6. PALEOSİSMOLOJİ
6.2.3 Hendek Stratigrafisi ve Tektonik Yapıları
Hendek 30 m uzunluğunda, su seviyesinin kısıtlamasıyla 2.25 m derinliğinde ve yaklaşık 2 metre enindedir. Hendek duvarlarındaki malzemenin duraysızlığından dolayı karelaj tam anlamıyla yapılmamış, belli bir referans ağı oluşturmak için mümkün olduğunca duvarın düz yüzeylerine dik hatlar oluşturulmuştur. Bu dik hatlar üzerine yatayda aynı mesafede çiviler çakılmış, ip gerilmeden ölçeli ama düzensiz aralıklı bir sistem oluşturulmuştur. Yüksek çözünürlüklü dijital fotoğraflar, R2V yazılımı ile 1:10 ölçekli olarak birleştirilmiş, yapılar bunların üzerine işlenmiştir.
Hendek duvarlarında, genel olarak 10-50 cm lik kahverengi kollüvyum örtüsü altında çakıl boyutlu flüvyal malzeme görülür. Stratigrafi üç adet fay zonu tarafından kesilmiştir. Üst tarafta ayrık faylanmalar, kuzeye eğimli fay şevi (Şekil 6.2) ile uyumlu birinci fay zonu (FZ1) ve üçünü fay zonu (FZ3)’nda görülürken ikinci fay zonu (FZ2) gömülüdür.
FZ1 ve FZ3, yüzeyde oldukça zor fark edilir bir sırtın sınırlarını oluşturur. Bu tip sırtlar doğrultu atımlı fay zonları boyunca oldukça sık görülürken Flemming ve Johnson (1997), Ambraseys ve Zatopek (1969), 1967 depremi sonrası yüzey kırığı boyunca bu yapıları rapor etmiştir. Buna göre, sırtın her iki yanındaki fayların, daha geniş ölçekli yapılarda Sylvester (1988) tarafından gösterildiği gibi, pozitif çiçeksi bir yapı gerçekleştirerek daha derinde birleşmesi beklenir.
Hendek duvarlarında tespit edilen en genç birim, FZ1’e pararlel uzanan ince kumca zengin kanal çökelleridir (A). Düşük enerjili ortamı gösteren bu istif Mudurnu Çayı ile ilişkili ilincil bir kanal veya onun yan kollarından biri sonucu çökelmiştir. A kanalı, FZ1 boyunca birçok farklı çökel grubuna ayrılır. Fay zonunun kuzeyinde, güneye eğimli çakıllar ve kaba kum malzemeden oluşan çok daha büyük bir kanal (C) yer alırken güneyinde FZ1’e paralel başka bir kanal (B) dilimi ve kaba kum, çakıl, blok malzemeli bir birim (E) yer alır. Hendeğin orta kısmında E, yaklaşık güneybatı eğimli ve iyi boylanmalış çapraz tabakalı bir yapıya sahiptir. Bu sedimenter yapı, muhtemelen Mudurnu Çayın’da oluşmuş, örgülü akarsu sistemlerine ait bar çökelleridir (Galloway ve Hobday, 1996). E, bütün hendeğin altında görülen, 3 fay zonunda sıralanmış, üç alt birime sahip, kaba çakıl ve blok malzemeli akarsu yatağı çökellerini örter. FZ2 ve FZ3 arasında, E’nin altındaki tek düze stratigrafi, bir grup kanal (F, G, H ve J) tarafından kesilir. H kanalı, alt kanallar boyunca farklı malzemelerden oluşur. Bunların arasında en çok görülen kum boyutlu istif, büyük ölçekli çapraz tabakalı (veya büyük ripıllar ya da dune lar şeklinde) yapısıyla su derinliğinin arttığı kanal içinde çökelmiştir (Galloway ve Hobday, 1996). Hendeğin doğu duvarında, FZ3 boyunca E paketine ait kırıntılılar güneye doğru gittikçe incelirler. Bu aşamalı değişim sırasında ayrıca E’nin iç yapısıda farklılaşır (E’). Batı duvarda E, muhtemelen güneyden gelen bir yan kola bağlı olarak çökelmiş, kumlu silt matriksli ince çakıllardan oluşan D birimine yol verir (Ek C, Ek D).
Tablo 6.5: Hendek içindeki stratigrafik birimlerin litolojileri Birim
Grup Birim Açıklama
- 1/1a 1: Çakıllı, koyu kahverengi silt (tabakalaşmamış). 1a: sürülmüş üst yüzey
A 1 Fine sand, silt and fine pebbles. At its upper part, bio-turbated and enriched in organic matter A 2/2a İnce çakıl (2) ve (2a) kum matriks içinde kaba çakıl ve blok
A 3/4 Laminalı ince (3) ve orta (4) kum
A 5 Çakıllarla içiçe laminalı orta/kaba kum
A 6a-c (D duvarında) 6a: A8 biriminin, FZ1 üzerinde pedojenik alterasyonu; 6b,c: FZ1 içinde makaslanmış
karışık birim
A 6d (B duvarında) Köklerin kesmesi ve sıvılaşma? A8 kum ve çakılları. Üst kesimlerde pedojenik
alterasyon ve organik maddece zenginlik
A 8 (D Duvarında) Laminalı ince/orta kum (a3, 4 ve 5 ile aynı) (B duvarında): Çakıl içeren laminalı/ince kum A 9 Kaba kum ve ince çakıl matriksli çok kaba çakıl
A 12 İnce çakıl ve kaba kum matriksli orta çakıllar
A 13 / 13a 13: Tabakalı kaba kumdan çok kaba çakıla dereceli geçiş. 13a: Laminalı ince/orta kum A 14 Kaba kum/çok ince çakıl matriksli orta çakıllar
A 15 Kaba kum çok ince çakıl matriksi içinde çakuldan ince bloklara kadar malzeme
A 16 Silt içerikli ince/orta kum. Alt taraflar kaba çakılllı
A 17 kaba kum/ince çakıl matriks içinde çakıl ve ince yuvarlanmış bloklar
B 1 Kaba kum/ince çakıl matriksli orta/kaba çakıl
B 2 siltli kum matriks içinde çakul ve yuvarlanmış ince bloklar
C 1/2 Kaba, çok kaba çakıllar (1) yanal olarak kaba kuma dereceli geçiş
45 Gri renkli, iyi boylanmalı, tabakalı ince/orta kum
D 1 fine to coarse pebbles, coarse sand
D 2 Silt ve kaba kum/ince çakıl
E 1-3
1/2: Çakıl ve kum matriks içinde altere ince veya kaba çakıllar. Görünüt eğim yönü G, belirgin tabakalı (1). 3: Genellikle 1/2 den ince malzeme (kaba kum ve ince çakıl hakim, kaba çakıla dereceli geçiş)
F 1-3 1: Kaba kum. 2: Kaba çakıl ve blokla, kaba kum. 3: Silt matriksli çakıl ve yuvarlanmış kaba çakıllar
G 1 İyi boylanmış kaba çakıl ve küçük, yuvarlanmış çakıllar. Oksidasyon sonucu bazı çakıllar turuncu renkli G 2 Silt içinde turuncu renkli küçük bloklar ve çakıllar
H 1 Açık kahverengi silt ve kil
H 2 Turuncu oksidasyon yüzeyleri boyunca kaba kum ve ince çakıl
H 3/4 Kaba kum(3) ve silt (4) içinde kaba çakıl
H 5a/b/c Laminalı ince kum, sarı renkli. Büyük ölçekli çapraz tabakalanma (b,c)
H 5d Orta ve kaba kum
H 5e Silt ve kum matriksli inceden kabaya değişen, iyi boylanmalı çakıl. Çapraz tabakalanma K'ye eğimli
H 5f Silt içinde kaba çakıl
- 57 Silt içinde inceden kabaya çakıl
X 1/2 1: Kil, silt ve çok ince kım. 2: Laminalı kil, silt ve çok ince kum
J 1-3
1: FZ2 yakınında biyo-türbasyonlu (2), çapraz tabakalar boyunca orta kum. 3: Gri renkli, laminalı orta-kaba kum. Alt kısımları daha aşağıdaki kil seviyesinin renginden dolayı grimsi mavi, kum tabakaları içerisinde kabuk, spor ve odun parçaları
Z 1 Çok kaba kum ve ince çakıl matriks içinde çakıl ve bloklar
Z 2-4 Çok kaba kum ve ince çakıl matriks içinde kaba çakıl ve bloklar
- 200 İçi silt dolu biyo-türbasyonla kesilmiş kaba kum matriksli çakıllar
6.2.4 Fay Zonları ve Eski Depremlerin Tespiti