3.1 AraĢtırmanın Türü
Sol ventrikül destek cihazı implantasyonu ve kalp transplantasyonu yapılan hastaların yaĢadıkları psikososyal, ekonomik sorunlar ve yaĢam kalitelerinin belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalıĢma tanımlayıcı türdedir.
3.2 AraĢtırmanın Yeri ve GerçekleĢtirildiği Tarih
AraĢtırma BaĢkent Üniversitesi Ankara Hastanesinde kalp damar cerrahisi kliniği ve kardiyoloji polikliniğinde yapılmıĢtır. Bu klinikte, koroner by-pass, kalp kapak replasmanları, LVAD implantasyonu, kalp transplantasyonu, konjenital kalp defektleri cerrahisi, endovasküler stend gibi ameliyatlar yapılmaktadır. Hizmetler 7 doktor ve 8 hemĢire tarafından sağlanmaktadır. HemĢireler 08-20 veya 20-08 Ģeklinde Ģift usulü çalıĢmaktadırlar. ġiftlerde ortalama 12 hastaya 2 hemĢire hizmet vermektedir. AraĢtırma 02 Ocak 2018- 01 Mayıs 2018 tarihleri arasında gerçekleĢtirilmiĢtir.
3.3 AraĢtırmanın Evren ve Örneklemi
AraĢtırmanın evrenini; BaĢkent Üniversitesi Ankara Hastanesinde LVAD implantasyonu ve kalp transplantasyonu yapılan hastalar oluĢturmaktadır. ÇalıĢmada evrenin tamamına ulaĢılması hedeflenmiĢ bu nedenle örneklem hesabı yapılmamıĢtır. AraĢtırma kapsamına, LVAD implantasyonu ve kalp transplantasyonu yapılan, araĢtırmaya katılmayı kabul etmiĢ hastalar alınmıĢtır. BaĢkent Üniversitesi Ankara Hastanesi 2017 kayıtlarına göre LVAD implantasyonu yapılan 60, kalp tranplantasyonu yapılan 120 hasta saptanmıĢtır. Bu hastalara ulaĢılmaya çalıĢıldığında birçoğunun kaybedildiği belirlenmiĢtir, bu nedenle araĢtırma kapsamana yaĢayan LVAD implantasyonu yapılan 22, kalp transplantasyonu yapılan 49 hasta alınmıĢtır. LVAD implantasyonu yapılan 1 hasta sağlık durumunun kötüye gitmesi nedeni ile araĢtırmadan çıkarılmıĢtır, kalp transplantasyonu yapılan 4 hastada araĢtırmaya katılmayı kabul etmemiĢtir. AraĢtırma 66 (LVAD implantasyıonu yapılan = 21, kalp transplantasyonu yapılan = 45) hasta ile tamamlanmıĢtır.
33
3.4 Dahil Edilme Kriterleri
AraĢtırma kapsamına adölasan ve eriĢkin LVAD implantasyonu ve kalp transplantasyonu yapılan hastalar dahil edilmiĢtir. Çocuk hastalar, zihinsel süreçlerde sorun yaĢayanlar, oryantasyon veya konfüzyon sorunu olanlar, hemodinamik stabilitesi olmayan hastalar araĢtırma kapsamına alınmamıĢtır.
3.5 Verilerin Toplanması 3.5.1 Veri toplama aracı
a) Hastaların Tanıtıcı Özellikleri, LVAD implantasyonu ve kalp transplantasyonundan kaynaklanan sorunları belirlenme formu: Bu form iki
bölümden oluĢmaktadır. Ġlk bölümde yaĢ, cinsiyet, medeni durum gibi hastaların sosyo-demografik özelliklerini belirlemeye yönelik 7 soru yer alırken, ikinci bölümde literatür incelenerek hazırlanmıĢ olan LVAD ve kalp transplantasyonundan kaynaklanan sorunları belirlenmeye yönelik 21 soru yer almaktadır. (EK-1)
b) SF36 yaĢam kalitesi ölçeği: Ölçek Ware ve Sherbourne tarafından 1992
yılında geliĢtirilmiĢtir (83). Ölçek 1999 yılında Koçyiğit ve arkadaĢları tarafından Türkçeye çevrilmiĢ, geçerlilik ve güvenilirlik çalıĢması yapılmıĢtır. Ölçeğin cronbach alfa değeri 0.7324-0.7612 arasında bulunmuĢtur. 36 madde, 8 alt boyuttan oluĢan ölçeğin alt boyutlarını; fiziksel fonksiyon (10 madde), fiziksel rol güçlüğü (4 madde), ağrı (2 madde), genel sağlık (5 madde), canlılık/enerji/vitalite (4 madde), sosyal iĢlevsellik (2 madde), emosyonel rol güçlüğü (3 madde) ve ruhsal sağlık (5 madde) oluĢturmaktadır. Ölçeğin dördüncü ve beĢinci sorusu evet/hayır, diğer sorular ise likert tipi (3, 5 ve 6‟lı) derecelendirme ile değerlendirilmektedir. Ölçeğin 1, 6, 7, 8, 9a, 9d, 9e, 9h, 11b, 11d maddeleri ters çevrilerek puanı hesaplanmaktadır. Alt boyutlar sağlığı 0 ile 100 arasında değerlendirmektedir ve 0 kötü sağlık durumunu içerirken, 100 iyi sağlık durumuna iĢaret etmektedir. Ölçekten alınan yüksek puanlar daha iyi sağlık düzeyini gösterirken, düĢük puanlar sağlıktaki bozulmayı göstermektedir (84). (EK-2) . ÇalıĢmamızda SF 36 yaĢam kalitesi ölçeğinin cronbach alfa değeri 0.95 olarak bulunmuĢ olup ölçeğin alt bouytlarının cronbach alfa değerleri aĢağıda verilmiĢtir.
34
SF 36 yaĢam kalitesi ölçeği alt boyutu Cronbach alfa değeri
Fiziksel fonksiyon 0.890 Fiziksel rol güçlüğü 0.986 Emosyonel rol güçlüğü 0.975 Enerji/canlılık/vitalite 0.801 Ruhsal sağlık 0.784 Sosyal iĢlevsellik 0.884 Ağrı 0.870
Genel sağlık algısı 0.802
3.5.2 AraĢtırmanın Ön Uygulaması
AraĢtırmada kullanılan veri toplama araçlarının uygulanabilirliğini ve hastalar tarafından anlaĢılabilirliğini test etmek için 20-26 Kasım 2017 tarihleri arasında LVAD ve kalp transplantasyonu yapılan 5 hastaya ön uygulama yapılmıĢtır. Ön uygulamada veri toplam araçlarında herhangi bir düzeltme yapılmadığı için ön uygulama yapılan hastalar araĢtırmaya dahil edilmiĢtir.
3.5.3 AraĢtırmanın uygulaması
AraĢtırmanın uygulaması 02/01/2018-01/05/2018 tarihleri arasında kalp damar cerrahisinde yatan ve kardiyoloji polikliniğine baĢvuran, araĢtırmaya katılmayı kabul eden hastalarla yüz yüze görüĢülerek yapılmıĢtır. Yapılan herbir görüĢme ortalama 15 dakika sürmüĢtür.
3.5.4 Verilerin Değerlendirilmesi
AraĢtırma verilerinin istatistiksel değerlendirmeleri SPSS (Statistical Package for Social Science) 25 programı kullanılarak yapılmıĢtır AraĢtırmada tanımlayıcı istatistiksel nitel veriler için sayı ve yüzde sayısal veriler için ortalama, standart sapma kullanılmıĢtır. Gruplar arası oran karĢılaĢtırması için ki-kare testi, nicel değiĢkenler ise bağımsız gruplarda t testi ve ANOVA ile yapılmıĢtır. Ayrıca çoklu regresyon analizi geriye doğru çıkarma (backward) yöntemi ile uygulanmıĢtır. Verilerin analizi %95 güven aralığında 0.05 anlamlılık düzeyinde yapılmıĢtır. Bütün analizlerde p<0.05 değerleri anlamlı olarak kabul edilmiĢtir.
35
3.5.5 AraĢtırmanın Etik Yönü ve Ġzinler
AraĢtırma için BaĢkent Üniversitesi Tıp ve Sağlık Bilimleri AraĢtırma Kurulu ve Klinik AraĢtırmalar Etik Kurulundan (KA17/299) izin alındıktan sonra (EK-3), araĢtırmanın gerçekleĢtirildiği BaĢkent Üniversitesi Ankara Hastanesi BaĢhekimliğinden izin (20/12/2017 tarih ve 888225990- 044/45767 no‟lu karar ile ) alınmıĢtır (EK-4). ÇalıĢmada hastalara araĢtırmanın; konusu, önemi, verilerin araĢtırma dıĢında kullanılmayacağı ve isimlerinin saklı kalacağı hakkında bilgi verilmiĢ ve ardından da hastalardan bilgilendirilmiĢ onam alınmıĢ ve “Gönüllü Olur Formu” (EK-5) doldurtulmuĢtur.
36