2.1. Gereç
2.2.2. Hareketli Aeromonas Türlerinin Ġdentifikasyonu
Aeromonas olduğu belirlenen saf kültürlere Eskulin hidrolizasyonu, KCN Broth’da üreme, Sisteinden H2S oluĢumu, karbonhidrat fermantasyon testleri (D- glukozdan gaz oluĢumu, L-arabinozdan asit oluĢumu, D-mannitol ve salisin fermentasyonu), Metil Red – Voges Proskauer test, indol testleri yapılarak identifiye edildi (Çizelge 2.3) (Popoff 1984, Abbott ve ark 1992, Palumbo ve ark 1992, Janda ve ark 1996).
Çizelge 2.3. Hareketli Aeromonas türlerinin identifikasyon testleri
Biyokimyasal Testler A. hydrophila A. caviae A. sobria
Eskulin hidrolizi + + -
KCN Broth’da üreme + + -
Karbonhidrat fermantasyon testleri
L-arabinoz + + -
Salisin + + -
Mannitol + + +
Glukozdan gaz oluĢumu + - +
Sisteinden H2S oluĢumu + - +
Voges Proskauer Testi + - D
Metil Red Testi + + -
Ġndol Testi + + +
48
Eskulin hidrolizasyonu
Aeromonas spp. kolonilerinden Bile Aesculin Agar (Oxoid CM 888)’a ekim yapılarak 30°C’ de 18-24 saat inkübe edildi. Ġnkübasyon sonrası sarı renkli olan besi yerinin koyu kahverengine dönüĢmesi pozitif olarak değerlendirildi (Resim 2.6).
Negatif Pozitif
Resim 2.6. Eskulin hidrolizasyonu
KCN (Potasyum siyanid) Broth’ da üreme
Aeromonas spp. kolonilerinden KCN Broth’a inokülasyon yapılarak 30 °C’ de 24 saat inkübe edildi. KCN Broth’ un bulanıklıklaĢması pozitif olarak kabul edildi (Resim 2.7).
Karbonhidrat fermentasyon testleri
L-Arabinoz, D-mannitol, D-glukoz ve salisin Ģekerlerinden birini içeren Nutrient Broth besi yerlerine Aeromonas spp. kültürlerinden öze ile inokülasyon yapıldı. 30°C’ de 7 gün inkübe edildi. Ġnkübasyon süresince tüpler her gün kontrol edildi. L-Arabinoz, D-mannitol ve salisin testlerinin değerlendirilmesinde, menekĢe morundan sarıya doğru olan renk değiĢikliği pozitif, rengin değiĢmemesi ise negatif olarak değerlendirildi (Resim 2.8). D-glukozdan gaz oluĢumu testinde durheim tüplerinde gaz oluĢması pozitif, gaz oluĢmaması negatif olarak değerlendirildi (Resim 2.9).
Resim 2.8 Karbonhidrat fermantasyonu (Sol tüp negatif, Sağ tüp pozitif)
Resim 2.9. Glikozdan gaz oluĢumu (Sol tüp negatif, Sağ tüp pozitif)
Sisteinden H2S oluĢumu testi
Nutrient Broth (Merck 105443) hazırlandıktan sonra üzerine 250 mg/l miktarında L-Cysteine Hydrochloride Monohydrate (Merck 102839) eklendi. Deney tüplerine 10’ar ml paylaĢtırılarak 121 °C’de 15 dakika otoklavda sterilize edildi. Deney tüplerinde hazırlanan bu vasata Aeromonas spp. kolonilerinden inokulasyon yapıldı. Tüplerin içine brotha temas etmeyecek Ģekilde kurĢun asetat emdirilmiĢ steril Ģerit Ģeklinde süzgeç kağıtları sarkıtılıp tüplerin ağızları sıkıca kapatıldı. 30°C’de 24 saat inkübe edildi. Ġnkübasyon sonucunda kurĢun asetatlı kağıtlarda çeĢitli derecelerde siyahlaĢma görülen tüpler pozitif olarak değerlendirildi. Renk değiĢikliği görülmeyen tüpler ise negatif olarak kabul edildi(Resim 2.10)
50 Resim 2.10.Sisteinden H2S oluĢumu
Voges Proskauer testi
Metil Red- Voges Proskauer (MRVP, Oxoid CM 43) besi yeri bulunan tüplere Aeromonas spp. kolonilerinden öze ile inokülasyon yapılarak 30°C’de 24 saat inkübe edildi. Bu süre sonunda 1 ml steril koĢullarda baĢka bir tüpe aktarıldı. Bunun üzerine 0,6 ml α–naftol çözeltisi ve 0,2 ml kreatinli KOH çözeltisi ilave edilirek 2–4 saat sonra oluĢan kırmızı renk pozitif olarak değerlendirildi (Resim 2.11).
Resim 2.11. Voges Proskauer testi
Metil red testi
MRVP (Oxoid CM 43) besi yeri bulunan tüplere Aeromonas spp. kolonilerinden öze ile inokülasyon yapıldı. 30 °C’de 5 gün inkübe edildikten sonra üzerine metil red ayıracından 5 damla damlatıldı. Kırmızı renk oluĢumu pozitif olarak kabul edildi (Resim 2.12).
Resim 2.12. Metil red testi
Ġndol testi
Aeromonas spp. kolonilerinden %1’lik tripton çözeltisi bulunan tüplere öze ile inokülasyon yapıldıktan sonra 30°C’de 24 saat inkübe edildi. Bu süre sonunda 0,2–0,3 ml Kovacs ayıracı (Merck 109293) ilave edildi, üst kısımda pembe–kırmızı halka oluĢumu pozitif olarak değerlendirildi (Resim 2.13).
Resim 2.13. Ġndol testi
2.2.3. Ġstatistiksel Değerlendirme
AraĢtırma kapsamında incelenen karides ve kalamarlarda tespit edilen Aeromonas türlerinin kontaminasyon düzeylerinin istatistiksel yönden değerlendirilmesinde toplam numune içerisindeki yüzde dağılımları dikkate alındı.
52
3. BULGULAR
Bu araĢtırmada, Antalya ilinde tüketime sunulan karides ve kalamarlarda hareketli Aeromonas spp.’nın belirlenmesi amaçlandı. Bu amaçla Antalya’nın farklı semtlerinde bulunan market ve balık pazarlarından tesadüfi örnekleme ile toplanan 100 karides ve 50 kalamardan oluĢan toplam 150 numune hareketli Aeromonas spp. varlığı yönünden incelendi.
AraĢtırma kapsamında incelenen, 50 kalamar örneğinin 6’sında (%12), 100 karides örneğinin 11’inde (%11) olmak üzere toplam 150 örneğin 17’sinde (%11,3) hareketli Aeromonas türleri izole edildi. Aeromonas Pozitif örneklerin identifikasyonu sonucu 17 izolatın tamamının A. hydrophila olduğu saptandı. Buna karĢın A. cavia ve A .sobria türleri tespit edilmedi (Çizelge 3.1).
Çizelge 3.1. Antalya’da market ve balık pazarlarında satılan karides ve kalamarların hareketli Aeromonas spp. ile kontaminasyon düzeyi.
Numune n
Aeromonas spp,
Pozitif Numune A. hydrophila A.cavia A.sobria
n % n % n % n % Kalamar 50 6 12 6 12 − − − − Karides 100 11 11 11 11 − − − − Toplam 150 17 11,3 17 11,3 − − − − 11 89 88 12 0 20 40 60 80 100 Karides Kalamar Pozitif Numune (%) Negatif Numune (%)
ġekil 3.1. Antalya’da market ve balık pazarlarında satılan karides ve kalamarların hareketli Aeromonas spp. ile kontaminasyon düzeyi.
4. TARTIġMA ve SONUÇ
Besinlerde, insan sağlığı açısından tehlike oluĢturabilecek çok sayıda patojen bulunmaktadır. Hareketli Aeromonas spp. da gıda güvenliği açısından tehlike oluĢturan patojenler arasında yer almaktadır. Ayrıca hareketli aeromonaslar su ürünlerinin yanı sıra insanlarda da çok çeĢitli ve ciddi hastalıklara yol açması ve zoonoz karakterde olması yönüyle de önem arz etmektedir. Doğada, daha çok su kaynaklarında ve bu ortamlarda yaĢayan canlılarda yaygın olarak bulunması dolayısıyla, insanlara bulaĢması çoğunlukla bu mikroorganizmayla kontamine besinlerin tüketilmesi veya temas edilmesi sonucunda olmaktadır. Bu araĢtırmada, Antalya ilinde tüketime sunulan karides ve kalamarlarda hareketli Aeromonas türlerinin belirlenmesi amaçlandı. Bu amaçla Antalya’nın farklı semtlerinde bulunan market ve balık pazarlarından tesadüfi örnekleme ile toplanan 100 karides ve 50 kalamardan oluĢan toplam 150 numune hareketli Aeromonas türlerinin varlığı yönünden incelendi.
Karideslerin bakteriyel floranın balıklarınkine benzerlik gösterdiği ve baĢlıca floranın Micrococcus, Coryneform, Moraxella, Acinetobacter ve Pseudomonas’tan oluĢtuğu, daha ender olarak da Flavobacterium, Cytophaga ve Bacillus türlerinin mevcut olduğu ifade edilmiĢtir (ICMS 1986). Nitekim, Okokonko ve ark (2008) Nijerya’da dondurulmuĢ karideslerde yapmıĢ oldukları çalıĢmalarında toplam 120 numuneden Bacillus spp., Salmonella spp., Shigella spp., Enterobacter spp,. Micrococcus spp., E. coli, Flavobacterium spp., S. auerus, Pseudomonas spp., Rhizopus spp., Aspergillus flavis, Aspergillus formigatus, Mucor mucido ve Saccharomyces spp. izole etmiĢlerdir. Buna karĢın Vibrio spp. karides numunelerinde tespit edilememiĢtir. Rhizopus spp, A. flavis, ve M. mucido sadece iĢlenmemiĢ karideslerde Saccharomyces spp. ve A. formigatus sadece iĢlenmiĢ karideslerde bulunmuĢtur. Ġnsan sağlığı açısından risk oluĢturabilecek bakteriler dikkate alındığında baĢta Vibrio spp. olmak üzere Aeromonas spp. ve Listeria monocytogenes üzerinde ön plana çıkmaktadır.
AraĢtırma kapsamında incelenen, 100 karides örneğinin 11’inde (%11) hareketli Aeromonas türleri izole edildi. Pozitif örneklerin identifikasyonu sonucu 11 izolatın tamamının A. hydrophila olduğu saptanırken, A. cavia ve A. sobria türlerine ise rastlanmadı (Çizelge 3.1). Bu oran karideslerde hareketli Aeromonas türlerinin
54 varlığını belirlemeye yönelik yapılan çalıĢmalarda (Hänninen ve ark 1997, Neyts ve ark 2000, Vivekanandhan ve ark 2002, Çolakoğlu ve ark 2006a, Papadopoulou ve ark 2007) elde edilen değerlerden düĢük olduğu gözlendi. Bununla birlikte elde edilen bu sonuçlar Hänninen ve ark (1997), Vivekanandhan ve ark (2002) ile Çolakoğlu ve ark (2006a)’nın değerlerine daha yakın bulundu. Buna karĢın diğer araĢtırmacıların (Neyts ve ark 2000, Papadopoulou ve ark 2007) değerlerinin (%50 ve 80) daha yüksek olduğu görülmektedir. Neyts ve ark (2000)’nın çok az sayıda (4 adet) numuneyi Aeromonas türleri yönünden incelemesi bu farklılığın nedeni olabilir. Papadopoulou ve ark (2007)’nın inceledikleri diğer su ürünlerinde de oldukça yüksek A. hydrophilia tespit etmiĢlerdir. Bu durum muhtemelen araĢtırmacıların bu ürünleri elde ettikleri su kaynaklarının kontaminasyon düzeyinin yüksek olması ile açıklanabilir.
Karideslerde hareketli Aeromonas spp.’nın mevcudiyetini belirlemek amacıyla birçok araĢtırma (Tsai ve ark 1996, Hänninen ve ark 1997, Areerat ve ark 1999, Neyts ve ark 2000, Vivekanandhan ve ark 2002, Çolakoğlu ve ark 2006a, El-S ve Farag 2006, Papadopoulou ve ark 2007, Illanchezian ve ark 2010) yapılmıĢtır.
Hänninen ve ark (1997), dondurulmuĢ karides numunelerinin %16’sında Aeromonas hydrophilia saptamıĢlardır. Areerat ve ark (1999) Tayland’da karides üretimi yapan dört faklı çiftlikten elde ettikleri karideslerde Vibrio spp. ve Aeromonas spp. varlığını üretimin değiĢik aĢamalarında incelemiĢlerdir. Numuneleri klorlu buzlu suya daldırmanın bakteriler üzerine olan etkisini tespit etmiĢlerdir. BaĢlangıçta karides numunelerindeki Vibrio spp. sayısı 1.3x103
-1.4x105 kob/g, Aeromonas spp. sayısı da 1.3x103-4.0X103 kob/g arasında bulunmuĢtur. Klorlu suya daldırma sonrasında söz konusu bakterilerin sayısında azalmalar tespit edilmiĢ ve 24 saat sonunda karides numunelerinde Vibrio spp. ve Aeromonas spp. varlığına rastlanılmamıĢtır.
Neyts ve ark (2000) Flanders-Belçika’da tüketime sunulan değiĢik besinlerde mezofilik Aeromonas spp. insidensini belirlemeye yönelik araĢtırmalarında balıklarda ve karideslerdeki oranın %72 (13/18) düzeyinde olduğunu saptamıĢlardır. Bu kapsamda mezofilik Aeromonas spp. yönünden incelen 4 karidesin ikisinde bakteri izole edilmiĢtir.
Çolakoğlu ve ark (2006a), Çanakkale’de tüketime sunulan midye ve karideslerde Vibrio spp. ve Aeromonas spp. varlığını belirlemek amacıyla yaptıkları çalıĢmada incelen toplam 30 adet karidesin (Parapenaus longirostris) 12 adedinde V. alginolyticus, üç adedinde V. vulnificus ve 6 adedinde A. hydrophila tespit etmiĢlerdir.
Bazı araĢtırıcılar ( Tsai ve ark 1996, El-S ve Farag 2006, Illanchezian ve ark 2010) değiĢik deniz ürünlerinin yanı sıra karideslerden izole edilen Aeromonas hydrophilia suĢlarının virülans ve sitotoksititesini belirlemeye yönelik çalıĢmalar yapmıĢlardır. Bu çalıĢmalarda ağırlıklı olarak A. hydrophilia suĢlarının hemolizin aktiviteleri tespit edilmiĢtir.
Güney Hindistan’da 2001 yılında, iki yıl boyunca toplanan 536 balık ve 278 karides ile yapılan bir çalıĢmada, araĢtırmacılar bu örneklerden 319 A.hydrophila izolatı elde etmiĢlerdir (Vivekanandhan ve ark 2002).
Papadopoulou ve ark (2007), Yunanistan’da tatlı su ve deniz balıklarının yanı sıra karides, kalamar, ahtapot ve midyelerde A. hydrophila oranını %38-93 arasında tespit etmiĢlerdir. AraĢtırmacılar inceledikleri 25 karides numunesinin 20’sinde (%80) A. hydrophila izole etmiĢlerdir.
AraĢtırma kapsamında incelenen, 50 kalamar örneğinin 6’sında (%12) hareketli Aeromonas türleri izole edilmiĢtir. Pozitif örneklerin identifikasyonu ile izolatların tamamının A. hydrophila olduğu saptanmıĢtır. Buna karĢın A. cavia ve A. sobria türlerine ise rastlanmamıĢtır (Çizelge 3.1).
Papadopoulou ve ark (2007), Yunanistan’da inceledikleri 50 kalamar numunesinin 43’ünde (%86) A. hydrophila izole etmiĢlerdir. Bu oran ahtapotlarda %78 (39/50) olarak bulunmuĢtur. Bu durum muhtemelen kalamarların elde edildiği su kaynaklarındaki kontaminayon düzeyinin yüksek olması ile açıklanabilir.
56
5. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Sonuç olarak, bu çalıĢmada Antalya’da tüketime sunulan kalamar ve karideslerin hareketli Aeromonas spp. ile kontamine olduğu saptandı. Bu durum halk sağlığı açısından oldukça önem taĢımaktadır.
Son yıllarda hareketli Aeromonas türleri gıda kaynaklı gastroenteritisler arasında önemli bir yer tutmaktadır. Hareketli Aeromonas türlerinin potansiyel gıda patojeni olarak tanımlanmasında, çevrede oldukça yaygın olarak bulunmasının büyük payı vardır. Özellikle tatlı su ve deniz suları ile insanların ve hayvanların dıĢkılarından sıklıkla izole edilmektedirler. Etkenin klorlanmıĢ sularda da varlığını sürdürebilmesinin epidemiyolojik yönden ayrı bir önemi vardır. Gıdaların kontaminasyonunda etken ile kontamine sular önemli derecede rol oynamaktadırlar.
Hareketli Aeromonas türlerinin en önemli bulaĢma kaynağı kontamine sulardır. Bu nedenle içme ve kullanma sularının uygun dezenfeksiyonu Aeromonas türlerinden korunma ve kontrolde önemlidir. Ayrıca uygun klorlanmamıĢ suların içme ve kullanma suları olarak kullanımına engel olunmalıdır.
Çiğ veya yetersiz piĢirilmiĢ olarak tüketilen kontamine gıdalar Aeromonas spp. enfeksiyonlarının oluĢumunda en önemli kaynağı oluĢtururlar. Bu nedenle evlerde, mutfaklarda tüketime sunulacak ürünlerin yeterince piĢmesi ve etkenin inaktive olması sağlanmalıdır.
Aeromonas türlerinin çoğu psikrotrofik özellikte olması nedeniyle buzdolabı muhafaza koĢullarında da üreyebilmektedirler. Bu yüzden kontamine gıdaların yalnızca buzdolabı sıcaklığında muhafaza edilmesi bu bakterilerden kaynaklanabilecek enfeksiyonların önlenmesinde yeterli kontrolü sağlayamamaktadır. Bundan dolayı ürünlerin tüketiminde dikkatli davranılmalı ve kısa sürede tüketilmesi sağlanmalıdır.
6. ÖZET
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
Antalya’da Tüketime Sunulan Karides ve Kalamarlarda Hareketli Aeromonas Türlerinin Varlığı
Uğur KOÇ
Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı YÜKSEK LĠSANS TEZĠ / KONYA-2011
Bu araĢtırmada, Antalya ilinde tüketime sunulan karides ve kalamarlarda hareketli Aeromonas spp.’nın belirlenmesi amaçlandı. Bu amaçla Antalya’nın farklı semtlerinde bulunan market ve balık pazarlarından tesadüfi örnekleme ile toplanan 100 karides ve 50 kalamardan oluĢan toplam 150 numune kullanıldı.
AraĢtırma kapsamında incelenen, 50 kalamar örneğinin 6’sında (%12), 100 karides örneğinin 11’inde (%11) olmak üzere toplam 150 örneğin 17’sinde (%11,3) hareketli Aeromonas türleri izole edildi. Pozitif örneklerin identifikasyonu sonucu 17 izolatın tamamının A. hydrophila olduğu saptandı. Buna karĢın A.cavia ve A.sobria türlerine ise rastlanamadı.
Sonuç olarak, Antalya’da satıĢa sunulan kalamar ve karidesler hareketli Aeromonas’ larla kontamine olduğu ve potansiyel patojen tür olan A. hydrophila ‘nın identifiye edildiği saptandı. Bu nedenle kalamar ve karidesler hazırlanırken hijyen kurallarına titizlikle uyulması, mümkün olduğunca kısa süre muhafaza edilerek yeterli ısı iĢleminden sonra tüketilmeleri önerilmektedir.
58
7. SUMMARY
The prevalence of the motile Aeromonas Species on the shrimps and squids consumed in Antalya
The present study was conducted to determine motile Aeromonas spp. in the shrimps and squids consumed in Antalya. A total of 150 samples, including 100 shrimps and 50 squids, collected randomly from the supermarkets and fish markets from different districts of Antalya were used for this purpose.
Motile Aeromonas species were isolated from 6 of 50 squid samples (12,0%) and from 11 of 100 shrimp samples (11,0%). Totally motile aeromonas species isolation occured from 17 of 150 (11,3%) samples. According to the identification results, the whole of 17 isolates were identified as A. hydrophila. However, A.cavia and A.sobria were not identified from the isolates.
As a result, the squids and shrimps marketed in Antalya were determined to be contaminated with motile Aeromonas spp. and the potential pathogenic strain A. hydrophila was identified from the samples. Therefore carefully complying with the hygienic rules during the preparation period, storage in a short period of time as possible, and consumption after the sufficient heat processing is suggested.
8. KAYNAKLAR
1. Abbott SL, Cheung WKW, Kroske-Bystrom S, Malekzadeh T,Janda JM. Identification of Aeromonas strains to the genospecies level in the clinical laboratory. J Clin. Microbiol. 1992; 30:1262.
2. Abbott SL, Cheung WKW, Janda JM. The genus Aeromonas: biochemical characteristics, atypical reactions and phenotypic identification shemes. J Clin.Microbiol. 2003; 41:2348-2357.
3. Abeyta CJ, Charles AK, Wekell MM, Sullivan JJ, Stelma GN. Recovery of Aeromonas
hydrophila from oysters implicated in an outbreak of foodborne illness. J Food Protect. 1986;49: 643-646.
4. Agger WA, McCormick JD, Gurwith MJ. Clinical and microbiological features of Aeromonas hydrophila associated diarrhea. J Clin. Microbiol 1985; 21: 909–913.
5. Akan M, Diker KS, Koçak C, Yıldırım M, Bozkurt S. Çiğ sütlerden hareketli Aeromonas türlerinin izolasyonu. Gıda. 1996;21:383-386.
6. Akpınar Bayizit A, Özcan Yılsay T ve Yücel A. DonmuĢ karideslerin bazı fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi. 2003;20:303-312.
7. Allende A, Jacxsens L, Devlieghere F, Debevere J, Artes F. Effect of superatmospheric oxygen packaging on sensorial quality, spoilage, and Listeria monocytogenes and Aeromonas cavia growth in fresh processed mixed salads. J Food Protect. 2002;65: 1565-1573.
8. Altwegg M, Geiss HK. Aeromonas as a human pathogen. CRC Crit. Rev. Microbiol. 1989;16:253–286.
9. Altwegg M, Steigerwalt AG, Altwegg-Bissing R, Luthyhottenstein J, Brenner DJ. Biochemical identification of Aeromonas genospecies isolated from humans. J Clin. Microbiol. 1990;28:258- 265.
10. Areerat S, Limsuwan C, Chanratchakool P, Somsiri T. Bacterial levels in the muscle of post- harvested shrimp. Asian Fisheries.1999;12: 357-360.
11. Artüz ML. Türkiye sularında bulunan bazı yumuĢakça (Mollusca) türleri. Denizler Alemi, 1994, 37. Artüz ML. Türkiye denizlerinde bulunan karides türleri üzerine etüt. Zoo-Natantia, Publications Scientifiques, 2005, 22.
12. Artüz Ġ, Artüz ML. Türkiye sularında yaĢayan kafadanbacaklılar. K. K.G.M.1989;123/2.
13. Asao T, Kozaki S, Kato K, Kinoshita Y, Otsu K, Uemura T, Sakaguchi G. Purification and characterization of an Aeromonas hydrophila hemolysin. J Clin. Microbiol.1986 24:228-232.
14. Barghouthi S, Young R, Olson MOJ, Arceneaux JEL, Clem LW, Byers BR. Amonabactin, a novel tryptophan- or phenylalanine-containing phenolate siderophore in Aeromonas hydrophila. J Bacteriol. 1989;171:1811-1816.
15. Baylan O ve Yılmaz S. Ġntestinal ve ekstraintestinal infeksiyonların bir etkeni aeromonas. Türk Mikrobiyoloji Cem Derg. 2004; 34:262-272.
16. Berrang ME, Brackett RE, Beuchat LR. Growth of Aeromonas hydrophila on fresh vegetables grown under a controlled atmosphere. Appl. Environ Microbiol.1989; 55:2167-2171.
17. Beuchat LR. Behaviour of Aeromonas species at refrigeration temperatures. Int. Food Microbiol. 1991;13: 217-224.
60
18. Biscardi D, Castaldo A, Gualillo R, De Fusco R . The occurence of cytotoxic Aeromonas hydrophila strains in Italian mineral and thermal waters. The Science of The Total Environment. 2002; 292: 255-263.
19. Boulanger Y, Lallier R, Cousineau G. Isolation of enterotoxigenic Aeromonas from fish. Can J Microbiol.1977; 23: 1161-1164.
20. Boynukara B, Bıyık H, Gülhan T, Gürtürk K, Ögün E, Akan M .The presence and the frequency of motile Aeromonads in Rainbow Trout (Oncorhyncus mykiss) farming stations in Van. Bulletin of Pure and Applied Science. 1998a; 17, 1: 23-26.
21. Boynukara B, Gürtürk K, lhan Z, Gülhan T, Ögün E, Ekin H. Van Gölü'nde yaĢayan Chalcalburnus tarichii balıklarından izole edilen Aeromonas'ların görülme sıklığı. Van Tıp Derg. 1998b; 5: 239-242.
22. Bremer PJ, Fletcher GC, Osborn C. Aeromonas spp. in Seafoods. New Zealand Institute for Crop and Food Research Limited, New Zealand, 2003 ;1-6.
23. Bulduklu P, Özer S. Mersin’de tüketime sunulan GökkuĢağı Alabalıklarında (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) motil Aeromonas’ların araĢtırılması ve mezofilik aerobik bakteri sayımı Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi. 2007; 24: 97–102.
24. Burke V, Robinson J, Gracey M, Peterson D, Partridge K, Isolation of Aeromonas hydrophila from a metropolition water supply: Seasonal correlation with clinical isolates. Appl. Environ Microbiol. 1984;47:1146- 1149.
25. Cahill MM, MacRae IC. Characteristics of O/129 sensitive motile Aeromonas strains isolated from freshwater on starch-ampicillin agar. Microbiol.Ecol.1992; 24: 215-226.
26. Callister SM, Agger WA. Enumeration and characterization of Aeromonas hydrophila and Aeromonas caviae isolated from grocery store produce. Appl. Environ.Microbiol. 1987;53: 249-253.
27. Carnahan A, Joseph SW. Family I. Aeromonaceae. In: Garrty GM (Ed), Bergy’s Manual of Systematic Bacteriology, Vol:2, 2nd ed. Springer, NY. 2005. p.556-580.
28. Castro-Escarpulli G, Figueras MJ, Aguilera-Arreola G, Soler L, Fernández-Rendón E, Aparicio GO, Guarro J, Chacón MR. Characterisation of Aeromonas spp. isolated from frozen fish intended for human consumption in Mexico. Int J Food Microbiology. 2003; 84:41-49.
29. Colwell RR, Macdonell MT, Deley J. Proposal to recognize the family Aeromonadaceae fam.nov. Int.J.Syst.Bacteriol.1986;36: 473-477.
30. Çelik U, Çaklı ġ, TaĢkaya L. Bir süpermarkette tüketime sunulan dondurulmuĢ su ürünlerinin biyokimyasal kompozisyonu, fiziksel ve kimyasal kalite kontrolü. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi. 2002;19:85-96.
31. Çolakoğlu FA, Ormancı HB, Altın A. Frische-Star ile muamele edilmiĢ taze karideslerin (Parapenaus longirostris) raf ömrünün saptanması üzerine bir araĢtırma. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi. 2006a; 23 (1/3): 383–386.
32. Çolakoğlu, FA, SarmaĢık, A, Köseoğlu, B. Occurrence of Vibrio spp. and Aeromonas spp. in shellfish harvested off Dardanelles cost of Turkey. Food Control. 2006b;17: 648–652.
33. Daskalov H. The importance of Aeromonas hydrophila in food safety. Food Control. 2006;17: 474-483.
34. Davies AR, Capell C, Jehanno D, Nychas GJE, Kirby RM. Incidence of Foodborne Pathogens on European Fish. Food Control.1998;12: 67–71.
35. Diler A, AtaĢ, ġ. Antalya bölgesinden avlanan Penaeus semisulcatus de Haan 1884’un mikrobiyolojik ve kimyasal kalitesi ile et verimi. Türk J Vet Anim Sci. 2003;27: 497-503. 36. Doğançay Y. Ankara’da Tüketime Sunulan Bazı Balıklarda Vibrio ve Aeromonas Cinsi
Mikroorganizmaların Ġzolasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.2006.
37. Durmaz Y, Türk N. Alabalık iĢletmelerinden motil Aeromonasların izolasyonu ve antibiyotiklere duyarlılıklarının saptanması. Kafkas Univ Vet Fak Derg. 2009; 15:357-361.
38. El-S H, Farag M. Incidence of hemolysin producing motile Aeromonas in some selfish and their public health significance in Port-Said City. J Applied Sciences Research. 2006;2:972-979. 39. Erüstün G, ġentürk A. Research on canned shrimp and frozen preservation (in Turkish). T.C.
Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü, Çanakkale Ġl Kontrol ve AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Çanakkale. 1988.
40. Euzéby JP. 2011, List of Prokaryotic names with Standing in Nomenclature. Available from
http://www.bacterio.cict.fr/
41. Farmer JJ, Arduino MJ, Hickman-Brenner FW. The Genera Aeromonas and Pleisomonas, In A. Balows et al.(Eds), The Prokaryotes. Vol 3, Springer-Verlag, New York. 2006.p.654-696. 42. Frazier WC, Westhoff DC. Food Microbiology. 4th Ed. McGraw-Hill Book Company Inc,
Singapore.1988. Gill CO, Baker LP, Janes T. Identification of inadequately cleaned equipment used in a sheep carcass breaking process. J Food Protect. 1999;62: 637-643.
43. Gill CO, Reichel MP. Growth of the cold-tolerant pathogens Yersinia enterocolitica, Aeromonas hydrophila and Listeria monocytogenes on high-pH beef packaged under vacuum or carbon dioxide. Food Microbiol,1989;6: 223-230.
44. Gill CO, Baker LP, Janes T. Identification of inadequately cleaned equipment used in a sheep carcass breaking process. J Food Protect. 1999;62: 637-643.
45. Golden DA. Influence of modified atmosphere storage on the growth of uninjured and heat injured Aeromonas hydrophila. Appl.Environ.Microbiol.1989;55: 3012-3015.
46. GöğüĢ AK, Kolsarıcı N. Su Ürünleri ĠĢleme Teknolojisi. Ankara Üniv. Ziraat FakültesiYayınları, No: 1243, Ders Kitabı: 358, Ankara, 1992. 261s.
47. Gökçe G, Metin C, Aydın Ġ, Bayramiç Ġ. Ġzmir Körfezi’nde Karides Uzatma Ağları ile Kalamar (Loligo vulgaris Lamarck, 1798) Avcılığı. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi. 2005;22:419- 422.
48. Gökoğlu N, Metin S, Baygar T, Özden, Ö, Erkan N. Farklı sıcaklıklarda depolanan kalamardaki (Loligo vulgaris, Lamarck) kalite değiĢimlerinin incelenmesi. Türk J Vet Anim Sci. 1999; 23:511-514.
49. Gurcel L, lacovache l, Gisou van der F. Aerolysin and related Aeromonas toxins. In: Alouf J,