Halkla ilişkiler tanımlarından da anlaşılacağı üzere halkla ilişkiler birçok alanla ilişki içerisindedir. Kendisine yakın kavramlarla ilişkisi olduğu gibi zaman zaman çatıştığı yakın kavramlarla da işbirliğine girmek zorunda kalmaktadır. Halkla ilişkilerin ilişkili olduğu alanlara göz atalım.
14 1.4.1.Halkla İlişkiler ve İnsan İlişkileri
İnsan ilişkileri kavramıyla, kurumda çalışan insanların mutluluğunun önemsenmesi kendilerini gerçekleştirebilmeleri için imkan verilmesi, görüş ve önerilerine saygı duyulmasına yönelik çabalar ifade edilmektedir. Halkla ilişkilerde de temel konu insandır ve insan ilişkileri halkla ilişkilerin temel öğelerindendir (Yavuz,2008;7).
Halkla ilişkiler, daha çok kurum dışında yer alan kişi ve yapılanmaları kapsamasına karşın, insan ilişkileri, kurum içerisinde görev yapmakta olan çalışanların davranışlarını incelemektedir. Kurumlarda uygulanan ilişkiler, çoğu kez, insanların dışlanmasını, sömürülmesini ve ezilmesini engellemek, yaşamlarını ve çalışmalarını insanca sürdürmelerini sağlamaya yönelik olmakla birlikte insanlar hedefe ulaşma konusunda araç değil, amaç olarak değerlendirilmektedir (Bülbül, 2004;93).
1.4.2. Halkla İlişkiler ve Propaganda
Propaganda, duygusal sözcükler kullanarak ve bir şeyi çok kez tekrar ederek kamuda ya da hedef kitle üzerinde belli davranışların özendirilmesini sağlayan örgütlenmiş bir çabadır. Buradan hareketle propagandanın tek yönlü bilgi akışı olduğunu söylemek mümkündür. Propaganda da kaynaktan etkilenme ve tepkilerden faydalanarak kendine yön verme durumu söz konusu değildir. Büyük oranda duygusallığa yer vermektedir. Bu nedenle de her zaman doğru değildir ve çoğu zaman yanıltıcı olabilmektedir (Işık,2012;15).
Propagandanın amacı, hedef kitleye belirli bir fikri, inancı ve davranış biçimi ni benimsetmektir. Halbuki halkla ilişkilerde bu baskı bulunmamaktadır. Halkla ilişkileri propagandadan ayırın en önemli özellik özgürlüktür. Propaganda ve halkla ilişkiler temelde birbirinden çok farklı kavramlardır fakat bazı ortak noktaları
15
bulunmaktadır. Bu ortak noktaların başında olsa kamuoyu oluşturma amacı gelmektedir (İşçi, 1997:67).
Halkla ilişkiler ve propaganda arasındaki farklar aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
Tablo 1: Halkla İlişkiler ve Propaganda Karşılaştırılması
Halkla İlişkiler Propaganda
Tartışmaya açık ve demokrattır. Dogmatik ve diktacıdır. Kalıplaşmıştır.
İki yönlü çalışır. Tek yönlüdür.
Temel olan doğru bilgi, iyi niyet ve dürüst harekettir.
Abartma üzerine kurulmuştur, iyi niyete doğru bilgi ve dürüstlüğe her zaman yer vermez.
Gerçekleri açıklama yolu ile inandırmaya çalışır.
Çok tekrar yolu ile inandırmaya çalışır. Yanıltıcı ve yıkıcı değildir. Yerine göre yanıltıcı hatta yıkıcı olabilir.
Kaynak: Yavuz,2008;8
Tablo 1'de de görüldüğü üzere halkla ilişkileri özgürlükçü, iki yönlü iletişime dayalı, temeli dürüstlük olan ve gerçek bilgilerle insanları inandırmaya çalışan bir sistem olarak özetleyebiliriz. Propaganda ise baskıcı, tek yönlü iletişimi benimseyen abartma üzerine kurulu, doğru bilgi vermekten ziyade insanların inanması için yanıltıcı bilgiye de yer vermekten çekinmeyen bir sistem olarak özetlemek mümkündür.
1.4.3.Halkla İlişkiler ve Pazarlama
Pazarlama ve halkla ilişkiler kavramı sık sık karıştırılan kavramlar olmuştur. American Marketing Associtoin’in 1985 yılında yaptığı tanıma göre “pazarlama; kişilerin ve örgütlerin amaçlarına uygun şekilde değişimi sağlamak üzere malların, hizmetlerin ve düşüncelerin yaratılmasını, fiyatlandırılmasını, dağıtımını ve satış çabalarını planlama, uygulama sürecidir" (Yavuz,2008;10).
16
Halkla İlişkiler ve Pazarlama, teknik olarak birbirine benzer unsurlar taşımaları sebebiyle zaman zaman Halkla İlişkiler pazarlamayı kendi şemsiyesi altında görmek istemekte ya da bunun tersinin pazarlama halkla ilişkileri kendi şemsiyesi altına almak istemesi sonuçlarını ortaya koymaktır. Halkla İlişkiler ve Pazarlama'nın Teknik açıdan benzerlikleri özellikle şunlardır:
*Araştırma *Bilgi Toplama
*Plan/Program Yapma *Bütçe
*Hedef Kitle
*Mesaj ve medyaların hazırlanması
*Değerlendirme yöntemleri, konularında görülür (Bilgin, 2008; 128).
Benzerliklerinin yanı sıra bu kavramları birbirinden ayıran temel farklılıklar vardır. En temel farklılık ise tanımında da bahsedildiği gibi pazarlamanın amacı tüketicilerin gereksinim duyduğu ürünlerin üretilmesini ve satılmasını sağlamak olup halkla ilişkilerde bir satış ya da pazarın gereksinim duyduğu türde mal üretimi söz konusu değildir.
1.4.4. Halkla İlişkiler ve Reklam
Reklam, günümüzde en çok konuşulan ve belki de kendisinden beklentisi en fazla olan bir iletişim biçimidir. Reklam, artık hem üretici firmalara için hem de bir anlamda tüketici için vazgeçilmez bir olgu durumuna gelmiş bulunmaktadır (Kocabaş, Elden, Yurdakul, 2004;59).
17
"Bir ürün veya hizmetin satılmasını, satın alınmasını veya kiralanmasını sağlamaya bir davayı veya fikri yaymaya veya reklamcının istediği başka etkileri oluşturmaya yönelik bir bedel karşılığı veya benzeri mülahazayla reklamcıya iletim zamanında tahsis edilen kamuya yönelik duyurular reklam olarak tanımlanır" (Tikveş, 2005;195).
Halkla ilişkiler ve reklam çalışma yöntemi olarak birbirine benzemekte olan hatta çoğu zaman karıştırılabilen iki ayrı kavramdır. Halkla ilişkilerin amacı işletme veya kurumları kamuya tanıtma ve bireyleri etkilemeye yönelikken reklam ise ürünü tanıtmaya dolayısıyla ürünün satışına katkıda bulunmaya yöneliktir.Reklamın amacı ürünün satın almak arzusunu geliştirmek, talebin artmasına fayda sağlamak gayesiyle hedef kitle olan tüketicilere ulaşmak iken, halkla ilişkilerde hedef kitlenin bilgilendirilmesi arzulayan bir kavramdır (Yavuz,2008;12).
1.4.5. Halkla İlişkiler ve Lobicilik
"Kişilerin veya örgütlerin ülke içindeki veya uluslararası alanda faaliyetlerini etkileyebilecek kararların alınması sürecinde bu kararların kendi lehlerine olmasını sağlamak için yaptıkları çalışmaların tümüne birden lobicilik denir" (Yavuz,2008;12).
Lobicilik, kamu kesimi üzerinde yasama ve karar alama mekanizmalarını etkileme amacı gütmekte olup kamuoyu oluşturma çabası açısından halkla ilişkiler faaliyeti gibi görünebilir. Fakat halkla ilişkiler ve lobiciliği birbirinden ayıran en önemli yönü, lobiciliğin çoğu kez bir siyasi amacının bulunması ve bu doğrultuda bir etkileme aracı olarak kullanılmasıdır. Hâlbuki halkla ilişkilerde kurumların sosyal ve ekonomik çıkarları gözetilmekte ve siyasi amaç güdülmemektedir (Sabuncuoğlu,1998;29).
18 1.4.6.Halkla İlişkiler ve İletişim
Halkla ilişkiler, yönetim, eylem ve işlemlerini halka onaylatma çabasından ziyade eylem ve işlemleri hedef kitle ile etkileşerek birlikte gerçekleştirme, böylece kendiliğinden bir onay elde etme çabasıdır. Çünkü halkla ilişkilerde önemli olan, zamanında halkla ilişkilerin planlanması, kurum ile hedef kitle arasındaki karşılıklı bilgi alış verişinin sağlanması, iki yönlü haberleşmenin sağlanması, sosyal etkileşimin sağlanması, geri bildirimin alınması, geri bildirimlerin değerlendirilmesi ve durmaksızın bu sürecin işlemesidir (Yatkın,2003;14).
Halkla ilişkilerin can damarlarından birisinin de iletişim olduğu düşünülmektedir. İletişim yüz yüze olabileceği gibi çeşitli kitle iletişim araçları aracılığıyla da gerçekleştirilebilmektedir. Halkla ilişkiler çalışmalarında sağlıklı bir iletişim sağlamak için hedef kitlenin tanınması ve hedefe kitle tarafından anlaşılabilecek açık ve net mesajların verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
1.5.HALKLA İLİŞKİLER TANITIMINDA KULLANILAN ARAÇLAR VE