Hazine mallarının yönetimi

Tespit kavramı, Milli Emlak açısından; Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taĢınmaz malların mahalline gidilerek, fiili durumlarının belirlenmesidir.

Tespit, iĢlemlerin baĢlangıcını teĢkil etmesi nedeniyle Milli Emlak açısından büyük önem taĢımaktadır. Söz konusu taĢınmazların fiili durumlarının belirlenmesi neticesinde ecrimisil (iĢgal bedeli) alınması, iĢgal veya tecavüzlerin giderilmesi ve daha sonra yapılacak iĢlemlere ıĢık tutması, tespit iĢlemlerine özel bir önem verilmesini gerekli kılmaktadır.

Hazinenin özel mülkiyetindeki taĢınmaz mallar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerin tespitlerinin nasıl yapılacağı, 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanunun 74. Maddesine ve 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Hazineye Ait TaĢınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 178 sayılı Maliye Bakanlığının TeĢkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13‟üncü maddesine dayanılarak çıkarılan Hazine TaĢınmazlarının Ġdaresi Hakkında Yönetmeliğinin 84. maddesinde açıklanmıĢtır.

Bu madde; “Hazine taĢınmazlarından kiraya verilen, irtifak hakkı kurulan veya kullanma izni verilenlerin dıĢında kalanların fiilî durumları, Ġdarece hazırlanan program dâhilinde mahallinde tespit edilir. TaĢınmazların tespitleri yılda en az bir defa yapılır, ancak tespit programlarının süresi beĢ yıldan fazla olamaz. Bu tespitlerin yapılması konusunda illerde defterdarlar, ilçelerde ise malmüdürleri veya varsa milli emlak müdürleri gerekli tedbirleri alırlar. Tespitten önceki sürelere ait iĢgal ve tasarruflar sebebiyle ecrimisil takip ve tahsilatı yapılarak bu taĢınmazlar denetim ve idare altına alınır.

TaĢınmazın mahallinde düzenlenecek TaĢınmaz Tespit Tutanağında; iĢgalin baĢlangıç tarihi, taĢınmazın iĢgale veya kullanıma konu olan yüzölçümü, iĢgalcileri, kullanım amacı, ecrimisil takdirinde yararlanılabilecek bilgiler ile bilinmesinde yarar görülen diğer bilgilere yer verilir.” Ģeklindedir.

2.2.4.2. Tahliye ve el atmanın önlenmesi

Devlete ait veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan sahipsiz yerlere veya yararı kamuya ait olan taĢınmazlara yapılan tecavüz veya müdahalelerin idari makamlar tarafından önlenmesi suretiyle tasarrufa iliĢkin güvenliği ve kamu düzenini sağlamak amacıyla çeĢitli kanunlar çıkarılmıĢtır. (3091, 2886, 5237, 4721, 6570, 3194, vs)

2.2.4.3. Ecrimisil iĢlemleri

“Ecrimisil: Bir malın, sahibinin rızası dıĢında ve onun bu malı kullanmakla bir zarara uğrayıp uğramayacağı söz konusu edilmeksizin bu maldan iĢgal, tasarruf veya her ne Ģekilde olursa olsun yararlanılması sebebiyle fuzuli Ģagil tarafından ödenen veya idarece talep edilen tazminatı ifade eder.”

Tanımda yer alan fuzuli Ģagil ise; kusuru aranmaksızın kendisine ait olmayan ve sahibinin de rızası ve muvafakatı bulunmayan bir malın zilyetliğini eline geçiren, elinde tutan veya her ne Ģekilde olursa olsun bu maldan tasarrufta bulunan gerçek veya tüzel kiĢi ya da kiĢilerdir.

2.2.4.4. Tahsis iĢlemleri

Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taĢınmazlardan kamu hizmetlerinin görülebilmesi için bedelsiz olarak genel, katma ve özel bütçeli kuruluĢların kullanımına verilmesidir.

Ayrıca, özel kanunları uyarınca; hak sahiplerine verilmek üzere genel ve katma bütçeli kuruluĢların tasarrufuna bırakılması gereken taĢınmaz malların ilgili kuruluĢların emrine geçmesi de tahsis iĢlemi ile vücut bulmaktadır.

178 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/d maddesinde;

“Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerden, kamu hizmeti için kullanılması gerekli olanları; genel, katma ve özel bütçeli idarelere tahsis etmek ve tahsis amacının ortadan kalkması veya amaç dıĢı kullanılması halinde tahsisi kaldırmak, tahsisi kaldırılan taĢınmaz mallar üzerinde Hazine dıĢındaki kamu kurum ve kuruluĢlarına ait yapı ve tesisleri tasfiye etmek, tasfiyeye iliĢkin esas ve usulleri belirlemek” görev ve yetkisi Maliye Bakanlığına (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) verilmiĢtir.

2.2.4.5. Kira iĢlemleri

178 sayılı Maliye Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 05.06.2004 tarihli ve 25483 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5177 sayılı Kanunla değiĢik 13 üncü maddesinin (b) bendinde “Hazinenin özel mülkiyetindeki taĢınmazların satıĢı, kiralanması, trampası ve üzerinde sınırlı aynî hak tesisi, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve bu yerler için gerekli görülen hallerde kullanma izni verilmesi iĢlemlerini yapmak” görevi Maliye Bakanlığına (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) verilmiĢtir.

2.2.4.6. Ġrtifak hakkı ve kullanma izni iĢlemleri

Ayni haklar; bir Ģey üzerinde doğrudan doğruya hâkimiyet sağlayan ve herkese karĢı ileri sürülebilen haklardır. Mülkiyet hakkı, intifa hakkı ve rehin hakları bunlara örnek gösterilebilir.

Hakkın sağladığı yetki en geniĢ Ģekilde ise, bu ayni hak mülkiyet hakkıdır ve sahibine hakkın konusu olan Ģeyden kullanma, semerelerinden yararlanma ve malı tüketme ve tasarruf etme yetkilerini sağlar. ġayet hakkın sağladığı yetki sınırlı ise, sınırlı ayni hak söz konusu olur.

Mülkiyet hakkının karĢısında yer alan bu ikinci grup ayni haklar, sahibine mülkiyette bulunan yetkilerden birini veya ikisini sağlar. Sınırlı ayni haklar sağladıkları sınırlı yetki açısından üç gruba ayrılmaktadır. Bunlar; taĢınmaz yükü, rehin ve irtifak haklarıdır.

Ġrtifak hakkı; bir eĢya üzerinde hak sahibine o eĢyadan yararlanma yetkisi sağlayan ayni bir haktır. Ayni hak olarak herkese karĢı ileri sürülebilen mutlak bir etkiye sahiptir. Fakat hak sahibine eĢya üzerinde sınırlı bir hâkimiyet sağlar. Ġrtifak hakkının içeriği yalnızca eĢyadan veya eĢyanın özünden elde edilebilecek menfaatlerden yararlanma imkânından ibarettir.

Ġrtifak hakları sınırlı bir ayni hak olduğundan, içeriği mülkiyet hakkının içeriğinden daha dardır. Ayni hak olarak herkese karĢı ileri sürülebilir. Hak sahibine mal üzerinde kullanma veya yararlanma yetkisini veya her ikisini de sağlayan haklardır.

26.05.2004 tarihli ve 5177 sayılı Kanunun 36 ncı maddesi ile değiĢik 178 sayılı Maliye Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13 üncü maddesinin (b) bendi ile; Hazinenin özel mülkiyetindeki taĢınmazların üzerinde sınırlı aynî hak tesisi, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve bu yerler için gerekli görülen hallerde kullanma izni verilmesi iĢlemlerini yapmak görev ve yetkisi Milli Emlak Genel Müdürlüğüne verilmiĢtir.

Bu yetki kapsamında, Hazinenin özel mülkiyetindeki taĢınmazların üzerinde sınırlı aynî hak tesisi iĢlemleri Devlete Ait TaĢınmaz Mal SatıĢ, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliğinin 11.12.1996 tarih ve 22844 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik ile değiĢik 72 ve müteakip maddelerine göre Maliye Bakanlığınca yürütülmektedir.

Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taĢınmazların üzerinde Türk Medeni Kanununa göre azami 49 yıla kadar irtifak hakkı (oturma-sükna hakkı hariç) ile Kat Mülkiyeti Kanununa göre kat irtifakı tesis edilebileceği, bu taĢınmazlar üzerinde taĢınmaz yükü (gayrimenkul mükellefiyeti) ve taĢınmaz rehni (gayrimenkul rehni) tesis edilemeyeceği, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taĢınmazlar üzerinde; Kamu yararı, Turizm, Eğitim, Sağlık, Sosyal, Yatırımları teĢvik, Fuarcılık ve sergileme, Kalkınmada öncelikli yörelerde yapılacak yatırımları teĢvik amaçlı irtifak hakkı tesis edilmektedir.

2.2.4.7. Ayniyat iĢlemleri

Kullanmaya veya harcamaya elveriĢli olan ve para ile alınıp satılabilen taĢınır Ģeylere (maddelere) “ayniyat” denir.

Devletin, gerekli hizmetleri yerine getirilebilmesi için ihtiyaç duyduğu taĢınır malların, araç ve gereçlerin alımı, muhafazası ve çıkıĢ iĢlemlerini düzenleyen sisteme ayniyat muhasebesi veya ayniyat iĢlemleri denir.

Ayniyat iĢleri, Ayniyat Saymanları veya Ayniyat Mutemetleri tarafından yerine getirilmektedir. 178 sayılı Maliye Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 543 sayılı K.H.K ile eklenen ek 22. maddesi gereğince; il ve ilçe ayniyat kesin hesapları Milli Emlak birimlerince hazırlanır. Milli Emlak Dairesi BaĢkanlığı, Milli Emlak Müdürlüğü ve bunların bulunmadığı yerlerde Malmüdürlüğü memurlarından biri, ayniyat saymanı olarak görevlendirilir.

2.2.4.8. Kamu konutları

Kamu konutu (lojman): 1982 Anayasasının 128 inci maddesinde tanımlanan memur ve diğer kamu görevlilerinin, görevlerini ifa ederlerken ortaya çıkabilecek olan barınma sorununu çözebilmek için kamu kurumlarınca yurt içinde ve dıĢında inĢa ettirme, satın alma veya kiralama suretiyle sağlanan konutlardır.

178 sayılı Maliye Bakanlığının KuruluĢ ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/(e) bendine göre; “Devlete ait konutları yönetmek ve kamu kurum ve kuruluĢlarına ait konutların yönetimi konusundaki politikaları belirlemek, her yıl yurt içi ve yurt dıĢındaki kamu konutlarının kira ve yakıt bedelleri ile iĢletme, bakım ve onarım esaslarını tesbit etmek görevi Milli Emlak Genel Müdürlüğüne verilmiĢtir.

2.2.5. Hazine mallarının elden çıkarılması