3.1. Araştırmanın Tipi
Araştırma niteliksel çalışma olarak yapılmıştır. Nitel araştırma, insanların yaşamlarını nasıl yorumladığı, dünyalarını nasıl inşa ettikleri ve deneyimlerine ne anlam kattıklarıyla ilgilenir. Nitel çalışmalarda amaç insanların hayatlarını ve deneyimlerini nasıl kavradığını anlamaktır (Merrriam 2013). Araştırmada niteliksel araştırma yöntemlerinden olan olgu bilim (fenomenolojik) yaklaşımı kullanılmıştır. Olgu bilim, kişinin çevreyi kendi algılayış biçimine göre nasıl yorumladığını inceler. Bu yaklaşımın amacı; deneyimleri tanımlamak, gruplamak ya da yorumlamaktan çok betimlemek/göz önünde canlandırmaktır (Erdoğan vd 2014).
3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer
Görüşmeler Pamukkale Üniversitesi Hastanesi Fahri Gökşin Onkoloji Merkezi Tıbbi Onkoloji Kemoterapi ünitesinde yapılmıştır.
3.3. Araştırmanın Örneklemi
Araştırma; Pamukkale Üniversitesi Hastanesi Fahri Gökşin Onkoloji Merkezi Tıbbi Onkoloji Kemoterapi ünitesine gelen, kemoterapi tedavisi devam eden, jinekolojik kanser tanısı almış kadınlar ve bakım veren aile üyeleri ile yapılmıştır. Araştırmada, niteliksel araştırmalarda önerilen amaca uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Örnekleme;
Hastalar için; 18 yaş üstü, jinekolojik kanser tanısı almış, araştırmaya katılmaya gönüllü olan kadınlar,
Bakım veren aile üyeleri için; 18 yaş üstü, jinekolojik kanser tanısı alan yakınına bakım veren (hastanın yerine getiremediği ev içi rolleri üstlenen, bakımı ve sağlık kurumuna transferi ile ilgilenen, kemoterapi tedavisi sırasından hastaya refakat eden) ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan aile üyeleri alınmıştır.
Örnekleme alınacak kişi sayısı, görüşmelerde ortaya çıkan kavramlar ve süreçlerin birbirini tekrar etmeye başladığı (Yıldırım ve Şimşek 2013); yeni bilgi elde edilemediği zamana kadar arttırılarak belirlenmiştir (Speziale ve Carpenter 2003, Merriam 2013).
Araştırma kapsamında 11 hasta, 12 hasta yakını olmak üzere toplam 23 kişi ile görüşülmüştür. Hastaların bazılarının tanısını bilmemesi ve hasta/hasta yakınının görüşmeyi kabul etmemesi gibi nedenlerden dolayı görüşme yapılan katılımcıların çoğu aynı aileye mensup değildir. Sadece dört bakım veren aile üyesi araştırmaya alınan hastaların yakınıdır (kardeşi, eşi, kızı).
3.4. Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplamak amacıyla;
Kişisel Bilgi Formu-1 (EK-1): Hastaların sosyo-demografik özellikleri ve tanı
konan jinekolojik kanser türüne ait bilgileri içeren dokuz soruluk bir formdur.
Kişisel Bilgi Formu-2 (EK-2): Bakım veren aile üyelerinin sosyo-demografik
özellikleri ile bakım verilen aile üyesine tanı konan jinekolojik kanser türü, bakım verme süresi ve yakınlık derecesine ait bilgileri içeren 10 soruluk bir formdur.
Kanser Tanısı Alan Kadınlar İçin Rehber Görüşme Formu (Ek-3): Kanser tanısı
alan kadınlar için literatür ve uzman görüşü doğrultusunda hazırlanan, üç temel sorudan oluşan ve gerektiğinde görüşmeyi yönlendirebilecek yarı yapılandırılmış bir formdur.
Bakım Veren Aile Üyeleri İçin Rehber Görüşme Formu (Ek-4): Jinekolojik
kanser tanısı alan aile üyesine bakım veren bireyler için literatür ve uzman görüşü doğrultusunda hazırlanan, üç temel sorudan oluşan ve gerektiğinde görüşmeyi yönlendirebilecek yarı yapılandırılmış bir formdur.
3.5. Verilerin Toplanması
Veriler, araştırmacı tarafından nitel araştırma yöntemlerinden biri olan ve sıkça tercih edilen “görüşme” yöntemi kullanılarak toplanmıştır (Yıldırım ve Şimşek 2013, Merriam 2013).
Görüşme yöntemi; bireylerin deneyimlerine, tutumlarına, görüşlerine, şikayetlerine, duygularına ve inançlarına ilişkin bilgi elde etmede oldukça etkili bir yöntemdir. Görüşme yönteminin bilgiye ulaşmada bir takım güçlü yönleri vardır:
Görüşme yapılan bireyin anlık yanıtları ve tepkileri kaydedilebilir, esneklik sağlayan bir yöntem olduğu için görüşmeci gerektiğinde soruların sırasını değiştirebilir, daha derinlemesine yanıtlar için ek sorular sorulabilir ve görüşmeci doğrudan sürece dahil olduğu için görüşme ortamı üzerinde kontrolü sağlayabilir (Yıldırım ve Şimşek 2013).
Görüşmeler araştırmacı tarafından Eylül 2016-Mayıs 2017 tarihleri arasında, kemoterapi ünitesinde sessiz ortamın sağlandığı bir odada yapılmıştır. Her katılımcı ile bir kez görüşülmüş olup, görüşmeler yaklaşık 30-45 dakika sürmüştür. Görüşmelerin tamamı katılımcılardan izin alınarak ses kayıt cihazına kaydedilmiştir.
3.6. Araştırmanın Etik Yönü
Araştırma için PAÜ Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan (etik kurul onay tarihi ve numarası: 19.07.2016/ 60116787-020/44578) izin alınmıştır (EK-5). Araştırmanın PAÜ Hastanesi Fahri Gökşin Onkoloji Merkezi Tıbbi Onkoloji Kemoterapi ünitesinde yapılabilmesi için PAÜ Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü’nden izin alınmıştır (EK-6). Görüşmelerden önce, katılımcılara çalışma hakkında yazılı ve sözlü olarak bilgi verilmiş, görüşmelerin ses kayıt cihazına alınacağı açıklanmış, çalışmaya katılmanın gönüllüğe bağlı olduğu, istedikleri zaman görüşmeyi sonlandırıp çalışmadan çekilebilecekleri ve isimlerin saklı tutulacağına yönelik güvence verilerek katılımcının sözlü ve yazılı (EK-7) onamları alınmıştır.
3.7. Verilerin Değerlendirilmesi
Verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizindeki temel amaç, toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır (Yıldırım ve Şimşek 2013).
Verilerin ham dökümü araştırmacı tarafından yapılmıştır. Dökümü yapılan veriler iki araştırmacı tarafından birbirinden bağımsız olarak;
Verilerin kodlanması, Temaların bulunması,
Verilerin temalara ve kodlara göre düzenlenmesi ve tanımlanması,
Bulguların yorumlanması, süreçlerinden oluşan içerik analizi aşamaları doğrultusunda işlenip yorumlanarak rapor haline getirilmiştir (Yıldırım ve Şimşek 2013, Erdoğan vd 2014).
3.8. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırmacının sağlık personeli olması, bazı katılımcıların sağlık personeli ile ilgili olumsuz düşüncelerini tam anlamıyla ifade etmelerini engellemiş olabilir. Araştırmacının erkek olması ve kültürel olarak toplumumuzdaki bireylerin cinsel
konular hakkında konuşmaktan kaçınması; katılımcıların yaşadıkları cinsel sorunları ifade etmelerini zorlaştırmış olabilir.