Günümüzün en çok tartõşõlan alanlarõndan biri popüler kültürdür. Popüler kültür, toplumda gündelik hayatõn içinde egemen güçler tarafõndan üretilen ve halka kabul ettirilmeye çalõşõlan mevcut sistemin devamõna yönelik ancak içinde sunulan ürünlerin kabulünün belirsizliğini de taşõyan kültürdür. Toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel yapõsõndaki değişmeler popüler kültürün oluşmasõnda etkilidir. Oluşan popüler kültür gençleri de etkilemektedir. Bu çalõşma söz konusu iki unsurun birbirleriyle ilişkilerini ortaya koymayõ amaçlamaktadõr.
Bu çalõşma, popüler kültürün gençlik üzerindeki etkilerini belirlemeye yöneliktir. Lise gençliği üzerine yapõlan bu çalõşma; Eskişehir’de 2003–2004 eğitim öğretim yõlõnda genel liselerden seçilen 500 öğrenciye uygulanan anket çalõşmasõnõn sonuçlarõna dayandõrõlmõştõr. Yapõlan çalõşmada gençlerin sosyo ekonomik durumlarõ ve televizyon izleme alõşkanlõklarõ ile değer yargõlarõ, meslek seçimi, tüketim alõşkanlõklarõ ve gelecekten beklentilerinde popüler kültürün etkisi incelenmiştir.
1.1. Problem
Çalõşmanõn temel problemi popüler kültürün lise gençliğini etkileyip etkilemediğidir.
Özellikle “gençlerin, popüler kültürü doğru anlayamadõklarõ ve ona boyun eğdikleri”1 yolundaki görüşün geçerliliğine bakõlmasõ gereklidir. Çünkü toplumun geleceği olan gençlerin her hangi bir şeyi anlamadan kabul etmeleri geleceklerini olumsuz yönde
1 İrfan Erdoğan, “Popüler Kültürün Ne Olduğu Üzerine” Bilim ve Aklõn Aydõnlõğõnda Eğitim, (sayõ. 57.
Kasõm 2004.) s.144
etkileyebilir. Bu etkiyi belirlemek için çalõşma popüler kültürün araçlarõndan bazõlarõ olan televizyon, tüketim ve reklâmlarõ temel almõştõr. Çalõşmada gençlerin bu araçlardan etkilenme düzeylerinin ne oranda olduğu belirlenmeye çalõşõlmõştõr.
1.2. Önem
80’li yõllardan itibaren Türkiye’de hõzlanan kapitalistleşme ve medyanõn gücünü giderek arttõrmasõ toplumu etkilemektedir. Popüler kültür araştõrmalarõnda bu etki çeşitli alanlarda incelenmiştir. Sosyolojik araştõrmalarõn nispeten az sayõda olduğu görülmektedir. Bu alandaki çalõşmalarda toplumsal bir olgu olan popüler kültüre toplumun neden yöneldiği incelenmektedir. Türkiye’de gençlik ve popüler kültür alanõndaki çalõşmalarõn yeterli olmadõğõ görülmektedir. Bu çalõşma gençlerin özellikle lise gençliğinin popüler kültürden etkilenme düzeylerini belirlemeyi amaçlamõştõr. Lise gençliğinin örneklem olarak seçilmesinin nedeni ise gençlik kavramõ çoğunlukla ergen bireyle eşanlamlõ kullanõlmasõdõr.2
Araştõrmanõn bulgularõnõn öğrenciler ile ilgili okul yöneticilerine, okul psikolojik danõşma ve rehberlik servislerine, öğretmenlere ve bu konuyla ilgilenecek olan araştõrmacõlara önemli katkõlar sağlayacağõna inanõlmaktadõr.
1.3. Amaç
Popüler kültürden etkilenme dereceleri açõsõndan lise öğrencilerine farklõ değişkenler uygulanmõştõr. Popüler kültüre yönelik değişkenler televizyon izleme ve tüketim alõşkanlõklarõdõr. Bu değişkenlerin yanõnda öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarõ, değer yargõlarõ ve tutumlarõ, meslek seçimleri ve gelecekten beklentileri de incelenmiştir.
2 Fatma Varõş, Ergenin Gelişimine Etki Yapan Kültürel Faktörler (Birinci Basõm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basõmevi, 1968) s.31.
1.4. Veri Toplama Yolu ve Araçlar
Araştõrmanõn örneklemini, Eskişehir il merkezindeki liseleri temsil etmek üzere tesadüfî örneklem ile seçilen 10 genel lise oluşturmaktadõr. Bu grubun seçilmesinin nedeni genel liselerde eğitim gören gençlerin genel olarak lise gençliğinin düşüncelerini yansõtabilecek yeterlilikte ve çoğunlukta olmalarõdõr. Eskişehir il merkezinde bulunan lise öğrencilerinin %40’õ genel liselerde eğitim görmektedir. Örneklemi oluşturan genel liselere ilişkin bilgiler Eskişehir İl Milli Eğitim Müdürlüğünden alõnmõştõr.
Örneklem seçiminde α=0.05 güvenirlik derecesine göre +3,-3 yanõlma payõ hesaba katõlarak 500 öğrenciye anket uygulanmõştõr.3 Bu sayõ Eskişehir ilindeki genel liselerde eğitim öğretim gören lise öğrencilerinin %6,8’ini oluşturmaktadõr.
Uygulama için örnekleme alõnan genel liselerin Okul Müdürlükleri ve Rehberlik Servisleri ile görüşmeler yapõlmõştõr. Bu görüşmelerde öğrencilere gönüllük ilkesi çerçevesinde anket uygulanmõştõr.
1.5. Hipotezler
Ana Hipotez: Lise öğrencileri popüler kültürden etkilenmektedir.
Alt hipotezler:
1-Öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarõyla popüler kültürün değerlerinin benimsenmesinde ilişki vardõr.
2-Öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarõ ile tüketim alõşkanlõklarõ arasõnda ilişki vardõr.
3-Öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarõ ile gelecekten beklentileri arasõnda ilişki vardõr.
4- Öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarõyla televizyon izleme alõşkanlõklarõ arasõnda ilişki vardõr.
3 Nan Lin, Foundations of Social Research (McGraw-Hill. İnc.1976) s.448.
5-Öğrencilerin televizyon izleme durumlarõyla popüler kültürün değerlerinin benimsenmesi arasõnda ilişki vardõr.
6- Öğrencilerin televizyon izleme durumlarõyla tüketim alõşkanlõklarõ arasõnda ilişki vardõr.
7- Öğrencilerin televizyon izleme durumlarõyla gelecekten beklentileri arasõnda ilişki vardõr.
1.6. Sayõltõlar
Bu araştõrmanõn temel sayõltõlarõ aşağõda verilmiştir:
1.6.1. Genel lise öğrencilerinin değer yargõlarõ ve tutum düzeylerini “Değer Yargõlarõ ve Tutum Ölçeği”nin, televizyon izleme düzeylerini “Televizyon İzleme Ölçeği”, meslek seçimi düzeylerini “Meslek Seçimi Ölçeği”, tüketim alõşkanlõklarõ düzeyi
“Tüketim Alõşkanlõklarõ Ölçeği” ve gelecekten beklenti düzeyinin “Gelecekten Beklenti Ölçeği”nin geçerli ve güvenilir şekilde ölçtüğü sayõltõsõndan hareket edilmiştir.
1.6.2. Araştõrmanõn örneklemini oluşturan genel lise öğrencilerinin, kendilerine
uygulanan ölçme araçlarõnõ cevaplandõrõrken içtenlikle davrandõklarõ temel sayõltõsõndan hareket edilmiştir.
1.7. Sõnõrlõlõklar
Bu araştõrmanõn sõnõrlõlõklarõ aşağõda belirtilmiştir:
1. Popüler kültürle ilgili çeşitli yaklaşõmlar vardõr. Yapõlan bu çalõşmada yaklaşõmlarõ belirlemekte Stuart Hall’õn popüler kültür sõnõflandõrõlmasõ temel alõnmõştõr. Bunlar “popülerin” “ticari” ve “betimleyici” tanõma dayanan yaklaşõmlar ile kültürel çalõşmalardõr.
2. Araştõrmada incelenen, televizyon izleme düzeylerini “Televizyon İzleme Ölçeği” ve tüketim alõşkanlõklarõ düzeyi “Tüketim Alõşkanlõklarõ Ölçeği” nin ölçtüğü niteliklerle sõnõrlõdõr.
3. Araştõrma, genel lise öğrencilerinin kişisel ve sosyal ile aile niteliklerinden sadece alt amaçlarda belirtilmiş olan değişkenler ile sõnõrlõdõr.
4. Bu araştõrma, 2003–2004 eğitim- öğretim yõlõnda Eskişehir İli merkezindeki genel lise öğrencileri üzerinde yapõlmõştõr. Araştõrma sonuçlarõ, ancak belirtilen özelliklere benzediği oranda diğer öğrencilere genellenebilir.
1.8. Tanõmlar
Bu bölümde araştõrmanõn temel kavramlarõna ilişkin tanõmlar verilmiştir:
Değer Yargõlarõ ve Tutumlar: İnsanlarõn etik ya da uygun davranõşlar hakkõnda, neyin doğru neyin yanlõş olduğu, neyin istenilir olduğu konusunda taşõdõklarõ fikirlerdir.
Televizyon İzleme: Lise öğrencilerinin televizyonu günde kaç saat seyrettikleri, herhangi programlarõ neden tercih ettiklerini belirleme ölçeğidir.
Meslek Seçimi: Öğrencilerin kendilerine uygun mesleği belirlemede önemli olan noktalardõr.
Tüketim Alõşkanlõklarõ: Öğrencilerin tüketim tercihleridir.
Gelecekten Beklenti: Öğrencilerin gelecekte kendilerini nasõl görmek istediklerini belirtmektedir.
Genel Lise Öğrencisi: Eskişehir İli merkezinde Milli Eğitim Bakanlõğõ’na bağlõ genel liselerde 2003–2004 eğitim-öğretim yõlõnda öğrenim gören öğrencidir.
İKİNCİ BÖLÜM