Hazire ve Çorlulu Ali Paşa’nın Mezar Taşı

İnceleme Tarihi: 30.07.2017

Yeri: Külliyenin giriş cephesinde iki bölüm halinde yer alır. Hazire alanlarının biri dershane biri tekke önünde konumlandırılmıştır.

Malzeme ve Teknik: Mezarlık dış cepheden taş sütun ve duvarlarla desteklenerek caddeden ayrılmıştır. Külliyenin içine bakan taraflarda demir kapı ve parmaklıklar kullanılmıştır. Mezar taşlarında mermer ve taş kullanılmıştır.

Mimari: Hazire iki bölümden oluşmaktadır. Külliyenin giriş cephesinde yer alan bu iki bölümün arasına medrese-dershane avlu giriş kapısı girer. Plan olarak iki bölümde enine dikdörtgen bir şekilde giriş cephesi boyunca uzanır. Bir bölümü tekke tarafından başlar ve medrese-dershane avlu kapısına kadar devam eder (Çizim-6) (Fotoğraf-80). Diğer bölüm ise medrese-dershane avlu kapısının sağında dershanenin önünde yer alır (Çizim-7) (Fotoğraf-81).

Dershane önündeki hazire alanına, medrese-dershane giriş koridorunun sağında bulunan iki adet sütuncenin yanına yerleştirilen metal bir kapıdan giriş sağlanır. Sütun başlıkları sade olarak tasarlanmış korint sütun başlıklarını anımsatır. Silindirik sütunceler kenarları dışa doğru bombeli, kare ayaklara oturmaktadır (Fotoğraf-82).

Cami-tekke girişinde yine sağ tarafta kalan bir açıklıktan tekke tarafındaki hazireye giriş sağlanır. Bu açıklık yaklaşık 1,50x1,50 m. ölçülerinde kare bir bölüme ayrılmıştır (Fotoğraf-83).

İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden elde edilen çizimlerden, toplamda 44 adet mezardan oluşan hazirede tekke tarafında 31, dershane tarafında 13 adet mezar bulunduğu tespit edilmiştir (Çizim-6-7).

Bu hazirede Külliyenin banisi Sadrazam Çorlulu Ali Paşa’nın da mezarı bulunmaktadır. Çorlulu Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Bey de 1134/1722 yılında vefat etmiş ve babası Sadrazam Çorlulu Ali Paşa’nın inşa ettirmiş olduğu külliyede kütüphane önüne defnedilmiştir (Süreyya, 1996: 273). Ancak kütüphane binası

hazireye göre içerde kalmaktadır. Kütüphane olarak dershane kısmı tarif edilmiş olmalıdır. Mezarlığa girmek mümkün olmadığı için bu mezar tespit edilememiştir.

Giriş hollerinde yer alan demir parmaklıklar arasından incelendiği kadarı ile; her iki mezarlık bölümünde de benzer süsleme özelliklerine sahip farklı mezar taşları ve sandukaları olduğu gözlemlenmiştir.

Mezar taşları çoğunlukla dikdörtgen formdadır. Sarık şeklinde başlıklar ile biten mezar taşlarının yanı sıra az sayıda ucu sivrileştirilmiş üçgen olarak biten mezar taşları da vardır. Her iki hazirede de dikdörtgen formdaki mezar taşlarının yanı sıra silindirik formda baş ve ayak taşları mevcuttur. Ayrıca bazı mezar sandukaları birer basamak yükseltilmiş ve oldukça gösterişli iken bazıları sadece toprak zemin üzerine mermer bir plaka halinde oturtulmuştur (Fotoğraf-.80-81,84-85).

Süsleme Özellikleri: Mezar taşlarında özellikle üzüm motifi, meyve tabağı dikkat çeken süsleme detaylarındandır. Değişik ebat ve formlardaki saksı içine yerleştirilmiş, bitkisel motifler, gülçe, küçük ebatlı ağaç motifleri (özellikle çam), yapraklar, lotus çiçeği kullanılan bitkisel süslemelerde ağır basan motiflerdir (Fotoğraf-85-86). Çok az geometrik süslemeli mezar taşı mevcuttur (Fotoğraf-87).

Günümüzdeki Durumu: Bugün bu hazireye giriş yapmak ne yazık ki mümkün değildir. Tez çalışması esnasında demir parmaklıklar arasından fotoğraflama yapılmaya çalışılmıştır. Hazire etrafı demir parmaklıklarla çevrili olarak günümüze ulaşabilmiştir. Tekke tarafındaki hazire alanında mezar taşları, toprak mezar alanları ve demir şebekeler yağmur gibi dış etkenlerden etkilenmiş ancak çok büyük bozulmalar gerçekleşmemiştir. Bazı mezar taşları yerlerinden kaymış, kırılmıştır ancak bazıları oldukça sağlam günümüze ulaşmıştır. Dershane tarafındaki küçük hazire alanı daha bakımsız bir durumdadır Çorlulu Ali Paşa’nın da aralarında bulunduğu birkaç mezar taşı ve sandukası hariç diğer mezar taşlarında oldukça büyük hasarlar vardır. Bazı mezarların yerleri tespit edilemez hale gelmiştir. Ağaç köklerinin taşları çatlatması, iklim koşulları bu tarafta yer alan hazire alanını da olumsuz etkilemiştir. Hazirenin durumundan anlaşıldığı üzere zaman içinde yapılan restorasyonlardan hazire alanı nasibini alamamıştır.

Çorlulu Ali Paşa’nın Mezar Taşı:

Yeri: Çorlulu Ali Paşa Külliyesi dershane önünde yer alan hazire alanında yer almaktadır.

Mezar Tipi: Kapak taşlı sandık mezar. Tarihi: 1122/1710

Malzeme ve Teknik: Taş/Zemin oyma Türü: Erkek mezarı.

Formu:

-Baş Taşı: Kallavi baş taşı.

-Ayak Taşı: Sekizgen kesitli, piramidal tepelikli ayak taşı. Ölçüsü: -

Yazı Türü: Talik.

Kitabe Metni:

“Müşir-i muhterem düstür-vekrem asaf-ı efham Ali Paşa vezir-i azam-ı Han-ı Ahmed-i yekta Olub dört sal üç ay sadr-ı vala-yı vezaretde Güzel hidmetler itdi işbu din ü devlete hakka Veli ber- mukteza-yı hükm-i takdir-i ukba Hemişe karı çün hayrat idid bu dar-ı dünyada Budur ümmid-i ferda ecrini ihsan ide Mevla Olanlar za’ir kabri disünler Dürriya tarih Kıla me’va saray-ı-ı adn-i a’layı Ali Paşa”

1122/1710 (Ayvansarayi Hüseyin Efendi vd., 2001: 120).

Tanım ve Kompozisyon: Çorlulu Ali Paşa’nın mezar taşını etrafındaki metal korkuluklar ve diğer mezarlar yüzünden ölçmek mümkün olmamıştır. Toprak mezarlık

alanına yerleştirilen dikdörtgen bir kaide üzerine kapak taşlı mezar sandukası konulmuştur.

Kallavi baş taşı bir kavukla sonlanmaktadır. Baş mezar taşında yer alan kitabe metini düzgün dikdörtgen kartuşlarla on bölüme ayrılmıştır. Metin kısmının hemen altında rozet şeklinde bir çiçek motifi vardır. Bu motifin ortasına 14 kollu bir yıldız yerleştirilmiştir (Fotoğraf-88-89).

Ayaktaşı mezar sandukası üzerinden sekizgen kesitli olarak yükselir ve piramidal bir tepelikle sonlanır (Fotoğraf-90).

Kapaklı mezar sandukasının yanlarında ikişer adet rozet şeklinde çiçek motifleri yer almaktadır (Fotoğraf-91). Bu sandukanın baş ve sonuna eklenen taşlardan baş mezar taşı hafifçe kırılıp sandukadan ayrılmıştır.

2.2. Beyoğlu (Kasımpaşa) Çorlulu Ali Paşa Camii