Havalandırma İle İlgili Sebepler

Kanatlı yetiĢtiriciliğinde havalandırma sistemi iyi tasarlanmazsa hayvanlar için gerekli oksijen miktarı ortamda olmayacak, bu da hayvanların solunum yollarında hasara ve ölümlere yol açacaktır. Solunum yollarında kanın yoğunlaĢması, akciğerdeki damar sisteminde kan akıĢının yavaĢlamasına yol açar Bununla birlikte akciğerdeki kan damarlarında büzülme olur. Vücudun oksijen gereksinimini karĢılamak için kalp daha fazla kan pompalar. Akciğerde arterial damarlarda basınç artıĢı ile (Pulmonary hypertension, PHS ) kalbin sağ tarafının yükü daha da artar ve sağ ventrikulde geniĢleme ve deformasyon geliĢir. Pulmonar arterdeki basınç artıĢı (PHS) asitesi baĢlatan en önemli etken olarak kabul edilmektedir (20).

Çizelge 2. Asites’li Etlik Pilçlerde Vitamin C’nin Ağırlık, Yemden Yararlanma ve Ölüm Yüzdesi Üzerine Olan Etkisi (1). Kontrol İlk Gün İtibaren Vitamin C (300g/ton pelet yem)

Piliç Sayısı 324 000 324 000

Ölüm Oranı (%) 11,76 2,63

Ödem Nedeniyle Ölüm Oranı (%) 9,04 0,15

53. Günde Canlı Ağırlık (g) 1738 1766

Yemden Yararlanma Oranı % 2,49 2,34

Çizelge 3. Asites’li Etlik Piliçlerde Toplam Ölüm Oranı Üzerine Vitamin C’nin Etkisi (1).

Kontrol İlave Edilen Vitamin C (500g/ton)

Piliç Sayısı 34 846 32 640

Kesime Giden Piliç Sayısı (51 Günlük) 31 584 31 312

Ödem Nedeniyle Ölüm Oranı (%) 5,21 0,43

Toplam Ölüm Oranı (%) 9,36 4,04

İnci ve ark. Genç ve Hızlı Büyüyen Etlik Piliçlerde Karında Su Toplanması Sendromu

Tr. Doğa ve Fen Derg. − Tr. J. Nature Sci. 2013 Vol. 2 No. 1 8. Sonuç ve Öneriler

Asites, hızlı geliĢme gösteren etlik piliçlerde karında sıvı toplanması ile karakterize olan, özellikle soğuk kıĢ mevsiminde ve denizden yüksekliği 1300 m’nin üzerinde olan bölgelerde önemli kayıplara yol açan bir metabolik kusurdur (15). Asites, yol açtığı ölümlerin yanı sıra, geliĢme dönemindeki piliçlerde canlı ağırlık kaybı ile karkas kalitesindeki gerilemelere bağlı olarak, yaĢanan ekonomik kaybın boyutlarını büyütmektedir (25). Ġngiltere ve Amerika BirleĢik Devletleri’nde asitese bağlı ölüm oranı % 1,4, dünya ortalaması ise % 4,2 olarak bildirmiĢtir. Optimum koĢullarda asitese bağlı ölüm oranı % 2-5 arasında değiĢirken, optimum dıĢı çevre koĢullarında bu oran % 30’a kadar çıkabilmektedir (8). Asites, kanatlı hayvanlarda sıklıkla görülmesi sebebiyle önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Asites oluĢumunu tetikleyen çevresel ve genetiksel faktörler vardır. Çevresel faktörlerin baĢında yüksek rakıma bağlı olarak asites sıklığının artmasıdır. Birinci hafta yaĢının sonunda hipobarik koĢullara alınan etlik piliçlerde 6. haftada 1980, 2438 ve 2896 m rakım için sırası ile hayvanların %13, %27 ve %80’inin asitese yakalandığı bildirilmiĢtir. Yüksek rakımda (1969 m) yapılan baĢka bir çalıĢmada ise 8 haftalık dönemde ölüm oranı %40 olduğu rapor edilmiĢtir (22). Van ve Ġzmir`de paralel yürütülen bir çalıĢmada etlik erkek piliçlerin yüksek ve düĢük rakımda yetiĢtirilmesi neticesinde 3-7 haftalık dönemdeki asitese bağlı ölüm, Van`da (1720 m) %22,6 iken, deniz seviyesinde (Ġzmir) %3,5 olarak gözlenmiĢtir (23). Günümüz etlik piliç genotiplerinin büyük çoğunluğu hızlı geliĢmelerinden dolayı metabolizmanın talebi olan yeterli oksijeni karĢılama kapasitesine sahip değildir (6). Bu bakımdan aydınlatma ve yemleme programlarında veya yem içeriğinde yapılacak düzenlemelerle geliĢme hızının yavaĢlatılması ve asitese bağlı kayıpların azaltılması mümkündür (20). Etlik damızlıklarda yapılan bir çalıĢmada, yem sınırlamasının solunum sıklığını azalttığını, solunum hacmini ve arterial kanda oksijen içeriğini artırdığı saptanmıĢtır. Yine aynı araĢtırıcılar, kalpte sağ ventrikuler büyüme ile kanın oksijen düzeyinin gerilemesinin yakından iliĢkili olduğunu bildirmiĢlerdir(6).

Asitesin problem olduğu bölgelerde ciddi yem kısıtlamasına gidilmesi, pelet yem yerine ezme tarzında yem kullanılması büyüme hızını azaltarak asitese bağlı ölüm oranını azaltır. (20). Birçok araĢtırıcı etlik piliçlerde asitese sebep olan faktörler, asitese yakalanma sıklığı ve asitesi engelleme yolları üzerine çalıĢmalar yapmıĢtır. Asitesi azaltmak için en etkin metodun geliĢme ve büyümenin yavaĢlatılması olduğu ortaya çıkmıĢtır. Asites hakkında yapılan son çalıĢmalar, asitesi azaltan üretim metotları ve seleksiyon programına yardım edebilecek en az yayılma indeksini güvenilir bir Ģekilde tanımlama üzerine odaklanmıĢtır. Bugün çeĢitli metotlar kullanarak etlik piliçlerde asitese dayanıklı hatların elde edilmesi amacına yönelik çalıĢmalar, asitese karĢı direnci sağlayan genetik bir komponentin üzerinde yoğunlaĢmaktadır. Tüm çalıĢmalara rağmen henüz etlik piliçlerde asites sendromuna tam bir çözüm bulunamamıĢtır. Asitesin genetik temellerine yönelik moleküler genetik araĢtırmaların ilerleyiĢiyle modern ticari etlik piliçlerin yetiĢtiriciliğinden asitesin elimine edilmesinde kullanılabilecek genetik markırlarının geliĢtirilmesi için, potansiyel bulunabileceği düĢünülmektedir. Asitese yakalanmayan etlik piliçler” sonucuna ulaĢmak için ilk olarak uygulanabilir ve etkin seleksiyon programları geliĢtirilmeli ve kanatlı yetiĢtiriciliği yapan kuruluĢlarla birlikte bu programlar yürütülmelidir.

Önümüzdeki yıllarda asites bir problem olarak daha fazla gündeme gelecektir. Çünkü ıslah çalıĢmaları ve yem formülasyonlarında sağlanan ilerlemeler, etlik

piliçlerde büyüme hızı ve yem tüketiminin sürekli artmasına yol açacaktır Sonuç olarak asites sendromunun çözümlenmesi için kanatlı hayvanlarda moleküler düzeyde çalıĢmalara önem verilerek asitesin genetiksel olarak tanımlanmasına çalıĢılmalı, belirli gen veya kromozom kısımları tespit edilerek üretime baĢlanmadan önce yapılacak bir kan testi ile asitese yatkın hayvanların tespit edilmesi sağlanabilir. Böylece muhtemel kayıplar baĢtan önlenebilir. Ya da belirlenen parametrelere göre genetik seleksiyon yapılarak asitese dayanıklı hatlar elde edinilmeye çalıĢılmalıdır.

Kaynaklar

1. Agudelo, L.G., (1983).Possible causes of avian oedema. Poult. Int., 22: 8-14.

2. Arce, J., Berger, M. and Coello, C.L., (1992). Control of asitessyndrome by feed restriction techniques. J. Appl. Poultry Res.,1, 1-5.

3. Balog, J.M., Anthony, N.B., Wall, C.W., Walker, R.D., Rath, N.C.and Huff, W.E., (1994). Effect of a urease inhibitor and ceilingfans on asites in broilers. 2. Blood variables,asites scores, and body and organ weights. Poultry Sci., 73, 810 - 816.

4. Balog, J.M., (2003). Asites Syndrome ( Pulmonary Hypertension Syndrome ) in Broiler Chickens: Are We Seeing the Light at the End of the Tunnel ? Avian and Poultry Biology Rewiews 14(3),99-126.

5. Buys, N., Buyse, J., Hassanzadeh-Ladmakhi, M. and Decuypere, E.,(1998). Intermittent lighting reduces the incidence of asites inbroilers: An interaction with protein content of feed on performance and the endocrine system. Poultry Sci., 77, 54-61.

6. Cawthon, D., Beers, K. and Bottje, W.G., (2001). Electron transportchain defect and inef®cient respiration may underlie pulmonaryhypertension syndrome (asites)- associated mitochondrial dysfunction in broilers. Poultry Sci., 80, 474 - 484.

7. Currie, R.J. W., (1999). Asites in poultry: Recent investigations.Avian Pathol., 28, 313- 326. 8. Iqbal, M., Cawthon, D., Wideman, R.F. Jr. and

Bottje, W.G., (2001). Lung mitochondrial dysfunction in pulmonary hypertension syndrome. II. Oxidative stress and inability to improve function with repeated additions of adenosine diphosphate. Poultry Sci., 80, 656 - 665.

9. Fedde, M.R. and Wideman, R.F. Jr., (1996). Blood viscosity inbroilers: In uence on Pulmonary Hypertension Syndrome.Poultry Sci., 75, 1261 - 1267.

10. Fedde, M.R., Weigle, G.E. and Wideman, R.F. Jr., (1998). In¯uenceof feed deprivation on ventilation and gas exchange in broilers: Relationship to pulmonary hypertension syndrome. PoultrySci., 77, 1704 - 1710.

11. Fontana, E.A., Weaver, W.D., Watkins, B.A. and Denbow, D.M., (1992). Effect of early feed restriction on growth, feed conversion, and

2 Tr. Doğa ve Fen Derg. − Tr. J. Nature Sci. 2013 Vol. 2 No. 1 mortality in broiler chickens. Poultry Sci., 71,

1296 -1305.

12. Gleeson, M., (1986). Respiratory adjustments of the unanaesthetized chicken, Gallus domesticus, to elevated metabolism elicited by 2,4 dinitrophenol or cold exposure. Comp. Biochem. Physiol., 83A, 283- 289.

13. Gonzales, E., (1992). Estudo da sindrome da morte suÂbita em frangos de corte. Ph.D. Thesis. Faculdade de CieÃncias AgraÂrias e VeterinaÂrias, Universidade Estadual Paulista, p. 122.

14. Gordon, S.H., (1997). Effect of light programmes on broiler mortalitywith reference to asites. World's Poultry Sci., 53, 68- 70.

15. Julian J.R.,(1993). Asites in poultry rewiew article, Avian Pathol 22: 419-454.

16. Julian, R.J. and Squires, E.J., (1995). Suggestions for reducing asites in meat-type chickens. Proceedings of 44th Western Poultry Disease Conference, Sacramento, CA, pp. 19 - 20. 17. Jordan F.T.W.,(1990). Poultry Disease (3nd ed).

Baillliere tindall, 1990, pp 343-353.

18. Malan, D.D., Buyse, J. and Decuypere, E., (2001). Nutrition: An exogenous factor in broiler asites. Proceedings of the 13th Eur. Symp. Poul. Nutr., Blankenberg, Belgium, pp. 319- 326. 19. Mirsalimi, S.M., Julian, R.J. and Squires, E.J.,

(1993). Effect of hypobaric hypoxia on slowand fast-growing chickens fed diets with high and low protein levels. Avian Dis., 37, 660- 667.

20. Ocak, F., (2006) Broylerlerde Asites Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 15(1) 46-50, 2006

21. Odom, T.W., Rosenbaum, L.M., Stolz, J.L. and Jeong, D., (1992). Experimental reduction of egg shell conductance during incubation. II. Physiological implications in a slowgrowing and fast-growing broiler line. Poultry Sci., 71(Suppl. 1), 4.

22. Olkowski, A.A., Rathgeber, B.M., Sawicki, G. and Classen, H.L., (2001). Ultrastructural and molecular changes in the left and right ventricular

myocardium associated with asites syndrome Ġn broiler chickens raised at low altitude. J. Vet. Med., A 48, 1- 14.

23. Özkan, S., Türkmut, L., Yahav, S., Söğüt, B., Erturun, H., Takma, Ç., Cahaner, A., (2002). DüĢük ve Yüksek Rakımda Etlik Piliç Genotiplerinde Performans ve Asitesle ĠliĢkili Fizyolojik Özelliklerin, Yem Sınırlaması ve

Kümes Sıcaklığına Bağlı DeğiĢimi.

YayınlanmamıĢ Proje Raporu (VHAG-1687), Ġzmir.

24. Robert F, Wideman JR, Howard F., (1999) Broiler breeder survivors of chronic unilateral pulmonary artery occlusion produce progeny resistant to pulmonary hypertension syndrome (asites)induced by cool temperatures. Poultry Sci. 78: 404-411.

25. Uluocak, M,N., Söğüt, B. (2007) Etlik Piliç YetiĢtiriciliğinde Asites Sorunu Üzerine AraĢtırmalar (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) 26. Yersin, A.G., Huff, W.E., Kubena, L.F.,

Elissalde, M.H., Harvey, R.B., Witzel, D.A. and Giroir, L.E., (1992). Changes in hematological, blood gas, and serum biochemical variables in broilers during exposure to simulated high altitude. Avian Dis., 36, 189 - 196.

27. YetiĢir, R. ve Yıldırım, Ġ., (1996). Broyler Asites. Ulusal kümes hayvanları sempozyumu’96 Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Konya. 28. Wideman, R.F. Jr., Ismail, M., Kirby, Y.K.,

Bottje, W.G., Moore, R.W. and Vardeman, R.C.,(1995). Furosemide reduces the incidence of pulmonary hypertension syndrome (asites) in broilers exposed to cool environmental temperatures. Poultry Sci., 74, 314-322.

29. Wideman, R.F. Jr., Kirby, Y.K., Owen, R.L. and French, H., (1997). Chronic unilateral occlusion of an extrapulmonary primary bronchus induces pulmonary hypertension syndrome (asites) in male and female broilers. Poultry Sci., 76, 400 - 404.

Tr. Doğa ve Fen Derg. − Tr. J. Nature Sci. 2013 Vol. 2 No. 1

Tr. Doğa ve Fen Derg. − Tr. J. Nature Sci. 2013 Vol. 2 No. 1

Bazı Standart Ayva Çeşitlerinin Bingöl Ekolojisindeki Performansı