Hekimin İdare Hukukunda Tazminat Sorumluluğu

Hekimin kamuya ait hastanelerde çalıştığı durumlarda tıbbi müdahale neticesinde ortaya çıkan zararların kim tarafından ne şartlarda tazmin edileceği hususu idare hukukunun konusuna girmektedir. Öyle ki, kamu hastanelerinin sunduğu sağlık hizmetleri kamu hizmeti olduğu için uyuşmazlıklarla da özel hukuk değil kamu hukuku ilgilenecektir404. Esasen idare hukukunda tazminat sorumluluğu idarenindir. Ancak idarenin zararlı neticeye sebep olarak kendisini tazminat ödemek durumunda bırakan kamu görevlisine rücu hakkı bulunmaktadır. Bu itibarla kamu hukukunda tazminat sorumluluğunun genel kurallarına değinmek gerekmektedir.

İdarenin eylem ve işlemlerinden kaynaklanan tazminat sorumluluğu öncelikle Anayasa’da öngörülmüştür405_{. Anayasa’nın 125. maddesinin 1. fıkrasında idarenin}

tüm eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu düzenlenmiştir. Aynı maddenin 7. fıkrasında ise idarenin kendi eylem ve işlemleriyle verdiği zararı tazmin etmekle yükümlü olduğu belirtilmiştir. Bu temel hüküm doğrultusunda idari bir işlem

402 _{Oğuzman/Öz, 115.} 403 _{Eren, 818.}

404 _{Hakeri, 803.}

87

veya eylem nedeniyle zarara uğrayan kişinin zararının idare tarafından karşılanacağı açıktır.

Anayasa’nın 129. maddesinin 4. fıkrası ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 13. maddesinde ise kamu görevlilerinin görevleri sırasında işlediği kusurlu davranışları sebebiyle zarar gören kişilerin tazminat davalarını sadece idare aleyhine açabileceği düzenlenmiştir. Bunanla birlikte idare, tazmin etmekle yükümlü tutulduğu zarara sebebiyet veren kamu görevlisine ödediği tazminatı rücu etme hakkına sahip olacaktır406_{. Önemle belirtmek gerekir ki, söz konusu zararlar kamu}

görevlilerinin kişisel kusurundan değil, görevleriyle ilgili olarak görevleri sırasındaki kusurlu davranışlarından kaynaklanmalıdır. Aksi halde uyuşmazlık idari yargının görev alanına girmeyecektir.

Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda kamu hastanelerinde çalışan hekimlerin görevleri sırasında vermiş oldukları zararlar sebebiyle sorumluluk esasen idareye ait olacaktır. Ancak idare ödemiş olduğu tazminat miktarını zarar veren hekime rücu edebilecektir.

4.2.1.2.2. İdare Hukukunda Tazminat Sorumluluğunun Şartları 4.2.1.2.2.1.Hizmet Kusuru

Hizmet kusuru özel hukuktaki haksız fiil sorumluluğundan bağımsız, idare hukukuna özgü, özel bir kavramdır. Bu sorumluluğun kaynağı da özel hukuktan farklı olarak sadece idareye atfedilen bir işlem veya eylemdir407. Hizmet kusurunun genel ve asli bir sorumluluk olması idareyi sorumlu tutabilmek için hizmet kusuru dışında başkaca bir nedene ihtiyaç olmaması sonucunu doğurmaktadır408_{. Danıştay hizmet}

kusurunu şu şekilde tanımlamıştır;

“İdarenin yürütmekle yükümlü olduğu bir hizmetin kuruluşunda, düzenlenişinde veya işleyişindeki nesnel nitelikli bozukluk, aksaklık veya boşluk olarak tanımlanabilen hizmet kusuru; hizmetin kötü işlemesi, geç işlemesi veya hiç işlememesi hallerinde gerçekleşmekte ve idarenin tazmin yükümlülüğünün doğmasına yol açmaktadır”409_.

406 _{Gözübüyük, 301.}

407 _{M. Savaş Bayındır, “Sağlık Hizmetlerinde İdarenin ve Hekimlerin Sorumluluğu”, Gazi}

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:11, Sayı:1, (2007), 557.

408 _{Serkan Çınarlı, İdarenin Sağlık Hizmetinin Sunumundan Kaynaklanan Hukuki}

Sorumluluğu, 1. Baskı, Ankara: Orion Yayınları, 2013, 183.

88

Danıştay, “hizmetin kötü işlemesini, geç işlemesini veya hiç işlememesini hizmet kusuru saymakta ve idareyi tazminata mahkûm etmektedir”410_{. Bu kavramların}

kanunlarımızda bir tanımı olmamakla birlikte bu boşluk içtihatlarla doldurulmaya çalışılmaktadır411_.

Kamu hastanelerinde sunulan sağlık hizmetinin uygulayıcısı olan hekimler birer kamu personelidirler412. Bu itibarla kamu hastanelerinde sağlık hizmetinin sunumundaki hizmet kusuru sebebiyle ortaya çıkacak zararın idarece tazmin edilmesi kuraldır. Ancak hekimin tıbbi müdahalesi sebebiyle ortaya çıkan zararın hangi durumlarda hizmet kusuru kabul edileceği tartışmalıdır. Sorumluluğun sınırları belirlenirken hekimin tıp biliminin gereklerine uygun hareket etme yükümlülüğüne aykırı hareket etmesinin hizmet kusuru olarak kabul edilmesi gerektiği görüşü savunulmaktadır413_{. Bununla beraber tıbbi müdahalelerin yapısı gereği bünyelerinde}

risk barındırması sebebiyle idarenin sorumluluğundan söz edebilmek için ağır kusur bulunması gerektiği belirtilmektedir414_{. Doktrinde görevin tamamen dışındaki kişisel}

kusurlar ile görevle alakalı olmakla birlikte olağanüstü ağır nitelikteki kusurlar da kişisel kusur kabul edilmektedir415_.

Hizmet kusuru, kamu hizmetinin örgütlenmesiyle, işletilmesiyle ve gerekli önlemlerin alınmasıyla sorumlu idarenin bu sorumluluğunu yerine getirememesi iken kişisel kusur, idare adına hareket eden kamu görevlisinin doğrudan doğruya kendisiyle bağlantı kurulabilecek şekilde kusurlu davranması olarak değerlendirilmektedir416_.

Halka sağlık hizmeti sunmakla görevli olan idare, kamu hastanelerinde yapılacak olan tıbbi müdahalelerin tıbbi esaslara uygun biçimde ve gerekli yeterliliğe sahip personel tarafından yapılmasını sağlamakla yükümlü olduğu için bu yükümlülüğe aykırı olarak hareket eden idare kusurlu kabul edilmektedir417_{. Ayrıca}

410 _{Gözübüyük, 289.} 411 _{Gözübüyük, 298.} 412 _{Hancı, 173.}

413 _{Serkan Kızılyel ve İbrahim Kaylan, “Sağlık Hizmeti ve İdarenin Tazmin Yükümlülüğü}

Üzerine Düşünceler”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt:5, Sayı:48, (Ağustos 2010), 59.

414 _{Hakeri, 980.}

415 _{Kemal Gözler, İdare Hukuku Dersleri, 13. Baskı, Bursa: Ekin Yayınları, 2011, 754.} 416 _{Gözler, 749.}

89

sağlık hizmeti verilirken gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi de idarenin sorumluluğundadır418_.

Sonuç olarak hekimin müdahalesi kişisel kusur kabul edilirse adli yargı görevli olacak ve hekim haksız fiil hükümlerine göre sorumlu olacakken, hizmet kusurunun tespiti halinde ise idari yargı görevli olacak ve zararın sorumluluğu idareye yüklenmekle birlikte idare zararı tazmin ettikten sonra zarar veren hekime rücu edebilecektir419. Sorumluluğun doğru tespit edilmesi için her somut olayın özellikleri kendi içerisinde değerlendirilerek bu tespitin yapılması gerekmektedir.

4.2.1.2.2.2.Zarar

İdarenin tazminat sorumluluğunun bir diğer şartı da idarenin bir tutum veya davranışıyla ortaya çıkmış bir zararın varlığıdır420_{. Zararın, gerçek ve kesin olması}

gerekmektedir421. Başka bir anlatımla, muhtemel zararlar ve belirgin olarak ortaya çıkmamış olan zararları idarenin tazmin yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Zarar maddi olabileceği gibi manevi de olabilir422_{. Maddi zarar, kişinin}

malvarlığında uğradığı kayıp olup malvarlığının çoğalmasına engel olunması da maddi zararın konusudur423_{. Ölümle neticelenen tıbbi müdahale nedeniyle uğranılan maddi}

zararın kapsamına tedavi giderleri, cenaze giderleri ve destekten yoksun kalma tazminatı girer424_{. Yaralanma neticesinde oluşan maddi zararlar ise tedavi giderleri ile}

sürekli ve geçici iş göremezlik tazminatları girmektedir.

Manevi zarar ise somut bir zarar olmayıp idarenin işlem veya eylemi sebebiyle duyulan acı ve üzüntü olarak tanımlanmaktadır425. Manevi tazminatın bir zenginleşme aracı olmamasının yanında hükmedilecek miktarın idarenin kusurunu ortaya koyacak seviyede olması gerektiği savunulmaktadır426_.

418 _{Savaş, Yargıya Yansıyan, 286.} 419 _{Hancı, 174.} 420 _{Gözübüyük, 318.} 421_{Hakeri, 973.} 422_{Hakeri, 973.} 423 _{Gözübüyük, 321.} 424_{Hakeri, 976.}

425 _{Savaş, Yargıya Yansıyan, 285.}

90 4.2.1.2.2.3.İlliyet Bağı

Son olarak idarenin tazminat sorumluluğundan bahsedebilmek için idarenin tutum ve davranışı ile zararlı netice arasında illiyet bağının bulunması şarttır427_{. İlliyet}

bağının varlığından bahsedebilmek için ortaya çıkan zararın idarenin işlem veya eyleminin uygun ve normal sonucu olması gerekmektedir428. Eğer netice hayatın doğal akışına göre beklenilemeyecek bir sonuç ise illiyet bağından bahsedilemeyecektir.

Hatalı tıbbi müdahale sonucu gerçekleşen ölüm vakalarında müdahale düzgün şekilde yapılsa dahi hastanın kurtulma ihtimalinin çok az olması hekimin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Öyle ki, ihtimal çok az dahi olsa illiyet bağının varlığı kabul edilmelidir429

4.2.1.3. İzin Verilen Riskin Tazminat Sorumluluğuna Etkisi