Temel Hesabı

Yapının temel sisteminin belirlenmesinde en önemli faktörler, temelin oturacağı zeminin taşıma gücü ve taşıyıcı sistemin özelliğidir. Yapının oturduğu zemin yumuşak killi, zayıf bir zemin olup, üst yapı taşıyıcı sistemi her iki yöndeki perdelerden meydana gelmiştir. Zemin emniyet gerilmesi küçük olduğundan ve taşıyıcı sistem iki doğrultuda yer alan perdelerden oluştuğundan kirişsiz radye temel bu yapı için en uygun temel sistemi olmaktadır.

Üst yapının oturduğu alan 39.10 m * 16.15 m olduğundan, radye temelin boyutu, binanın dış kenarlarından X yönünde 0.45 m, Y yönünde ise 0.425 m’lik çıkmalar olacak şekilde 40.00 m * 17.00 m olarak belirlenmiştir.

8. SONUÇLAR

İkinci Dünya Savaşı sonrasında büyük gelişme gösteren prefabrikasyon sistemi ve teknikleri, ülkemizde de 1960’lardan itibaren kullanılmaya başlanmış ve ilk olarak tek katlı endüstri türü yapılarda denenmiştir. Daha sonra konut türü çok katlı yapılarda da uygulanmaya başlamıştır. Prefabrikasyon sistemleri ile yapılan yapı elemanları laboratuar koşullarında, uzman işgücü denetimi altında ve düzgün kalıpların temini ile son derece kaliteli bir şekilde üretilerek, geleneksel yapı üretiminde çoğu kez kontrol dışı kalabilen yapım çalışmalarına, endüstrileşmiş yöntemlerle yapım esnasında müdahale edilebilmektedir.

Prefabrike yapıların, yapı güvenliği açısından en fazla kuşku uyandıran yönü deprem dayanımı olmuştur. Fakat yapılan yoğun deneysel araştırmalar göstermiştir ki; belirli kural ve ilkelere uymak koşuluyla, prefabrike yapılar da öngörülen deprem dayanımını sağlayabilmektedir. Prefabrike betonarme bir yapının deprem dahil çeşitli yük etkileri altında sağlıklı bir davranış gösterebilmesi için, hesabın yanında iyi bir sistem seçilmesi, boyutların yeterli olması, donatıların bilinçli detaylandırılması ve yapıma gereken özenin gösterilmesi gerekir. Ülkemizde gözlenen hasar ve göçmelerin büyük bir bölümü hesap hatalarından değil; sistem ve detay hataları ile özensiz yapımdan kaynaklanmaktadır.

Prefabrike betonarme panolu yapılarda, yatay ve düşey ek yerlerinin deprem yükleri altındaki davranışları, bu tür yapıların tasarımında en belirleyici unsurlardır.

Prefabrike yapıların ek yerleri, yerinde dökme betonarme yapılar kadar rijit ve enerji tüketebilecek güçte olmadığından, tasarımda kullanılacak deprem kuvvetlerinin, yerinde dökme yapılar için öngörülenden daha büyük olması gerekmektedir.

Birleşimler mümkün olduğu kadar basit seçilmeli, düktil olarak teşkil edilmeli, korozyona karşı korunmalı ve yangına karşı dayanıklı olmalıdır. Birleşimler üzerinde yapılan deneyler ışığında, prefabrike panolu yapıların en uygun tasarımı düşey ek yerlerinin enerji tüketebilecek güçte tasarlanmaları, eleman ve yatay ek yerlerinin ise yüksek taşıma güçlü ve elastik bölgede kalacak biçimde tasarlanmaları gerekmektedir. Bu da yatay ek yerlerinin, düşey ek yerlerine göre iki kat kadar daha büyük yatay kuvvetlere göre tasarlanmalarını gerektirebilir. Zayıf bağlantılı birleşimler kullanıldığı takdirde perde duvarlarla sağlıklı bir davranış sağlanmalı, hesaplarda ve detaylarda diyafram etkisi ihmal edilmemeli ve prefabrike döşeme

elemanların birbirlerine basıncı aktarabilecek ek yerleri ile bağlanması ya da üzerlerine tabliye betonu dökülerek monolitik özelliğe sahip olmaları sağlanmalıdır.

Ülkemizde meydana gelen son depremlerde, prefabrike yapılarda gözlenen yaygın hasar ve göçmeler, prefabrike yapıların depreme dayanıklı olmadığı ve deprem bölgelerinde kullanılmaması gerektiği gibi yanlış yorumlara yol açmıştır. Oysa ki depremlerde, prefabrike panolardan oluşan çok katlı yapılarda hasar gözlenmemiş, moment aktarabilen bağlantıya sahip önüretimli çerçevelerden oluşan çok katlı yapıların bazılarında hasar meydana gelmemiş ve bazılarında ise bağlantı bölgelerinde hasar oluşmuştur. Deprem dayanımı geliştirilmemiş bağlantılar kullanılması, prefabrike yapıların hasar görmesine neden olur. Birleşimler üzerinde yürütülen çalışmalar neticesinde prefabrike birleşimlerden, verilen tasarım yüklerinin altında, elemanlardan gelecek etkileri yeterince aktarabilecek mukavemette olmaları, mukavemet azalmasını ve kaymadan dolayı oluşan deformasyonları sınırlayacak şekilde tasarlanmaları istenmektedir.

Bu çalışmada irdelenen farklı deprem yönetmeliklerindeki (ABYYHY, UBC97, EC8) binaya etkiyen taban kesme kuvveti hesaplama yöntemleri birbirine benzemekte olup, UBC 97’de yakın kuvvet faktörüyle arttırılarak bulunan deprem yükleri, yapıların güvenliğinin sağlanması ve depremlerde oluşabilecek kayıpların asgari düzeyde tutulması açısından önemlidir.

Son olarak 4, 6 ve 8 katlı prefabrike panolu konut binalarının SAP 2000 programında Mod Birleştirme Yöntemi ile analizleri yapılmış, bağlantı elemanlarındaki rijitlik değişimlerinin, kat deplasmanlarına ve iç kuvvetlere etkisi irdelenmiştir. Elde edilen sonuçlar göstermiştir ki; yapıyı meydana getiren panoların yatay ve düşey birleşim yerlerindeki rijitlikler azaldıkça kat deplasmanları artmakta, buna karşılık iç kuvvetler azalmaktadır.

KAYNAKLAR

[1] Günerman, H., 1997. Prefabrike Bina Sistemleri, Prefabrike İnşaat Teknolojileri Sempozyumu, İstanbul, 23-26 Haziran.

[2] Yüzügüllü, Ö., 1995. Depreme Dayanıklı Prefabrike Yapı Tasarımında Son Gelişmeler, Beton Prefabrikasyon Dergisi, Sayı 34, 5-10.

[3] TS 9967, 1992. Yapı Elemanları, Taşıyıcı Sistemler ve Binalar-Prefabrike Betonarme ve Öngerilmeli Betondan-Hesap Esasları ile İmalat ve Montaj Kuralları, Türk Standartları Enstitüsü, İstanbul.

[4] Özden, K., 1998. Betonarme ve Öngerilmeli Beton Prefabrike Taşıyıcı Eleman, Sistem ve Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları, Deprem Mühendisliği Türk Milli Komitesi, İstanbul.

[5] Öztürk, T., 2003. Prefabrike Panolu Yapıların Tasarım İlkeleri, İMO İstanbul Şubesi İlkbahar-Yaz Dönemi Kursları, İstanbul.

[6] Gök İnşaat, 2001. Betonarme Perde Sistem ile Forap Kalıcı Konutlar, Gök İnşaat Teknik Föyü, İstanbul.

[7] Bayülke, N., 1986. Depreme Dayanıklı Prefabrike Yapılar, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Müdürlüğü, Deprem Araştırma Bülteni, Ankara, Sayı 54, 26-41.

[8] Sırma, S., 2001. Prefabrike Yapılarda Taşıyıcı Sistemler, Birleşimler ve Tasarım İlkeleri, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

[9] Martin, L.D., Karkosz, W.J., 1982. Connection for Precast Prestressed Concrete Building Including Earthquake Resistance, Prestressed Concrete Institute Technical Report, No:2.

[10] PCI, 1988. Prestressed Concrete Institute, Design and Typical Details of Connections for Precast and Prestressed Concrete, Chicago.

[11] CPCI, Metric Design Manual Precast and Prestressed Concrete, Volume II.

[12] Frosch, R.J., 1999. Panel Connections for Precast Concrete Infill Walls, ACI Structural Journal, Technical Paper, Volume 96, No:4.

[13] Hashim, M.S.A.W. and Sinan, Y.H.S., 1991. Prediction of Ultimate Shear Strength of Vertical Joints in Large Panel Structures, ACI Structural Journal, Technical Paper, Volume 88, Title No:88-S25.

[14] Nergis, K.C., 2003. Deprem Bölgelerinde Prefabrike Panolu Yapıların Tasarımı, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

[15] Celep, Z. ve Kumbasar, N., 2000. Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı, Beta Dağıtım, İstanbul.

[16] Bayülke, N., 1987. Prefabrike Yapı Sistemlerinin Depreme Dayanıklı Tasarım Yaklaşımları, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Müdürlüğü, Deprem Araştırma Bülteni, Ankara, Sayı 56, 5-15.

[17] Polat, U., Göktepe, S., Gürses, E., 2000. Prefabrike Çerçeve ve Panel Duvar Yapısal Sistemlerin Davranışı ve Sismik Rehabilitasyonu, Deprem ve Prefabrikasyon, 10. Prefabrikasyon Sempozyumu Bildirileri, Mayıs 4.

[18] Sachanski, S., 1978. Earthquake Resistance of Precast Structures, Proc. of the 6th European Conference on Earthquake Engineering, Dubrovnik, 3-28.

[19] Sandi H., 1979. Panel Discussion, Behaviour of Precast Structures, Regional Seminar on Earthquake Engineering, İstanbul.

[20] Velkov, M., 1979. Precast Large Panel Structures, Regional Seminar on Earthquake Engineering, İstanbul.

[21] Booth, E., 1994. “Concrete Structures in Earthquake Regions”, Design and Analysis, Longman Scientific & Technical, Harlow, Essex, England.

[22] Ersoy, U., Özcebe, G., Tankut, T., 2000. 1999 Marmara ve Düzce Depremlerinde Gözlenen Önüretimli Yapı Hasarları, Deprem ve Prefabrikasyon, 10. Prefabrikasyon Sempozyumu Bildirileri, Mayıs 4.

[23] T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Deprem Şurası, 2004. Mevcut Yapıların İncelenmesi ve Yapı Denetimi Komisyonu Raporu, Ankara, 29 Eylül-1 Ekim.

[24] Vienna, 1983. Repair and Strengthening of Reinforced Concrete, Stone and Brick-Masonry Buildings.

[25] Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1998. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Yayını, İstanbul.

[26] Uniform Building Code, Volume 2, International Conference of Building Officials, 1997, California.

[27] Çolakoğlu, H.K., 2001. Seismic Resistance of Precast Industrial Buildings, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi.

[28] Eurocode 8, 1998. Designs Provisions for Earthquake Resistance of Structures.

ÖZGEÇMİŞ

Şener ELGÜL, 15 Temmuz 1979’da Malatya’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini sırasıyla Derme İlkokulu’nda ve Malatya Anadolu Ticaret Lisesi’nde tamamladı.

Lise öğrenimine Malatya Fen Lisesi’nde başlayarak, Malatya Lisesi’nden mezun oldu. 1997 yılında İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü’nde lisans eğitimine başladı. 2001 yılında mezun olarak aynı yıl İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Yapı (Deprem) Mühendisliği Programı’na kaydolarak yüksek lisans öğrenimine devam etti. Halen özel sektörde inşaat mühendisi olarak çalışmaktadır.