3.1 ARAŞTIRMA MODELİ
Bu çalışma gerçek bilgiyi araştırmacıdan bağımsız tutan nicel yöntemleri temel alarak hazırlanmıştır (Yıldırım, 1999). Nicel yöntemler kapsamında genel tarama deseni kullanılmıştır. Genel tarama deseni bir evren içinden seçilen bir örneklem üzerine yapılan çalışmalar yoluyla evreni genel alarak tutum, eğilim ve/veya görüşlerin nicel veya numeratik olarak yorumlamasını sağlar. Bu sayede araştırmacı örneklem hakkında çıkarsamalarda bulunur (Creswell, 2013; Karasar, 1984). Bu çalışmada tarama deseninin kullanımıyla rekreatif engellerin yaşam tatmini ve kalitesi üzerine etkisi belirlenecektir.
3.2 ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEM GRUBU
Bu araştırmanın evreni Türkiye genelinde spor yapmakta olan 286.162 aktif sporculardan oluşmuştur. Araştırmanın örneklemini ise evreni oluşturan aktif sporcular arasından, gönüllülük esasına dayalı olarak, araştırma problemine cevap verecek kişilerden oluşan kasti örnekleme yöntemi (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2012) ile 1013 aktif sporcu oluşturmuştur. Araştırma çerçevesinde aktif sporcuların belirli bir kısmına ulaşmak amaçlanmış olup gönderilen yüz yüze ve online anket yöntemiyle uygulanan 1300 anketten geri gelen 1070’ i içerisinden eksik ve hatalı olanlar çıkarıldığında toplam 1013 katılımcıya ulaşılmıştır.
46
3.3 VERİ TOPLAMA ARACI
Araştırmada kullanılan veri toplama aracı; “Boş Zaman Engelleri Ölçeği”, “Yaşam Kalitesi Ölçeği”. “Yaşam Tatmini Ölçeği” ve demografik bilgiler olmak üzere toplam 4 bölümden oluşmaktadır.
3.3.1 Boş Zaman Engelleri Ölçeği
Birinci bölümde sporcuların rekreatif etkinliklere katılımlarında engel teşkil eden faktörler tespit etmek amacıyla Alexandris ve Carrol (1997) tarafından geliştirilen, Türkçeye uyarlanması Karaküçük ve Gürbüz (2007) tarafından yapılan, doğrulayıcı faktör analizi ile faktör yapısı Gürbüz ve diğerleri (2012) tarafından yeniden tespit edilen ve toplam 18 madde ve 6 alt boyuttan oluşan “Boş Zaman Engelleri Ölçeği” kullanılmıştır. Bu alt boyutlar; (1) 3 maddeden oluşan birey psikolojisi, (2) 3 maddeden oluşan bilgi eksikliği, (3) 3 maddeden oluşan tesis, (4) 3 maddeden oluşan arkadaş eksikliği, (5) 3 maddeden oluşan zaman, (6) 3 maddeden oluşan ilgi eksikliği biçimindedir. Kullanılan ölçeğin maddeleri 1’den 4’e doğru sıralı bir şekilde “Kesinlikle Önemsiz” den “Kesinlikle Önemli” ye doğru sıralanmaktadır. Ölçek alt faktörleri için Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları 0.65 ile 0.86 arasında değişirken ölçeğin tümü için 0.85 olarak hesaplanmıştır. (Gürbüz ve Diğerleri, 2012). Bu çalışmada toplanan veriler üzerine hesaplanan iç tutarlık katsayısı Alpha= .854 olarak hesaplanmıştır.
3.3.2 Yaşam Kalitesi Ölçeği
İkinci bölümde Ware tarafından 1987 yılında geliştirilen, geçerlilik ve güvenirlilik çalışması (Koçyiğit ve diğerleri, 1999) tarafından yapılan bireylerin yaşam kalitelerini ve sağlık durumlarını araştırmak amacıyla geniş çaplı ölçüm sağlayan SF-36 yaşam kalitesi ölçeği kullanılmıştır. Toplam 36 madde ve 8 alt boyuttan oluşan ölçek (Ware ve Sherbourne, 1992) fiziksel işlev (sağlıksal sorunlardan dolayı fiziksel etkinliklerde kısıtlanma), fiziksel rol (sağlıksal sorunlardan dolayı gündelik etkinliklerde kısıtlanma), bedensel ağrı, genel sağlık, yaşamsallık, genel ruh sağlığı, sosyal işlev ve
47
duygusal rol (ruhsal sağlık sorunlarından dolayı gündelik etkinliklerde kısıtlanma) bölümlerinden oluşmaktadır (McDowell, 2006).
Ankette bulunan yaşam kalitesi ölçeğinin 5. ve 6. sorusu evet/hayır, diğer sorular (3, 5 ve 6’lı) derece ile değerlendirilmektedir. Geçerlilik güvenirlilik çalışması yapılan ölçeğin alt faktörleri için Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları 0.73 ile 0.76 arasında hesaplanmıştır.
3.3.3 Yaşam Tatmini Ölçeği
Üçüncü bölümde ise katılımcıların yaşam tatminlerini ölçmek amacıyla Diener ve arkadaşları tarafından 1985 yılında geliştirilen yaşam tatmini ölçeği – The Satisfaction With Life Scale kullanılmıştır. Ölçek (1) Kesinlikle katılmıyorum – (7) Kesinlikle katılıyorum şeklinde 7 dereceli likert ve 5 maddeden oluşmaktadır (Diener, Emmons, Larsen ve Griffin, 1985). Ölçeğin Türkiye’deki geçerlilik güvenirlilik çalışması Köker (1991) tarafından yapılmıştır. Diener ve arkadaşları özgün çalışmada ölçeğin güvenirliğini Alpha= .87 olarak, ölçüt bağımlı geçerliğini ise .82 olarak bulmuşlardır Köker (1991) tarafından Türkiye’ deki popülasyona uyarlanan çalışmada Alpha= .85 olarak bulunmuştur. Bu çalışmanın iç tutarlılık katsayısı Alpha=.86 olarak hesaplanmıştır.
3.3.4 Kişisel Bilgiler
Dördüncü bölümde ise bu araştırmaya katılan aktif sporcuların kişisel bilgileri olarak yaş, cinsiyet, yaşadığı şehir, spor branşı ve toplumdaki refah düzeyine yönelik sorular bulunmaktadır.
3.4 VERİLERİN TOPLANMASI
Veri toplama araçları Türkiye genelinde 7 farklı bölgede ikamet eden aktif sporculara uygulanmıştır. Araştırma kapsamına alınan aktif sporcuların rekreatif etkinliklere katılımlarında oluşacak engellerin yaşam tatmini ve yaşam kalitesi üzerine etkisini ortaya koyabilmek için verilerin elde edilmesinde yüzyüze ve online anket tekniğinden
48
yararlanılmıştır. Anketlerin uygulanması için gerekli izinler alınarak yüzyüze anketler katılımcılara araştırmacılar tarafından tek tek uygulanıp veriler SPSS-22.00 paket programına kodlanmıştır. Anketlerin doldurulmasında gönüllülük esas alınmıştır.
3.5 VERİLERİN ANALİZİ
Verilerin elde edilmesi sonucu ulaşılan ham veriler olası hataların önlenmesi ve analize hazır duruma getirilmesi amacıyla; elde edilen veriler tek tek kontrol edilip hatalı ve tutarsız yanıtların verildiği 57 anket elenmiştir. Anketlerin elektronik ortama aktarılıp gerekli kodlamalar yapıldıktan sonra parametrik testler için ön şartlara uyumluluğu skewness-kurtosis değerlerine bakarak değerlendirilmiştir. Verilerin analizi için katılımcıların demografik bilgilerini, standart sapmalarını ve ortalamalarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı istatistik testlerinden yararlanılmıştır.
Araştırmada yer alan değişkenler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amacıyla korelasyon analizi (pearson correlation) uygulanmıştır. İlişkisiz grupların ortalamaları arasında farkın olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız gruplar t testi (independent simple t-testi) ve tek yönlü varyans analizi (one-way anova) kullanılmıştır. Verilerin anlamlılık düzeylerinin yorumlanmasında p<0.05 esas alınmıştır. Sporcuların yaşam kalitesinin alt boyutu olan mental sağlık, boş zaman engellerinin (birey psikolojisi, bilgi eksikliği, tesis eksikliği, arkadaş eksikliği, zaman, ilgi eksikliği) fiziksel sağlık, mental sağlık ve yaşam tatmini üzerine etkilerini incelemek amacıyla çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır.
49