1.3. Hisse Senetlerinin Halka Arzı Süreci
1.3.4. Halka Arzda İMKB Süreci
Hisse senetlerinin halka arzı sermaye piyasası kurulu tarafından incelemeye alınırken halk arz edilen hisse senedinin işlem görmesi ile ilgili incelemeler İstanbul Menkul Kıymetler Borsası tarafından gerçekleştirilmektedir.
Halka açılmak ve İMKB’de işlem görmek isteyen firmalar sürecin kısalması için her iki kuruma da eş zamanlı olarak başvurabilirler. Menkul kıymetler borsalarındaki sürekli işlem görmesi talep edilen sermaye piyasası araçlarının ilgili borsa yönetmeliklerindeki
65 Sermaye Piyasası Kurulu Seri: VIII, No:28 Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği R.G. No:25488, R.G. Tarihi:10.06.2004, md.5.2
66 Sermaye Piyasası Kurulu Seri: VIII, No:28 Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği R.G. No:25488, R.G. Tarihi:10.06.2004, md.5.3
67 Sermaye Piyasası Kurulu Seri: VIII, No:28 Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği R.G. No:25488, R.G. Tarihi:10.06.2004, md.6
68 Sermaye Piyasası Kanunu, Sermaye Piyasası araçlarının Kurul Kaydına Alınması İhracı Halka Arzı ve Satışı, Bölüm II, R.G. No:17416, R.G. Tarihi:30.07.1981(Değişik:29.04.1992 Tarih ve 3794 sayılı kanun md.7 ile), m.9 69 Sermaye Piyasası Kurulu Seri: I,No:26 Hisse Senetlerinin Kurul Kaydına Alınmasına ve Satışına İlişkin Esaslar Tebliği R.G. No:23524, R.G. Tarihi:15.11.1998, md.30
şartları taşımaları durumunda ilgili pazar listesine kayıt edilmesi ve işlem görmesinin kabul edilmesine kotasyon denir.70 Menkul kıymetler borsalarında alım satıma konu olabilecek sermaye piyasası araçlarının, ilgili borsa yönetmeliğinde işleyiş esasları belirlenen pazarlara kote edilmiş olması şarttır.71 Hisse senetlerinin kotasyonu için İMKB’ye kabul sürecinin işlemesi gerekir.
Şirket, sürecin kısalması açısından Sermaye Piyasası Kuruluna müracaatı ile eşzamanlı olarak, Borsa tarafından istenilen bilgi ve belgeler ile hisse senetlerinin halka arz edilmesinden sonra Borsa’nın ilgili pazarında işlem görebilmesi için Borsa’ya başvuruda bulunur. Başvuru Şirket tarafından yapılabileceği gibi yetkili aracı kurum tarafından da yapılabilir.72
Sermaye Piyasası Kurulu, halka arz izahnamesine yazılmak üzere başvuru ile birlikte, başvuruda bulunan şirketin hisse senetlerinin Borsa’nın hangi pazarında işlem görebileceğine dair görüşünü talep eder.73 Bunun için İMKB şirket hakkında inceleme başlatır. İnceleme
şirket'in halka arz ve Borsa'da işlem görme başvurusundaki eksik bilgi ve belgeler tamamlandıktan sonra, şirket merkez ve üretim tesisleri Borsa uzmanlarınca ziyaret edilerek yerinde gerçekleştirilir. İşlem görme başvurusunda bulunan şirketin türüne göre (sanayi şirketi, hizmet şirketi, sigorta şirketleri, banka vb.) gerçekleştirilen incelemeler arasında çeşitli farklılıklar olsa da temelde aşağıda yer alan kalitatif ve kantitatif hususlar üzerinde durulmaktadır.
a) Kalitatif İncelemeler; Şirketin, hammadde temini, üretim prosesi, üretim tesisleri, iç ve dış satışları, süregelen ve proje halindeki yatırımları, yönetim ve çalışanların durumu, grup şirketleri ile ilişkileri, iştirak ve bağlı ortaklıkları, hukuki sorunları, lisans, know-how vb. anlaşmaları, sahip olunan markaları, şirket ve sektör hakkında genel bilgileri, alınması gereken izinler, ruhsatlar ve raporları, şirketin faaliyeti ile ilgili sözleşmeleri, gayrimenkul ve kiralama işlemlerini kapsar
70Kotasyon sistemleri, tam ve kısmi kotasyon sistemleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır;
Tam Kotasyon sistemi; Kota giriş tarihi itibariyle, şirketin menkul kıymetlerinin ilk kez kote edilecek olması
durumunda, ortaklık hakkı veren menkul kıymetin tamamının; kotta menkul kıymetleri bulunan şirketlerin aynı tür yeni menkul kıymet ihraç etmesi durumunda ise, kottaki tutarı mevcut duruma tamamlayacak şekilde kotasyon yapmalarıdır. Örnek verecek olursak; X şirketinin sermayesi 1 ile 5.tertip arasındaki hisse senetleri ile temsil ediliyorsa başvurunun 1 ile 5.tertip arasındaki tüm hisse senetleri için yapılmasıdır.
Kısmi kotasyon sistemi; Başvuru tarihi itibariyle, ortaklık hakkı veren menkul kıymetlerin sadece bir kısmının
kota alınmasıdır. Örnek verecek olursak; X şirketinin sermayesi 1 ile 5. tertip arası hisse senetlerini temsil ediyorsa ve yalnızca 5. terip hisse senetleri halka arz etmiş ise, bu durumda kotasyon başvurusu yalnız bu tertip hisse senetleri için yapılır.
71 Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu, İMKB yayınları, 13. baskı, 1998, s.178
72 İMKB İnternet Sitesi,Halka Arz Bölümü, http://www.imkb.gov.tr/halkaarz/bolum2.htm#müracaat, Erişim tarihi, 01.03.2007
73 İMKB İnternet Sitesi, Halka Arz Bölümü, http://www.imkb.gov.tr/halkaarz/bolum2.htm#Görüş%20iste, Erişim tarihi, 01.03.2007
b) Kantitatif İncelemeler; Şirket'in finansal durumunun anlaşılması amacına yönelik
olarak mali tabloları üzerinde durulmaktadır. Bu incelemelerde, Şirket'in bağımsız denetimden geçmiş mali tablo ve dipnotları incelenmekte, gerekli görülen kalemlerin incelenmesi için mizan ve muavin defterler üzerinde çalışılmakta, finansal durumunun tespiti için statik ve dinamik mali analizin yanı sıra önemli rasyoların analizi yapılır.74
Borsa uzmanları tarafından şirketçe sunulan bilgi ve belgeler ile şirket merkez ve üretim tesislerinde gerçekleştirilen incelemeler sonucunda oluşturulan rapor Borsa Başkanlığı’na sunulur. Şirket hisse senetlerinin Borsa'da işlem görüp göremeyeceği, işlem görecek ise Borsa pazarlarından hangisinde işlem görebileceği hususunda Borsa görüşü belirlenir. Borsa görüşü, halka arz izahnamesinde yazılmak üzere, Sermaye Piyasası Kurulu’na iletilir. Ayrıca halka arz izahnamesinde yer almasının yararlı olacağı düşünülen hususlar da Sermaye Piyasası Kurulu’ na bildirilir.75 Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayından ve Borsa Yönetim Kurulu'nun nihai kararından sonra halka arz sonuçları, halka arz izahnamesi ve Borsa'ca gerekli görülen diğer bilgiler Borsa günlük bülteninde ilan edilir. Borsa dışı satışlarda ilanı izleyen 2. işgününden itibaren şirket hisse senetleri ilgili pazarda işlem görmeye başlar.76