindendir. Çok sık mezhep değiştirdiğinden dolayı “Hanfeşe” lakabı verilmiştir.229

28)- Ebu Ca’fer Abdsseyyid b. Ali b. Muhammed b. Tayyib b. Mehdî el- Bağdadî (İbnu’z Zeytûnî) (ö.542/1147)

(يدادغبلا يدهم نب بيطلا نب دمحم نب يلع نب ديسلا دبع رفعج وبأ) Hanbelî Mezhebinden Hanefî Mezhebine

Bağdat doğumludur. Hanbelî olan Ebu’l-Vefâ İbnu Ukayl’in yanında Hanbelî fıkhını okumuş daha sonra Hanefî mezhebine geçmiştir.230

29)- Ebu Nasr Mübarek b. Mübarek b. Ahmed b Ebi Ya’la İbnu Zuvme

(Ruvme) el-Bağdadî (d. 488/ 1095. ö. 543/ 1149)

(يدادغبلايلعي يبأ نب دمحأ نب كرابملا نب كرابملا رصن وبأ) Hanbelî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

Bağdat doğumludur. İbnu Zuvme veya İbnu Ruvme diye tanınır. Es’ad el- Mihenî ve Ebu Mansur İbnu’r Razez’ın yanlarında fıkıh okumuştur.231

228 _{İbn-i Hallikan, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâʾi’z-Zamân, c.1, s.99.}

229 _{el-Hâfız b. Me’kul, İkmâlu’l-Kemal, Daru’l-Kitabi’l-İslamî, Kahire, c. 2, s. 144.} 230 _{el-Kehhâle, Mu'cemu'l-Müellifin, c.13, s.13.}

71

30)- Ebu’l Fadl Muhammed b. Nasır b. Muhammed b. Ali b. Ömer es-Sülemî (d. 467/ 1074- ö. 550/ 1155)

(يملاسلا رمع نب يلع نب دمحم نب رصان نب دمحم لضفلا وبأ) Şafiî Mezhebinden Hanbelî Mezhebine

Fas doğumlu olup, sonraları Bağdat’a yerleşmiştir. Babası Türk soyundan gelmektedir.232 _{Hanbelî mezhebinde olanlarla beraber yaşayıp, onlara karışmaktan}

dolayı Hanbelî mezhebine geçmiştir.233

31)- Ebu’l-Kâsım Ahmed b. Abdullah b. Berake b. Hüseyn el Harbî (İbnu Ebi’l Maâli İbnu Nâciye -İbnu Bâciye el - Bağdâdî) (d. 475/ 1082- ö. 554/ 1159) -

( أ مساقلا وبأ يلاعملا يبأ نبا(يبرحلا نيسحلا نب ةكرب نب الله دبع نب دمح - ا ةيجان نب - يجاب نبا يدادغبلا )

Hanbelî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

Bağdatlı olup, Annesinin adıyla, İbnu Nâciye veya İbnu Bâciye diye tanınır. Ebu’l-Hattab el-Kelvazânî’nin yanında fıkıh okumuştur. Mezhebler konusunda renkli bir kişiliğe sahipti. Bundan dolayı “Renkli mezhepli” manasına gelen “mütelevvenu’l mezhep” diye nam salmıştır.234

32)- Ebu Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm b. Galib b. Salih b. Halef b. Süfyan b. Yezid el-Farisî Endelüsî el-Kurtubî el-Yezidî (İbnu Hazm) (d. 384 /994. ö. 456/1064) ( ديزي نب نايفس نب فلخ نب حلاص نب بلاغ نب مزح نب ديعس نب دمحا نب يلع دمحم وبأ يسرافلا يديزيلا يبطرقلا يسلدنلاا )

Şafiî Mezhebinden Zahirî Mezhebine

Fars asıllı olup, Kurtuba’da doğmuştur.235 _{Zâhirî mezhebinin en büyük}

temsilcisidir. Usulcü, fakıh, muhaddis, tarihçi, kelamcı, hâfız, mantıkçı, nahivci, edip ve şair olan çok yönlü bir âlimdir.

İbn Hazm ilk tahsilini doğum yeri Kurtuba’da tamamlamış, dönemin önde gelen âlimlerinin ilim halkalarına katılmıştır. Mevcut rivayetlerin çoğuna göre İbn

232 _{İbnu’d-Dimyatî, el-Müstefadu min Zeyli Tarihi Bağdat, c.1, s.27.} 233 _{İbnu’d-Dimyatî, el-Müstefadu min Zeyli Tarihi Bağdat, c.1, s.27.} 234 _{İbnü’l-İmâd, Şezarâtu’z-Zeheb fi Ahberi Men Zeheb, c.6, s.283.} 235 _{el-Kehhâle, Mu’cemu’l-Müellifin, c.7, s.16.}

72

Hazm başlangıça Şafiî fıkhını okuduğundan Şafiî mezhebine tâbi olmuş, daha sonra Dâvûd b. Ali’nin Zâhirîlik mezhebine intisap etmiştir. Sonra bu bağlardan kurtularak bağımsız bir müctehid olmuştur. Fakat Zehebî’nin naklettiğine göre İbn Hazm fıkıh öğrenimine (Ebû) Abdullah b. Yahyâ b. Dehhûn’dan Mâlik’in el-Muvatta’ını, diğer bir rivayete göre de İbnü’l-Cesûr’dan el-Muvatta’ ve el-Müdevvene’yi okuyarak başlamıştır. Zehebî’ye göre İbn Hazm, fıkhi görüşlerine önce Mâlikî fıkhıyla başlamış, daha sonra Şâfiî fıkhına ilgi duymuştur. Nihayet Zâhirîlik düşüncesini yeniden hayata geçirmiş ve bu düşüncenin en önemli temsilcisi olmuştur. Muhammed Ebû Zehra’nın nitelemesine göre de mutlak müctehid olmuştur.

İbn Hazm kendinden önceki âlimleri eleştirmiş, “Selefimizi severiz, ama bizim için hakikat onlardan daha değerli ve daha üstündür” diyerek eleştirmeyi ilmin bir gereği kabul etmiştir. Ancak çoğu kere başta mezhep imamları olmak üzere eleştirdiği kimselere karşı nezaket sınırlarını aşmış, onlara hakarete varacak ağır ve sert üslupta ifadelerde bulunmuştur. Birçok âlimin ondan ve eserlerinden yüz çevirmesi, zamanın yöneticilerinden baskı görmesi ve bazı kitaplarının yakılması, onun bu kavgacı kişiliğine bağlanmıştır.

İbn Hazm Zâhirîlik düşüncesini benimsemekle kalmamış, aynı zamanda bu düşünceyi sistemleştirmiştir.236

33)- Ebu’l-Hasan Ali b. Said b. el-Hasan b. Ali b. el-Arif el-Bağdadî (el Bey’ul Fâsid) (ö.592/1196)

()دسافلا عيبلا( يدادغبلا فيرعلا نب يلع نب نسحلا نب ديعس نب يلع نسحلا وبأ) Hanbelî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

Bağdat doğumludur. Ebu’l-Kasım b. Fadlan’ın yanında yetişmiştir. Ebu’l- Kasım b. Fadlan ona, fasit bey’ meselesini ezberlettiğinden dolayı, ona “el-Bey’ul Fâsid” lakabını vermiştir.237

34)- Ebu’l-Kasım Muciriddin Mahmud b. el-Mubarek b. Ali el Mubarek el- Vasitî el-Bağdadî (d. 517/1123 ö.592/1196)

(يدادغبلا يطساولا كرابملا نب يلع نب كرابملا نب دومحم نيدلا ريجم مساقلا وبأ) Hanbelî Mezhebinden Şafiî Mezhebine

236 _{Apaydın “İbn Hazm”, DİA, TDV Yayınları, c.20, s.42.} 237 _{es-Safedî, el-Vâfî bi’l-Vefiyyât, c.21, s.92.}

73

Irak’ın Vâsıt kentinde doğmuştur. Bağdat’ta Nizamiyye medresesinde müderrislik yapmıştır. Bu görevden dolayı Hanbelî Mezhebinden Şafiî Mezhebine intikal etmiştir.238