Veri giriş alanı

Bölüm 5.3’ de bulanık bilişsel haritalama yöntemi kullanılarak satın alma yönetim sistemini etkileyen faktörler arasındaki ilişki kuvvetlerine ve yönlerine göre onbeş faktörün daha önemli olduğuna karar verilmiştir. Ayrıca bölüm 5.2’ de endüktif öğrenme yöntemi kullanılarak bu faktörlerin belirlenen beş yüzeye göre atmaları yapılmaya çalışılmıştır. Belirlenen kural kararlarına ve ilişkilere göre oluşturulan veri giriş alanı şekil 5.2’ de gösterilmektedir.

Şekil 5.2’ de satın alma yönetim sistemini etkilediği düşünülen beş farklı alana göre veri giriş bölümleri tanımlanmıştır. Bu alanların açıklamaları aşağıdaki gibidir;

Ürün Alanı: Üretilecek olan ürün ile ilgili, ürün kodu, stok miktarı, üretim süresinin yer aldığı ürün tanımlama ve ürün sipariş miktarı, teslim süresi ve elde bulunan stok miktarı düşüldükten sonra belirlenen üretim miktarı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır.

Örnek uygulama için seçilen şirket, kurşun kalem, kırmızı kalem ve defter olmak üzere üç farklı ürün üretmektedir. Her bir ürün için belirlen ürün kodu, stok bilgileri ve üretim süreleri şekil 5.2’ de görülmektedir. Şirket okul ürünleri üretimi konusunda öncelikli olarak kurşun kalem üretimine başlamış ve yapılan pazar araştırmaları sonucunda kırmızı kalem ve defter ürünlerinin de kar kazandıracağını elde ettiği için ürün portföyüne bu iki ürünü de eklemiştir. 2008-2009 eğitim döneminde ürün A101 için otuz bir farklı ürün siparişi almıştır. 2008-2009 ve 2009 ve 2010 eğitim ve öğretim yıllarının dönem başlangıçlarında en yoğun miktarda ürün siparişi talep edilmiştir. 2010 yılında kırmızı kalem ve defter üretimi için siparişler alınmıştır. A102 ürünü için dört farklı tarihte ve A201 için beş farklı tarihte ürün talep bilgisi elde edilmiştir. Elde edilen tüm sipariş verileri ürün alanının ürün sipariş bölümünde sıralanmıştır. Şekil 5.3 siparişler ile ilgili sıralamayı göstermektedir.

Satınalma Alanı: Firmanın ürettiği ürün için gerekli olan hammadde satın alma bilgilerinin bulunduğu alandır. Hammadde ile ilgili bilgilerinin bulunduğu hammadde tablosu, hammaddenin üründe ne kadar kullanıldığı ile ilgili bilginin girildiği bom tablosu ve hammaddeden verilecek olan sipariş bilgisi, temin süresi, satın alma miktarı bilgilerinin bulunduğu satın alma tablosu olmak üzere üç farklı alandan oluşmaktadır.

Şekil 5.4. Satınalma Alanı

Şekilde gösterilen alan satınalma bölümünün satınalma siparişlerinin girildiği bölümü göstermektedir. Bu alanda, ilgili hammadde ve bom tablosunda bağlı olduğu ürün ve teslim tarihi seçildikten sonra satın alma miktarı bilgisi dinamik olarak belirlenen ilişkiler vasıtasıyla hesaplanmaktadır.

Seçilen firma için ürün ve kullandığı hammaddeler ile ilgili bilgiler aşağıda sırasıyla verilmektedir;

- Kurşun Kalem: Ağaçtan oluşan dış kısım ve kurşun renginde kil-kömür birleşiminden oluşan iç kısım olmak üzere iki hammadde kullanmaktadır. Kurşun kalem imalatı için her bir hammaddeden birer tane kullanılmaktadır.

- Kırmızı Kalem: Ağaçtan oluşan dış kısım ve kırmızı kil-kömür birleşiminden oluşan iç kısım olmak üzere iki hammaddeden oluşmaktadır. Dış kısım kurşun kalemde kullanılan hammadde ile ortak kullanılmaktadır. Ayrıca bu ürünün imalatı için de hammaddelerden birer tane kullanılmaktadır.

- Defter: Mukavvadan oluşan dış kapak, selülozdan oluşan kağıt ve dış kapak ve sayfaları birleştiren metalden meydana gelen zımba tellerinden meydana gelmektedir. Her bir hammadde ile ilgili kullanım bilgileri sırasıyla iki dış kapak, yüz tane kağıt ve on zımba telidir.

Tedarikçi Alanı: Bu alan, firmanın hammadde temininde kullanılan tedarikçiler ile ilgili bilgilerin girildiği tedarikçi tanımlama tablosu ve siparişi çıkarılan hammaddeler için tedarikçi önerilerinin girildiği tedarikçi öneri tablolarından oluşmaktadır. Şekil 5.5 de tedarikçilerin tanımlandığı alan gösterilmektedir.

Şekil 5.5. Tedarikçi Tanımlama Alanı

Bu alanda tedarikçi kodu, adı, adresi ve hangi hammaddeyi sağladığı bilgileri elle girilmektedir. Tedarikçinin ne kadar seçildiği, seçim oranı ve kalite puanı

entegrasyon alanında seçim işlemleri yapıldıktan sonra dinamik olarak hesaplanmaktadır. Kalite puanı formül (5.1) ile hesaplanmaktadır;

Kalite Puanı = ^{ş ı Ü ü ı ı ı}

ş ı (5.1)

Her bir tedarikçi için ayrı ayrı olarak hesaplanmaktadır. Satın alma işlemi gerçekleştirilmemiş olan tedarikçilerin başlangıç kalite puanları sıfır olarak belirlenmektedir. Satınalma işleminden sonra ürünün ne oranda kaliteli olarak üretileceği bu puan vasıtasıyla tahmin edilebilmekte ve daha sonraki zamanlarda hangi tedarikçinin daha sık olarak seçileceğine karar vermeye yardımcı olacaktır.

Seçilen firma için toplamda otuz iki tedarikçi verisi sisteme girilmiştir. Tedarikçi portföyü adres bakımından Antalya, İstanbul, Ordu, Isparta, Kahramanmaraş gibi yedi farklı bölgeye göre dağılım göstermektedir. Ayrıca, sadece ilk ürün olan kurşun kalemin hammaddelerinin satın alınması işlemleri tamamlandığı için bu ürünün tedarikçileri için kalite puanları hesaplanmıştır. İkinci ve üçüncü ürün için hammadde sağlayıcılarının başlangıç kalite puanları herhangi bir işlem yapılmadığı için şekil 5.5 de görüldüğü gibi sıfır olarak belirlenmektedir.

Kalite Alanı: Bu alan hatalı ürün bilgilerinin girildiği ürün kalite alanı ve satın alma işleminden sonra gerçekleştirilen muayene-kontrol işleminden sonra sorunlu olarak gelen hammadde miktarı bilgilerinin bulunduğu hammadde kalite alanı olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kalite alanı şekil 5.6 da sunulmaktadır.

Ürün kalite alanında hatalı ürün miktarı girilirken hata sebebinin de girilmesi önemlidir. Bu programda, üreticiye gönderilen hatalı ürün ile ilgili geri dönme sebepleri hammadde, kullanıcı hatası ve üretim hatası olmak üzere üç farklı seçimden oluşmaktadır. Ayrıca hatalı ürün sayısı hammadde kaynağına göre de ayrı bir şekilde bildirilmektedir.

Şekil 5.6. Kalite Alanı

Hammadde kalite alanında, hatalı hammadde bilgisi, sipariş kodu ve hammadde koduna göre izlenebilmektedir. Her bir sipariş için farklı tedarikçi kullanıldığı için sipariş kodu ve hammadde kodları kullanılarak tedarikçi kalite puanları hesaplanabilmektedir.

Entegrasyon Alanı: Bu alan, satın alma alanından elde edilen hammadde sipariş değerleri, tedarikçi alanından tedarikçiler tarafından ilgili hammadde için bildirilen teslim tarihi ve parça maliyeti bilgileri ve her bir sipariş için dinamik olarak hesaplanan kalite bilgileri değerleri ile tedarikçi seçiminde kullanılmaktadır. Maliyet, kalite ve tedarikçi teslim sürelerine göre tedarikçiler sıralanmaktadır. Satın alma birimi yöneticisi veya sorumlusu bu sıralamadan faydalanarak ilgili sipariş için istek oluşturabilmektedir. Entegrasyon alanı şekil 5.7’ de sunulmaktadır.

Şekil 5.7. Entegrasyon Alanı

Kalite sıralaması için kullanılacak kalite değerlendirme puanı tedarikçi tarafında hesaplanan kalite puanından farklı olarak formül (5.2) deki gibi hesaplanmaktadır. Burada kullanılan kalite değerlendirme puanı toplam satın alma sipariş miktarına göre yapılmaktadır. Formül (5.2) aşağıdaki gibidir;

KaliteDeğerlendirme Puanı: ^{ç ü . . .}

ş ı (5.2)

Kalite değerlendirme puanı, toplam sipariş miktarında payında yaşanan artışla birlikte artmaktadır.

Seçilen firma için örnek bir hesaplama aşağıdaki gibi hesaplanabilir;

24.08.2008 tarihinde A1011 hammaddesi için 7000 değerinde bir satın alma siparişi belirlenmiştir. Bu sipariş için, tedarikçilerden elde edilmiş parça maliyeti ve teslim zamanlarına göre bir seçim işlemi gerçekleştirilmiştir. Seçim işlemine göre tedarikçilerden istenen satın alma miktarları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır;

1. A10114 tedarikçisinden 4000 2. A10112 tedarikçisinden 2000 3. A10111 tedarikçisinden 1000

olmak üzere bir satın alma siparişi için üç farklı tedarikçi seçilmiştir. A101 kodlu ürün için A1011 hammaddesi hatası sebebiyle gönderilen ürün miktarı 10’ dur. Ayrıca her bir tedarikçiden gelen hatalı hammadde miktar dağılımı aşağıdaki gibidir;

1. A10114 : 5 hatalı ürün 2. A10112 : 3 hatalı ürün 3. A10111 : 0 hatalı ürün

Bir sonraki tedarikçi seçimi için her bir tedarikçi için kalite puanı aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır;

A10114 için kalite puanı değerlendirme: = 0,56, A10112 için kalite puanı değerlendirme: = 0,28,

A10111 için kalite puanı değerlendirme: = 0,14 olarak hesaplanmaktadır.

Bir sonraki siparişte kalite değerlerine bakılarak A10114 tedarikçisinin seçilme ihtimali, hem bu alanda hesaplanan oran hem de tedarikçi bilgisinde hesaplanan 99,19 kalite puanına göre daha yüksektir.

Finans Alanı: Entegrasyon tablosunda tedarikçi seçim işlemi gerçekleştirildikten sonra ilgili sipariş için tedarikçiler tarafından bildirilen veya satın alma sözleşmelerinde bildirilen indirim değerlerine göre satın alma siparişinin maliyetinin hesaplandığı alandır. Finans alanı şekil 5.8 de gösterilmektedir.

Şekil 5.8. Finans Alanı

Toplam maliyet her bir sipariş için formül (5.3) kullanılarak dinamik olarak hesaplanmaktadır;

Toplam Maliyet: [Sipariş miktarı*birim maliyet-(Sipariş miktarı*indirim*birim maliyet)] (5.3)

Yukarıda tanımaları yapılan alanlar kullanılarak tasarlanan rapor örnekleri bölüm 5.4.2 ‘ de açıklanacaktır.