Hac z yoluyla tak pte asıl amaç, borçlunun süres ç nde rızası le borcunu ödemed ğ takd rde, haczed len malın cra da res aracılığıyla paraya çevr lmes ve bu yolla elde ed len satış bedel n n alacaklıya ödenmes d r. Borçlunun gerek İİK m. 94’e göre ortaklık h sses gerekse de ortaklık h sses hacz yapılmadan sadece İİK m. 89’a göre kâr payı veya tasf ye payı haczed lm ş olsun paraya çev rme taşınırların paraya çevr lmes hükümler ne göre yapılacaktır59.
ğ n bel rterek davanın redd n stem şt r. Mahkemece, dd a, savunma ve toplanan del llere göre menf tesp t davasının süres nde açıldığı, İİK’nın 89. maddes nce, hac z hbarnamele-r düzenlenehbarnamele-rek tebl ğ ed len davacılahbarnamele-rın tak p bohbarnamele-rçlusu ş hbarnamele-rket n ohbarnamele-rtaklahbarnamele-rı olup üçüncü k ş konumunda bulundukları bu nedenle ş rket borcundan dolayı ş rket ortağı olan davacılara karşı İİK.’nun 89. maddes ne dayanılarak hac z hbarnames gönder lemeyeceğ , davacıla-rın tak p alacaklısı davalı ş rkete borçları olmadığı gerekçes yle davanın kabulüne, şartla-rı oluşmayan kötü n yet tazm nat taleb n n redd ne karar ver lm ş, hüküm davalı vek l nce temy z ed lm şt r. Kural olarak dava dışı ş rket n borcundan dolayı üçüncü şahıs konumunda olmayan ş rket ortaklarına başvurulamaz se de; ortakların ş rkete şahs borçları bulunması hal nde, anılan alacaklar yönünden, İİK’nın 89. maddes ne göre ortaklara hac z hbarnames çıkarılması olanaklıdır”. Yargıtay 19. HD., 2006/12000 E., 2007/4475 K., 04.05.2007 T., Kazancı İçt hat B lg Bankası.
58 Ş rkete karşı hac z yoluyla tak pte ortakların bak ye sermaye borçları ş rket bakımından b r alacak hakkı olduğu ç n, ortaklar ödemed kler sermaye oranında İİK’nın 89. madde-s anlamında borçlunun borçlumadde-su konumunda olup hac z yoluyla tak be maruz kalab l rler.
Z ra ş rket ortakları da sermaye borcu bakımından ş rket n borçlusu konumundadır. L m ted ş rkete ortaklarca taahhüt ed lm ş olup da henüz ödenmem ş olan sermaye alacağı da, ş rket bakımından b r alacak hakkı olup, haczed leb l r. Bkz. İYİLİKLİ, s. 177 vd.; TOPUZ, Ser-maye Alacağının Hacz , s. 2112.
59 KURU, El k tabı, s. 636; ARSLAN/ YILMAZ/ TAŞPINAR AYVAZ, s. 316.
Borçlunun üçüncü k ş lerden olan alacaklarının paraya çevr lmes bakımından İİK m. 89, İİK m. 106 ve İİK m. 120’de b rb r n tamamlayıcı düzenlemeler mevcuttur60. Ayrıca İİK’nın 114. maddes n n b r nc fıkrası gereğ nce, taşınır hükmünde sayılan ş rket h sseler kural olarak açık artırma yolu le satılır. Ancak İİK’nın 119. maddes ndek hallerden b r n n söz konusu olması hal nde satış pazarlıkla da yapılab l r61.
Haczed len l m ted ş rket h sses n n paraya çevr lmes de d ğer malların paraya çevr lmes usulünde olduğu g b kural olarak talep üzer ne gerçekleş r.
Paraya çev rme taleb alacaklı tarafından yapılab leceğ g b , borçlu da bu yönde talepte bulunab l r. Bunun ç n paraya çev rme (satış ) g derler n n cra veznes ne yatırılmış olması gerek r. Haczed len h sse payı ç n paraya çev rme taleb kural olarak hacz n kes nleşmes hal nde bulunulab l r. Satış taleb bell süre ç nde cra da res nden stenmel d r. Bu süre taşınırlarda hac zden t baren altı ay, taşınmazlarda se b r yıldır (İİK m. 106). Buna göre borçlunun haczed len l m ted ş rket h sses n n paraya çevr lmes , altı ay çer s nde hacz gerçekleşt ren cra da res nden stenmel d r. Bu süre hak düşürücü n tel kte olup, süres ç nde paraya çev rme taleb nde bulunulmadığı takd rde borçlunun l m ted ş rket h sses üzer nde gerçekleşt r len hac z şlem düşer. Bu durumda
60 İİK m. 121’de de borçlunun haczed len h sses n n satışına l şk n düzenleme yer almaktadır.
İİK m. 121’ n konu başlığı her ne kadar nt fa hakkı ve h sse satışı olmasına rağmen bu ko-nuyu düzenleyen 121. madden n kenar başlığı ‘paraya çev rmen n d ğer tarzı, şt rak hal nde mülk yet h sseler ’d r. Ayrıca madde ç ndek sayımda sınırlayıcı değ ld r. Bu sebeple taşınır taşınmaz mallarla alacaklar dışındak d ğer haklar 121. madde hükümler ne göre ‘B r nt fa hakkı veya taks m ed lmem ş b r m ras veya b r ş r ket yahut şt rak hal nde tasarruf olunan b r mal h sses g b yukark maddelerde göste r lmeyen başka nev malların satılması lazım gel rse cra müdürü satışın nasıl yapıla cağını cra mahkemes nden sorar. İcra mahkemes , yerleş m yerler malüm olan alakadarları davet ve gelenler n d nled k ten sonra açık artırma yaptırab leceğ g b satış ç n b r memur da tay n edeb l r, yahut kt za eden d ğer b r tedb r alab l r.’ Hükmü göz önünde bulundurularak paraya çevr leb l r. Ancak 6102 sayılı TTK m.
133 hükmü senede bağlanmış olsun olmasın tüm payların hacz nde taşınırlara l şk n hü-kümler n uygulanacağını bel rtt ğ ç n ve İİK m. 121 hükmü özell kle şt rak hal ndek h sse paylarının paraya çevr lmes n esas aldığı ç n l m ted ş rket h sses n n paraya çevr lmes nde de taşınırlara l şk n hükümlere müracaat ed lecekt r.
61 ARSLAN/YILMAZ/TAŞPINAR AYVAZ, s. 312; PEKCANITEZ/ATALAY/ SUNGURTE-KİN ÖZKAN/ ÖZEKES, s. 205; İİK m. 119’a göre pazarlıkla satış ancak bütün alakadarlar
sterse, borsa veya p yasada f yatı bulunan kıymetl evrak veya d ğer mallar ç n o günün p yasasında mukarrer f yat tekl f ed l rse, artırmada maden kıymet n bulmamış olan altın ve gümüş eşyaya bu kıymet ver l rse, 113. madden n k nc fıkrasında göster len haller bulunur-sa, mahcuz malın tahm n ed len değer b rm lyar l rayı geçmezse yapılab l r. Pazarlıkla satış b r cebr cra şlem olup, bu satış hakkında TBK’nın sözleşmelere l şk n hükümler değ l, kural olarak İİK hükümler uygulanır. Pazarlıkla satış hal nde mülk yet tesl m le alıcıya geçer.
yen den paraya çev rme steneb lmes ç n yen leme taleb nde bulunulması gerekl d r (İİK m. 110)62.
İcra da res , l m ted ş rket h sses n n paraya çevr lmes taleb nden t baren k ay çer s nde paraya çev rme şlem n tamamlamak zorundadır (İİK m.112/I). Bu süre düzenley c b r süre olup, buna uyulmaması cra müdürünün d s pl n sorumluluğunu doğurur. İİK m. 119 gereğ nce pazarlıkla satışın gerçekleşeb lmes ç n bütün alâkadarlar stemes , borsa veya p yasada f yatı bulunan kıymetl evrak veya d ğer mallar ç n o günün p yasasında mukarrer f yatın tekl f ed lmes , artırmada maden kıymet n bulmamış olan altın ve gümüş eşyaya bu kıymet n ver lmes , 113 üncü madden n k nc fıkrasında göster len hallerden b r n n bulunması veya mahcuz malın tahm n ed len değer n n b r m lyar TL’y geçmes şartları bulunmaktadır. İlg l ler pazarlıkla satışın bazı koşullara bağlı olarak yapılmasını da steyeb l rler. Örneğ n malın bell b r bedelden aşağıya satılmamasını veya bedel n bell b r m ktarının peş n ver lmes n steyeb l rler63.
Açık artırma usulü le satışta İİK’dak hale hükümler uygulanır. Açık artırma le satış ç n öncel kle bazı hazırlık tedb rler alınır. Bu tedb rler n başında açık artırma lânı gel r. İlânda b r nc ve k nc artırmanın yapılacağı yer, gün ve saat daha önceden lân ed l r (İİK m. 114/1). Bu unsurlardan b r n n bulunmaksızın halen n yapılması hal nde, halen n fesh ş kâyet yolu le steneb l r. İlânın şekl , artırmanın tarzı, yer ve günü ve gazete le yapılıp yapılmayacağı cra da res tarafından lg l ler n menfaatler ne en uygun şek lde bel rlenerek lân ed l r. İlânın yurt düzey nde yayımlanan b r gazete le yapılmasına karar ver lmes hâl nde bu lân, satış taleb tar h nde t rajı ell b n n (50.000) üzer nde olan ve yurt düzey nde dağıtımı yapılan gazetelerden b r yle yapılır (İİK m. 114/2). Satış lanı elektron k ortamda da yapılır (İİK m. 114/3). Açık artırmaya elektron k ortamda tekl f verme yoluyla başlanır.
Elektron k ortamda tekl f verme, b r nc hale tar h nden on gün önce başlar, halen n tamamlanacağı günden öncek gün sonunda sona erer; k nc halede se elektron k ortamda tekl f verme b r nc haleden sonrak beş nc gün başlar, en az on gün sonrası ç n bel rlenecek k nc halen n tamamlanacağı günden öncek gün sonunda sona erer. Elektron k ortamda ver lecek tekl fl er haczed len
62 PEKCANITEZ/ ATALAY/ SUNGURTEKİN ÖZKAN/ ÖZEKES, s. 198; ARSLAN/ YIL-MAZ/ TAŞPINAR AYVAZ, s. 306.
63 Ramazan ARSLAN, İcra İfl as Hukukunda İhale ve İhalen n Fesh , Ankara-1984, s. 40;
İİK m. 119. maddedek parasal sınır 2019 yılı ç n 4.560 TL olarak bel rlenm şt r.
malın tahm n ed len kıymet n n yüzde ell s nden az olamaz; tekl f vermeden önce, haczed len malın tahm n ed len kıymet n n yüzde y rm s n spet nde tem nat göster lmes zorunludur (İİK m. 114/4).
Satışa çıkarılan taşınır üzer nde hakkı olan alacaklının alacağı yukarıdak fıkrada yazılı oranda se artırmaya şt rak hal nde ayrıca pey akçes ve tem nat aranmaz (İİK m. 114/5).
B r nc ve k nc hale cra memuru tarafından, landa bel rlenen yer, gün ve saatte, elektron k ortamda ver len en yüksek tekl f üzer nden başlatılır. Satışa çıkarılan mal üç defa bağırıldıktan sonra, elektron k ortamda ver len en yüksek tekl f de değerlend r lerek, en çok artırana hale ed l r. Şu kadar k , artırma bedel n n malın tahm n ed len bedel n n yüzde ell s n bulması ve satış steyen n alacağına rüçhanı olan d ğer alacaklar o malla tem n ed lm şse bu suretle rüçhanı olan alacakların mecmuundan fazla olması ve bundan başka paraya çev rme ve paraların paylaştırılması masrafl arını aşması gerek r.
B r nc halede, alıcı çıkmazsa veya bu maddede yazılı m ktara ulaşılmazsa satış cra memuru tarafından ger bırakılır. İk nc halede, alıcı çıkmazsa veya bu maddede yazılı şartlar gerçekleşmezse satış taleb düşer.
Satış peş n para le yapılır. Ancak cra memuru hale alıcısına yed günü geçmemek üzere b r mühlet vereb l r. Da re dışında tahs l ed len paralar en geç tahs latın yapıldığı günü tak p eden lk ş günü çalışma saat sonuna kadar banka hesabına yatırılmak üzere, cra veya mahkeme kasalarında muhafaza ed l r. Satılan mal hale kes nleşmeden tesl m olunmaz. İhaleye katılıp daha sonra hale bedel n yatırmamak suret yle halen n fesh ne sebep olan tüm alıcılar ve kef ller , tekl f ett kler bedel le son hale bedel arasındak farktan ve d ğer zararlardan ve ayrıca temerrüt fa z nden mütesels len sorumludurlar.
İhale farkı ve temerrüt fa z ayrıca hükme hacet kalmaksızın da rece tahs l olunur. Bu fark, varsa öncel kle tem nat bedel nden tahs l olunur64.
VI. İCRA YOLU İLE PARAYA ÇEVRİLEN LİMİTED ŞİRKET