Uygulama sürecinde deney grubu öğrencilerine verilen bütün geri bildirimler öğretmen, yazılı, elektronik geri bildirimleridir. Bunlarla beraber hangi geri bildirim türlerinin kullanıldığı aşağıdaki başlıklar altında örneklendirilerek açıklanmıştır.
Odak Noktasına Göre
Uygulama sürecinde öğretmen, odak noktasına göre hem içeriğe hem de biçime yönelik geri bildirimler vermiştir. Öğretmen biçime yönelik verdiği geri bildirimleri metin içerisinde verirken içeriğe yönelik geri bildirimleri genellikle metin dışında, gönderdiği e- posta metinlerinde vermiştir.
a. Biçime Yönelik Geri Bildirim
Farklı bir öğrenci yazma çalışmasını Şekil 6’da ve bu yazma çalışmasına verilen biçime yönelik öğretmen e-geri bildirim örneklerini Şekil 7’de görmek mümkündür.
Şekil 6. Öğrenci yazma çalışması II. Şekil 7. Öğretmen e-geri bildirimi II.
Biçime yönelik verilen geri bildirimler metnin şekilsel yapısıyla ilgili düzeltmeleri içerir. Şekil 7’de öğretmen, öğrencinin yazım yanlışı yaptığı kelimeleri düzeltmiş ve metnin başlığının eksik olduğunu hatırlatmıştır.
Gönderilen 114 geri bildirim incelendiğinde bu geri bildirimlerin tamamında yazma çalışmalarının biçimine yönelik geri bildirimler verildiği görülmektedir. Biçime yönelik geri bildirimlerin kendi içerisinde en çok yazım yanlışlarına yönelik verildiği belirlenmiştir.
b. İçeriğe Yönelik Geri Bildirim
,
Şekil 8. Öğretmen e-geri bildirimi III.
İçeriğe yönelik geri bildirim kelime seçimi, konuyu kavrama, anlatım, tutarlılık yönünden yazının anlamsal olarak güçlendirilmesi amacıyla verilmektedir. Şekil 8 incelendiğinde yazının zengin ve güçlü bir anlatıma ulaşmasına yönelik geri bildirim verildiği görülmektedir. Öğretmen öğrencinin yazıyı detaylandırılabilmesi için metin içinde cevap verebileceği soruları göstermektedir. Verilen bu geri bildirimler içeriğe yönelik geri bildirim türüne güzel bir örnektir.
Şekil 11’de öğrencinin yanlış bir yapı içerisinde kullandığı “her şey” anlatım bozukluğuna neden olmaktadır. Bu yapının öğretmen tarafından doğru anlamı yansıtmak için “hiçbir şey” şekilde düzeltilmesi içeriğe yönelik geri bildirime farklı bir örnektir. Şekil 12’de
“O onlara çok gururlu ve sevinçli hissetmiş” ve Şekil 17’de “Bu dilekleri ben hayal kuruyorum” gibi cümle yapılarının düzeltilmesi anlamı güçlendirmek için içeriğe yönelik verilmiş geri bildirimlere diğer örneklerdir.
Uygulama sürecindeki bütün geri bildirimler incelendiğinde içeriğe yönelik geri bildirimlerin genellikle bozuk cümle yapılarının ve yanlış kelime seçiminin düzeltilmesine yönelik olarak verildiği görülmüştür.
Zamanına Göre;
Geri bildirimler zamanına göre anlık veya gecikmeli olmak üzere ikiye ayrılmaktadır (Abdel-Fattah, 2013). E-Geri bildirim araçlarının bir kısmı ile anlık geri bildirim göndermek mümkün iken (Örn. sesli-görüntülü görüşmelerde ve sohbet ortamlarında) e-posta aracılığı ile gönderilen geri bildirimlerde bu teknik olarak mümkün değildir. Fakat e-posta aracılığı ile gönderilen gecikmeli geri bildirimleri geleneksel geri bildirimler ile kıyasladığımızda hızlı geri bildirim verilmesi açısından e-postalar büyük bir üstünlük sağlamaktadır.
Bu çalışmada anlık ve gecikmeli geri bildirimlerin her ikisine de örnek olacak geri bildirimler, Şekil 9, 10 ve 11 ile gösterilmiştir.
a. Gecikmeli Geri Bildirim
Şekil 9.Öğretmen e-geri bildirimi IV. Şekil 10. Öğretmen e-geri bildirimi V.
Şekil 9’da bir önceki gün saat 18.55’te gelen yazma çalışmasına öğretmen sonraki gün yaklaşık 14 saat sonra saat 9.20’de geri bildirim vermiştir. Gecikmeli geri bildirim türüne örnek olan bu e-posta geleneksel geri bildirim ile kıyaslandığında daha iyi bir performans olarak değerlendirilebilir çünkü geleneksel yazılı geri bildirimde öğrenci, kağıt-kalem kullanarak yazdığı çalışmasını öğretmenine -normal durumlarda- ders saatlerinde verecektir. Öğretmen ise yaptığı yazılı düzeltmelerini en iyi ihtimalle o günkü ders saatleri içerisinde yapacaktır. Fakat bu her zaman mümkün olmamaktadır. Öğretmenin ders dışında düzeltme yapacağı durumlarda düzeltmelerin öğrenciye ulaşması kimi zaman araya girebilecek tatiller,
öğrencinin yapacağı devamsızlıklar gibi durumlar da göz önüne alındığında günlerce sürebilmektedir.
Gecikmeli de olsa e-geri bildirimler; mekân ve zaman sınırlamasını ortadan kaldırdığı için geri bildirim sürecinde zamana yönelik avantaj sağladığı söylenebilir. Şekil 10’da 2 dakika önce gelen yazma çalışmasına dakikalar içerisinde geri bildirim verildiği görülmektedir. Öğrencinin e-posta gönderdiği saat 17.06 ve geri bildirim verilmeye başlanan saat aynı gün 17.08 olarak görülmektedir.
b. Anlık Geri Bildirim
Şekil 11‘de bir çevrim içi sohbet ortamında öğretmen ve öğrencinin diyalogu görünmektedir. Bu diyalogda öğretmenin, öğrencinin sorusuna anlık olarak cevap verdiği görülmektedir.
Uygulama sürecinde öğrenci yazma çalışmalarına öğretmenin gönderdiği e-geri bildirimlerin, yazma çalışmasının öğretmene ulaştığı saat itibari ile kaç saatlik bir dilimde gönderildiğine ilişkin sayısal dağılım Tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8
Geri Bildirimlerin Zamanlaması
Zaman Aralığı f İlk 12 saat 35 12-24 saat 47 24-36 saat 21 36-48 saat 8 48 saat ve sonrası 3 Toplam 114
Tablo 8 incelendiğinde öğretmen tarafından verilen e-geri bildirimlerin 35’inin ilk 12 saatte öğrenciye iletildiği görülmektedir. Aynı şekilde 47 e-geribildirim de 12 ile 24 saat aralığında öğrencilere iletilmiştir. Geriye kalan yazma çalışmalarından 21’i 24-36 saat aralığında, 8’i 36-48 saat aralığında 3’ü ise 48 saat sonrasında geri bildirim almıştır.
Yazma çalışmalarının büyük bir çoğunluğunun (f=103) ilk 36 saatte geri bildirim alması e-geri bildirimlerin hızlı bir şekilde iletilebildiğini göstermektedir. Öyle ki geleneksel yöntemle verilen geri bildirimler ders saatinde ve okulda verilmek durumunda kalır. Bu nedenle öğrenciler ödev olarak yaptıkları yazma çalışmalarına bu kadar kısa zamanda geri bildirim alamazlar.
Şekil 5’te geri bildirim verilme anında saat 23.31’i göstermektedir. Şekil 20’de ise öğrencinin Pazar günü ödev gönderdiği ve buna aynı gün geri bildirim aldığı görülmektedir. Elde edilen bu veriler e-geri bildirimlerin ders saatlerinden ve okuldan bağımsız bir şekilde işlediğini göstermesi açısından önemlidir. Fakat günün ve haftanın her saatinde öğrenci ödevlerini takip etmek, öğretmen açısından olumsuz bir faktör olarak değerlendirilebilir.
Doğrudan ve Dolaylı Geri Bildirim
Çalışmada doğrudan ve dolaylı geri bildirimlerin her ikisi için de oldukça fazla örnek bulunmaktadır.
Şekil 12’de öğretmenin, yazım yanlışı bulunan kelime ve kelime gruplarının doğrusunu yazarak düzeltmesi doğrudan düzeltmeye örnek olurken yazım yanlışlarına yönelik düzeltmeleri kırmızı renk ile yapması renge dayalı bir kodlama olup dolaylı düzeltmeye örnektir. Yine aynı görüntüde öğretmenin gereksiz kelime ve heceleri sarı renkle çizmesi, yazım yanlışı içermeyen fakat anlamsal düşüklüğü bulunan kelime ve cümleleri ise yeşil renkle belirtmesi bütün süreçte devam eden bir kodlama olup dolaylı geri bildirimlere örnek oluşturmaktadır. Öğrencinin metnin sonunda yazdığı; “O onlara çok gururlu ve sevinçli hissetmiş.” cümlesini öğretmenin; “O, öğrencilerden çok gurur duymuş ve mutlu olmuş.” şeklinde düzeltmesi yeniden biçimlendirerek verilen dolaylı geri bildirimlere örnektir.
Şekil 13’te öğretmenin “oniki” ve “yada” kelimelerini yalnızca işaretleyerek düzeltmesi, doğrusunu yazmaması veya herhangi bir açıklamada bulunmaması yine aynı şekilde metindeki “bir saat” ifadesinin ok işareti ile kullanılması gerektiği yerin gösterilmesi işaretleyerek dolaylı geri bildirim türüne örnek teşkil etmektedir.
Şekil 12’de olduğu gibi Şekil 13’te de gereksiz kullanımlar sarı renkle işaretlenerek dolaylı geri bildirimler, yanlış kelimeler üzerinde doğru yazımlar gösterilerek doğrudan geri bildirimler uygulanmıştır (Örn. öğrencinin yazdığı “oyun salonuya” ifadesinde yanlış yazıma sebep olan ‘y’ harfinin altı çizilerek üzerine ‘n’ yazıldığı görülmektedir.).
Süreçte verilen geri bildirimler incelendiğinde değerlendirenin tutumuna göre övgü bildiren geri bildirimlere Şekil 9’daki, yapıcı geri bildirime de Şekil 8’teki dönütler örnek olarak gösterilebilir. Yergi bildiren geri bildirimlere ise örnek oluşturacak bir geri bildirim bulunmamaktadır.
Uygulama sürecinde Şekil 5, 7, 10, 11, 12 ve 13’te verilen geri bildirimlerin metin içi geri bildirim olduğu, Şekil 8 ve 9’daki geri bildirimlerin ise metin dışı geri bildirim olduğu
görülmektedir. Aynı zamanda metin dışı geri bildirimlerin genel geri bildirime metin içi geri bildirimlerin de genellikle özgül geri bildirimlere örnek olduğu söylenebilir.