Bu kısımda çalışmanın problem durumu, önemi, amacı, varsayımları, sınırlılıklarına yer verilmiştir.
Özel eğitime ihtiyaç duyan bireyin engeli ne olursa olsun, yaş ve cinsiyete bakılmaksızın temel haklardan olan eğitim hakkı hizmeti kesin olarak yapılması gerekmektedir (1). Özel eğitime gereksinim duyan bireylerin eğitimi için ülkeler özel eğitim programları hazırlaması gerekmektedir. Temel eğitim hizmetinde özel eğitim yaparken bireysel veya kendi emsalleri ile bir arada eğitim görme, handikaplı bireyde engelin durumunun erken farkına varılabilmesi, özel eğitimin engelliye ulaştırılması, eğitimin sürekliliğinin sağlanması, eğitimde okul-aile iş birliği, tek elden planlama ve yürütme gayeleri göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Zihinsel engelli bireylerin alacağı eğitim programlarının içinde, beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin önemi sporun zihinsel engelli insanlara kazandırdığı özellikler üzerinde durulduğunda oto kontrolü artan bir insan olarak yaşamını sürdürme ile topluma entegre olması açısından ne kadar önemli olduğu bilinmektedir. Engelli bireylere uygulanacak beden eğitimi uygulamaları engelli bireylerin özür ve yetersizlik durumlarına dikkat edilerek gereksinimlerine göre ve bireysel olarak hazırlanması gerekmektedir. Bu sebeple sportif faaliyetler içinde engelli bireylere öncelikle egzersize alışmasını sağlayacak fiziksel eğitim, ardından engelli bireyi iyileştirici düzey fiziksel eğitim ve son düzeyde ise engelli bireyi geliştirecek şekilde fiziksel eğitim programları uygulatılması gereklidir (2).
Zihinsel engelli bireylerin kendilerini gösterebilecekleri bir alan olan spor; çevresiyle iletişim kurabilmeyi gaye edinen, özgüven ve başarı ile başarısızlığı paylaşma duygularını geliştirmeyi hedefleyen sosyal bir rehabilitasyon alanı sayılır (3). Farkındalık, bir tanıma göre bilinç ile ilişkilendirilen bir kavram olarak genellikle insanla ve özellikle de psikolojik anlamda gelişmiş, olgunlaşmış insanla özdeşleştirildiği belirtilmiştir. Psikolojik bilinç hakkında ise kişinin kendi yaşantı ve davranışlarının nedenlerini anlayabilmek amacıyla, duygu, düşünce ve davranışları arasındaki ilişkileri fark edebilme, kendine bakabilme, kendini inceleyebilme ve kendi üzerinde düşünebilme yeteneği olarak kabul edildiği söylenmektedir (4).
Çalışma içerisinde ifade edilen “zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık” kavramı, engeli bulunmayan bireylerin bakış açılarına göre sporun zihinsel
engelli bireyler üzerinde sosyal, bedensel, zihinsel, psikolojik boyutlardaki gelişimlerine olası etkilerinin sağlıklı ve daha iyi bir yaşam yönünden sağlayabileceği katkıları değerlendirebilmeyi ifade eder. Farklı bir deyişle spordaki temel öğelerin zihinsel engelli kişilerde açığa çıkarabileceği etkilere yönelik bilişsel bir düzeyi ifade ettiği belirtilmektedir (5).
Sporun zihinsel engelli bireylere etkisi ile ilgili yapılan bazı çalışmalara göre; Biçer ve arkadaşları üç ay boyunca 26 zihinsel engelli öğrenciye uyguladığı egzersiz programında katılımcıların güç ve kuvvet düzeylerinde anlamlı bir gelişme kaydedildiğini belirtmişlerdir.
Diğer taraftan Savucu ve arkadaşlarının 2006 yılındaki çalışmasına bakıldığında, 30 zihinsel engelli bireye üç ay süreyle uyguladıkları basketbol antrenman programı sonucunda denek grubundaki zihinsel engelli bireylerin fiziksel uygunluk seviyelerinde artış gerçekleştiğini belirtmişlerdir. Yapılan bu örnek çalışmalar zihinsel engelli bireylerin spor faaliyetlerine katılımasının bu bireylere olumlu etki ettiği anlaşılmaktadır (6), (7).
Bu bağlamda çalışmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmaya çalışılmıştır?
• Öğretmenlerin zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalıklarında (ZEBSEYF) puanlarında yaş değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyormu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında cinsiyet değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyor mu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında branş değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyor mu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında görev yaptığı okul türü değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyormu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında görev süresi değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyormu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında düzenli spor yapma değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyormu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında akrabasında zihinsel engelli birey olma durumu değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyormu?
• Öğretmenlerin ZEBSEYF puanlarında geçmişte zihinsel engelli birey ile çalışmış olma değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunuyormu?
Çalışmanın evreni olan öğretmen yalnızca sınıf ortamında öğrencilerle değil, veliler ve toplumla da etkileşim halindedir. Öğretmen özellikle çalıştığı bölgenin toplum yapısı, yerel
kültürü de göz önünde bulundurulduğunda öğretmenden beklentiler de bu toplum yapısı ve kültürüne göre değişmektedir. Açıkçası, köyde ya da ucra bir yerdeki öğretmen o bölge için bilgi sahibi ve toplumu bilgisi ile aydınlatan en önemli kişidir (8). Eğitim sistemimizin lokomotifi olan öğretmenlerimizin ve eğitim verdiği gelecek nesillerin; dünyanın ve ülkemizin gerçeği olan engelli bireylerle ilgili farkındalık kazanmaları ve sporun engelli bireylere olumlu etkilerinin farkında olmalarıgerekir.
Yukarıda verilen ifadelerden yola çıkarak çalışmamızın amacı; öğretmenlerimizin, zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık düzeylerinin yaş, cinsiyet, branş, düzenli spor yapma ve yakın akrabasında engelli birey bulunma durumuna göre incelenmesidir.
Çalışmadaki varsayımlar:
1. Çalışmada kullanılan (ZEBSEYFÖ) Zihinsel Engelli Bireylerde Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalık Ölçeği öğretmenlerce gönüllülük esasına bağlı olarak içtenlikle doldurulduğu varsayılmaktadır.
2. Çalışmadaki katılımcıların evreni temsil ettiğivarsayılmaktadır.
3. Çalışmada kullanılan ölçek aracılığıyla elde edilen bulguların geçerlilik ve güvenirliği yüksek seviyede olacağı varsayılmaktadır.
Araştırmadaki sınırlılıklar ise;
1. Araştırma sadece Adıyaman ilinin Çelikhan ilçesindeki öğretmenler ile sınırlıolacaktır.
2. Çalışmada toplanacak veriler ZEBSEYFÖ ile elde edilen verilerdenoluşacaktır.